Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.2000, Blaðsíða 16

16
FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000
Merming
Lifað fyrir núið og nautnina
Allmargar skáldsög-
ur þessa árs tengja sig
árinu 2000 og atburð-
um sem þá gerðust,
enda núið nærtækur
tími í skáldskap við
aldarlok. Sem dæmi
mætti nefna Fyrirlest-
ur um hamingjuna,
Dís og Oddaflug en
þessar bækur eiga
einnig sameiginlegt að fjalla um konur. Og
enn ein bætist nú í hópinn: Strengir eftir
Rögnu Sigurðardóttur sem þegar hefur getið
sér gott orð fyrir skáldsögur sínar Borg og
Skot. Bækur hennar eru sérstakar og ljóð-
rænar og einkennast að sumu leyti af
töfraraunsæi þar sem lesanda er komið á
óvart með ýmsu móti. I Strengjum er fjallað
um náttúruna, manninn, ástina og kynlífið.
María og Bogi lifa taumlausu tilhugalífi en
missa smám saman tökin á ástinni. Þegar
þau fara yfir strikið lýkur sambandinu en
strengurinn milli þeirra slitnar ekki. Þau
taka síðar upp þráðinn, þótt bundin séu í
báða skó, en gamall sársauki og nýr fylgir
þeim.
Bókmenntir
I Strengjum er brugðið upp mjög sannfær-
andi mynd af hjónabandi á tímum sem ein-
kennast af undanhaldi gamalla gilda. Staða
bæði eiginkvenna og hjákvenna er erfið og
sársaukafull, þær eru fómarlömb aðstæðn-
anna. Ingunn, móðir Mariu, sættir sig við
ótryggð manns síns vegna vináttunnar, ör-
yggisins og allra góðu áranna sem þau hjón-
in áttu. Sigrún bíður þess að framhjáhald
Boga líði hjá og hann verði hennar að nýju.
María fmnur fyrir kveljandi afbrýðisemi
DV-MYND INGÓ
Ragna Siguröardóttir rithöfundur
Margir strengir óma saman í sögunni líkt og í sinfóníu.
gagnvart hjónabandi Boga en ástin sigrar
samviskuna. í öllum látunum er erfitt að
fóta sig og vita hvað manni er fyrir bestu.
Að lifa aðeins fyrir núið og nautnina kann
varla góðri lukku að stýra, eða hvað?
Margir strengir óma saman í sögunni
líkt og i sinfóníu. Einn þeirra er ósýnileg-
ur náttúruandi sem svífur yfir vötnum sög-
unnar, eins konar kvenkyns verndarengill
Maríu. Ýmsar efnislegar hliðstæður og fyr-
irboðar skjóta upp kolli og táknsæi er áber-
andi, t.d. er María ástrík meyja, Eva freist-
ingin holdi klædd og Boginn á milli tveggja
kvenna. Draumar hafa mikilvægu hlut-
verki að gegna, þeir rætast ekki endilega
en sýna hugarástand, og ár, lækir og haf
tengjast einnig sálarlífi persónanna á tákn-
rænan hátt.
Strengir er mjög vel byggð, djúp og al-
varleg saga. Efni bókarinnar er sammann-
legt og snertir streng í brjósti lesandans
enda persónumar ljóslifandi, viðkunnan-
legar og breyskar. Tíminn er á mörgum
plönum og njörvaður niður í upphafi hvers
kafla, allt frá vinnukonu í barnsnauð á dög-
um Æra-Tobba til einstæðrar móður við
lok tuttugustu aldar. Stíll sögunnar fellur
vel að efninu, t.d. er hvunndagur Maríu
alltaf sýndur í hægagangi en hún er ofurró-
leg og lítil framkvæmdamanneskja. Text-
inn er afar fallegur eins og sjá má t.d. á bls.
109 þegar orðin breytast i steina til að
stikla á yfir í draumalandið. Strengir er
ekki meðal bóka sem tilnefndar voru til ís-
lensku bókmenntaverðlaunanna i ár en
hefði svo sannarlega sómt sér vel þar.
Steinunn Inga Óttarsdóttir
Ragna Siguröardóttir: Strengir. Mál og menning
2000.
DV-MYND HARI
Helga Guörún Jónasdóttir afhendir Einari Sigurössyni bréfaböggulinn
Á innfelldu myndinni sést bréf frá Þorsteini Eriingssyni til Óiafar á Hlööum.
Bréf skálda
í einn stað
Tvö löngu látin góðskáld, Ólöf Sig-
urðardóttir á Hlöðum og Þorsteinn
Erlingsson, komust óvænt í fréttir
snemma á þessu ári þegar bréfaskipti
þeirra voru gefin út í tveimur bókum
með skömmu millibili. Þau kynntust
i Reykjavík þegar þau komu þangað
til náms og varð vel til vina. Þegar
Þorsteinn fór utan til framhaldsnáms
við Hafnarháskóla fóru þau að skrif-
ast á og gefa bréfm athyglisverða
innsýn í hugarheim ungs fólks undir
lok 19. aldar.
Bréf Ólafar til Þorsteins hafa lengi
verið varðveitt á Landsbókasafni
ásamt öðrum gögnum frá Þorsteini,
en nýlega voru frumbréf Þorsteins
Erlingssonar til Ólafar aíhent hand-
ritadeild Landsbókasafns til varð-
veislu. Nú er hringurinn því lokaður
og öll bréfin komin á einn stað. Þaö
voru erfmgjar Ásthildar Erlingsdótt-
ur, sonardóttur Þorsteins, sem af-
hentu Einari Sigurðssyni landsbóka-
verði bréfin í þeirri von að þau
mættu verða fræðimönnum hvatning
til frekari rannsókna á verkum þess-
ara merku skálda.
Önnur bókin með bréfunum var
dregin út af markaði en hin bókin
ber heitið Orð af eldi - Bréfasamband
Ólafar Sigurðardóttur á Hlöðum og
Þorsteins Erlingssonar frá árunum
1883-1914. Erna Sverrisdóttir bók-
menntafræðingur bjó hana til prent-
unar og hún var gefm út í samvinnu
við Háskólaútgáfuna og ritstjóra Sýn-
isbókar íslenskrar alþýðumenningar.
Bókmenntir

Ég var ungt blóð
Sérkennilegt er að lesa ljóð Nínu Bjarkar
Ámadóttur úr fyrstu bók hennar, Ungum
ljóðum frá 1965, og bera þau í huganum sam-
an við ljóð ungra kvenna nú, 35 árum síðar.
Ljóð Nínu eru svo heit, svo ástríðuþrungin.
Þar er hvergi vitsmunaleg fjarlægð; einlægni
er hennar einkunnarorð. Hún stendur mátt-
vana frammi fyrir tilfmningum sínum og
kröfum síns unga líkama, og hún lýsir þess-
um kenndum svo opinskátt að enn verður les-
andi hálffeiminn:
Ég var ungt blóð og undraðist að sjá þig.
Ég var ungt blóð og tœrt og ég beið þín.
Ég var ungt blóð er byltist og baó þig um líf.
Svo heyröirðu köll mín og komst
tókst mig og tœmdir mína þrá...
Jón Proppé hefur séð um úrval ljóða Ninu
Bjarkar í bókinni Blómið sem þú gafst mér og
skrifar líka stuttan en greinargóðan eftir-
mála. Þó að bókin sé ekki stór er þar rúmlega
helmingur útgefinna ljóða hennar og auk þess
ljóð úr handriti sem henni tókst ekki að ljúka
við áður en hún lést fyrr á þessu ári. Sá kafli
sætir eðlilega mestum tíðindum í bókinni.
Einlægni og heiðarleiki eru enn sterk ein-
kenni á síðustu ljóðunum. Nína er svo hrygg
í ljóðum eins og „Blóðið í grasinu“ og „Eins
manns kona“ að lesandi kemst við, og ljóðið
„Hvernig sem ég læt“ minnir á nýrómantíska
depurð fyrir heilli öld:
Myrk og þung
hrannast skýin í kringum mig
hvar sem égfer
svo myrk og þung
eru skýin í brjósti mér
hvernig sem ég lœt
Bemskuljóðin sem bætast í safn slíkra úr
fyrri bókum eru átakanleg, og trúarljóðið
„Bamið i jötunni" er markvisst í ádeilu sinni.
Hér bætast líka við fáeinar af hinum sérstæðu
„íslendingasögum" Nínu þar sem hún yrkir
fyrir munn þeirra sem minnst mega sín, ung-
linga og sjúklinga.
Næstsíðasta ljóð bókarinnar heitir
„Parnassos" eftir fjalli Appolons og mennta-
gyðjanna. Þetta fjall er „glætt munarfegurð“
segir Nína, og „munarástúö", engin reiði býr
í þvi „en sársauki læðist út úr því /.../ og sá
sársauki er fagur.“
Þetta fjall myndar
um hana hálfhring
og lesandi heldur
að hún sé að lýsa
lífi sínu í skáld-
skapnum. En í
lokaerindinu kipp-
ir hún sjálfri sér út
úr hinum heilaga
hring: Þann dag,
segir hún
var ég of mikió jaröarbarn
til að heyra
það sem spekingarnir
hvísluðust á
þar inni.
Ef Nína Björk er í þessu ljóöi að segja að hún
hafi ekki náð hátindum skáldskaparins vegna
þess að hún hafi verið of jarðnesk í ljóðum sín-
um þá er það misskilningur hryggrar sálar. Hún
á sinn trausta sess sem eitt af bestu skáldum 20.
aldar á íslandi. Silja Aðalsteinsdóttir
Nína Björk Árnadóttir: Blómiö sem þú gafst mér. Úrval
Ijóða ritstýrt af Jóni Proppé. JPV forlag 2000.
Myndina af Nínu Björk á
kápu teiknaöi Alfreö
Róki.
_________________________I>V
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
Fótboltafár
Lífið á áhorf-
endapöllunum og ást-
ar/haturssamband að-
alpersónunnar við
Arsenal er bakgrunn-
ur Fótboltafárs,
þroskasögu Nicks
Hornby þar sem ævin
mælist í leiktíðum en
ekki árum. Höfundur-
inn afhjúpar líf og
innsta eðli „okkar strákanna" á vits-
munalegan, ögrandi og afskaplega fynd-
inn hátt. Fótboltafár er í senn einföld
saga og margbrotin stúdia um þrá-
hyggju, ást og vináttu, tryggð, karl-
mennsku og sjálfsímynd. Þessi bók á er-
indi jafnt við áhugamenn um fótbolta og
bókmenntir og höfðar bæði til karla og
kvenna (sem vilja skilja karla).
Nick Homby er einn helsti merkisberi
bresku „strákabókmenntanna" og nýtur
mikilla vinsælda. Þessi fyrsta bók hans,
Fótboltafár (Fever Pitch), fékk góðar
undirtektir gagnrýnenda í heimalandi
höfundar og lesendur lágu kylliflatir.
Skáldsögurnar High Fidelity (1995) og
About a Boy (1998) hittu sömuleiðis
beint í mark. Tvær fyrrnefndu sögunnar
hafa verið kvikmyndaðar en aðeins var
lauslega byggt á Fótboltafári í sam-
nefndri kvikmynd.
Kristján Guy Burgess íslenskaði Fót-
boltafár og Hemra ehf. gefur út.
Bænir karla
Út er komin bókin
Bænir karla með per-
sónulegum bænar-
orðum 45 íslenskra
karlmanna.
Engir tveir menn
eru eins og engir
tveir menn biðja al-
veg eins þó svipaðir
tónar kunni að
hljóma á stundum í fjölbreytilegum bæn-
um bókarinnar. Bænimar veita innsýn í
huga karlmannsins í kröfuhörðum nú-
tímanum og hver þeirra bregður jafnvel
upp dálítilli mynd af manninum sem
stendur um stund frammi fyrir skapara
sínum. Þær endurspegla þakklæti til lífs-
ins og lífgjafarans, umhyggju fyrir ást-
vinum, ósk um betri heim. Menn biðja
um styrk í erfiðleikum, um huggun í
sorgum. Bænimar vekja lesanda til um-
hugsunar og íhugunar hvort sem þær
eru settar fram í einföldu bænarformi,
sem spuming eða ljóð.
Bænir karla er óvænt bók því þótt
flestir karlar biðji einhvem tíma á æv-
inni hafa bænir þeirra á stundum jaðrað
við að vera feimnismál.
Bænir karla er gefin út af Skálholtsút-
gáfunni og fræðsludeild Þjóðkirkjunnar
og meðal þeirra sem lögðu bænir til bók-
arinnar eru Benedikt Gunnarsson list-
málari, Eggert Kaaber leikari, Einar
Benediktsson sendiherra, Gunnar Her-
sveinn heimspekingur, Gunnar Kvaran
sellóleikari, Jóhann Hjálmarsson skáld,
Karl Sigurbjömsson biskup íslands,
Matthías Johannessen skáld og ritstjóri,
Ólafur Egilsson sendiherra, Sigmundur
Ernir Rúnarsson skáld og fréttaritstjóri,
Sigurður A. Magnússon rithöfundur og
Sigursteinn Másson fjölmiðlamaður.
Sr. Hreinn S. Hákonarson ritstýrir
bókinni og ritar formála.
Útkall
á líf«
upp á líf og
dauða er sjöunda
bókin í flokki Óttars
Sveinssonar þar
sem fjallað er um
sanna atburði
tengda slysum og
björgunum hér á
landi. Aðalfrásögn
bókarinnar er af því
þegar fimmtán
manns vom klukku-
stundum saman í lífshættu á þaki rútu í
Jökulsá á Fjöllum í sumar. Meðal ann-
ars segir bílstjórinn þar frá því þegar
hann lagðist tfl sunds í Jöklu sem var í
foráttuvexti og var afar hætt kominn. í
bókinni er einnig einstæð frásögn fjöl-
skyldu og björgunarfólks af því þegar
það leitaði tveggja bama sem höfðu ver-
ið grafin á þriðju klukkustund imdir
snjóflóði í Biskupstungum. Frásögn
barnanna sjálfra, sem lýsa því hvemig
þau horfðust í augu við dauðann, lætur
engan ósnortinn. Útgefandi er íslenska
bókaútgáfan ehf.