Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.2001, Qupperneq 11

11
1-
LAUGARDAGUR 14. JÚLÍ 2001
Skoðun
„Bob Marley stóð alltaf með okkur
svarta fólkinu," öskraði Ike i gegnum
hávaðann.
Hann sótbölvaði og bætti við að
hvíti maðurinn hefði drepið Marley.
„Þið drepið alla,“ æpti hann i gegn-
um tónlistargnýinn.
Farþeginn gerði sér nú grein fyrir
því að bílstjórinn hafði ekki verið með
neftóbak á handarbakinu og hann
væri trúlega í háska staddur.
Bílstjórinn hélt áfram að horfa aftur
í til hvíta mannsins milli þess sem
hann leit eldsnöggt á veginn fram und-
an. Hann sagði að þrátt fyrir að Bob
Marley væri horfinn úr sinni jarð-
nesku vist væri merkisberi hans ris-
inn. Farþeginn kinkaði svo ákaft kolli
að hann verkjaði í hálsvöðvana.
„Svertingar eru fínir,“ sagði hann
til að reyna að friöa vöðvabúntið.
„Einn úr hljómsveitinni hans, The
Wailers, hefur tekið upp baráttuna,"
sagði hann og hækkaði í græjunum
svo ekki fór á milli mála hvað hinn
nýi merkisberi væri að fara. „Frelsi
fyrir svarta," söng bilstjórinn í harðri
samkeppni við geislaspilarann.
„Eru einhver listasöfn í borginni,"
æpti farþeginn á móti í því skyni að
brjóta upp ríkjandi ástand.
Konur og dóp
Allt í einu datt allt í dúnalogn í bíln-
um. Tónlistin þagnaði og kagginn
hægði á sér. Það hefði mátt heyra
saumnál detta þegar Ike tók til máls.
„Ike sér um sína. Ég þekki falleg-
Reynslan í nokkrum borg-
um erlendis undanfarin ár
sýnir að nýtísku jámbraut-
ir á gúmmíhjólum hafa
einmitt átt drjúgan þátt í
að skapa almenningssam-
göngum þá nýju ímynd
sem dugar. Dæmi eru um
að farþegafjöldi hafi nær
tvöfaldast í almennings-
samgöngukerfi borga við
það að taka í notkun þess-
ar nýju lestir.
veit um besta dópið. Nefndu óskir þín-
ar og ég uppfylli þær,“ sagði hann
blíðum rómi og varð í framan eins og
andi Aladdíns úr Þúsund og einni
nótt. Farþeginn eygði von um að lifa
af ökuferðina og hann varð ákafur.
„Ég vil sjá þetta allt. Teyga í mig
spiliinguna," sagði hann ákafur. „Get-
ur þú ekki sótt mig á morgun. Síðan
skoðum við allt sém skiptir máli i næt-
urlífinu. Ég borga,“ sagði farþeginn
ákafur.
Vöðvabúntið virtist hugsi um
stund. Hann hækkaði í græjunum og
söng eitt stef með baráttumanninum.
Svo samþykkti hann.
Seinni hluta leiðarinnar var rólegra
í bílnum. Tónlistin var á skikkanleg-
um styrk og ökumaðurinn horfði
meira á veginn en farþegann. Svo
stöðvaði hann fyrir utan Holiday Inn
og opnaði fyrir hvíta manninum.
Svo náði hann í töskuna í farang-
ursrýmið og gerði sig líklegan til að
bera hana inn á hótel.
Farþeginn sagði honum að vera
ekkert að hafa fyrir því og rétti hon-
um 50 dollara seðO vegna ferðarinnar.
Svo beið hann eftir afgangnum. Ike
horfði á hann blóðsprungnum augum
og hann sá sitt óvænna og sagði hon-
um að afgangurinn væri þjórfé. Það
birti nokkuð yfir bilstjóranum sem
sagðist mæta stundvíslega klukkan 7
kvöldið eftir.
Legið á gægjum
„Sjáumst," kallaði Ike út um glugg-
ann í sömu svifum og hann reyk-
spólaði í burtu.
íslendingnum var óskaplega létt þar
sem hann var laus frá háskanum. Nú
var aðeins eitt vandamál sem hann
þyrfti að leysa. Hann átti bókað her-
bergi á Holiday Inn. Þegar kagginn
var örugglega horfinn gekk hann yfir
götuna í áttina frá hótelinu þar sem
hrörlegt hótel blasti við. Hann gekk
inn í móttökuna og bókaði herbergi I
tvær nætur. Út um herbergisgluggann
blasti Holiday Inn við honum. Um
nóttina hafði hann erfiðar draumfarir.
Hann var orðinn mannréttindafröm-
uður og barðist fyrir réttindum lands-
byggðarfólks á íslandi.
Áður en klukkan sló sjö kvöldið eft-
ir dró hann gluggatjöldin fyrir og lá á
gægjum. Stundvíslega birtist svarti
kagginn og beið um stund. Ike missti
loks þolinmæðina og vippaði sér út úr
bílnum og inn á Holiday Inn. Nokkru
síðar kom hann stormandi út og reyk-
spólaði í burtu. íslendingurinn varp-
aði öndinni léttar. Hann kveikti á
sjónvarpinu og eyddi kvöldinu við að
horfa á gamla Dallasþætti.
Daginn eftir fór hann með gulum
leigubíl á flugvöllinn.
samgangna. Það er þvi ekki furða
þó Skúli horfi til nýtísku járn-
brauta á gúmmíhjólum í því tilliti.
Reynslan í nokkrum borgum er-
lendis undanfarin ár sýnir að þær
hafa einmitt átt drjúgan þátt í að
skapa almenningssamgöngum þá
nýju imynd sem dugar. Dæmi eru
um að farþegafjöldi hafi nær tvö-
faldast í almenningssamgöngukerfi
borga við það að taka í notkun þess-
ar nýju lestar. Ekki er svo verra
fyrir okkur íslendinga að slíkar
lestir eru knúnar með rafmagni.
Margar flugur í einu höggi
Ef hagkvæmt reynist gætum við
því slegið þrjár til fjórar flugur í
einu höggi með því að koma upp
slíku lestakerfi. Við gætum dregið
úr innflutningi á rándýru innfluttu
eldsneyti og þar með mengun. Við
gætum dregið stórlega úr umferðar-
þunganum á götunum. Eins gætum
við líka sparað dýrmætt land og
stórar upphæðir tfi langs tíma
vegna umfangsminni uppbyggingar
akvegakerfisins.
Áætlað er að verja um eða yfir 60
milljörðum í stofnbrautakerfi höf-
uöborgarsvæðisins á næstu árum.
Þetta er talið nauðsynlegt til að
anna stöðugt vaxandi umferð. Hluta
af því fjármagni mætti nýta til upp-
byggingar járnbrautakerfis. Það
hlýtur því að vera í það minnsta
umhugsunarvert hvort hugmyndir
Skúla Bjarnasonar og fleiri þannig
þenkjandi manna séu ekki þess
virði að taka þær til umræðu í fúl-
ustu alvöru.
Borg, mín borg
Fyrir mörgum árum sagði kunn-
ingi minn mér sögu af hjónum sem
sem áttu í erjum. Greinilegt mun
hafa verið að hjónabandið var ást-
laust og þau skötuhjúin gengið í það
heilaga á sínum tíma af skyldu-
rækni vegna þess að konan, sem við
getum kallað Siggu, varð ólétt eftir
tiltölulega skamma viðkynningu. I
þessum erfiðleikum fór eiginmaður-
inn heim tfi frænku sinnar einnar,
sem hafði gott og skilningsríkt eyra,
og rakti fyrir henni raunir sínar.
Honum leið eitthvað betur fyrir vik-
ið. Fátt mun þó lifa í minningu
manna af þessari raunarakningu
annað en ein setning sem mér skOst
að margir í þessari fjölskyldu hafa
síðan talið hið fullkomna dæmi um
karlrembu og sniUi í að skjóta sér
undan ábyrgð á þvi að mál væru
komin í óefni. Maðurinn sagði sem
sé eitthvað á þessa leið: „Segðu mér,
frænka, ertu ekki sammála mér í
því að það hafi verið verulega
ósanngjarnt af henni Siggu að
hleypa mér svona upp á sig þarna
um árið?“
Ástandið í miðbænum
Þessi saga kemur aUt í einu upp í
hugann vegna sérkennilegrar deilu
sem virðist komin upp miUi borgar-
yfirvalda annars vegar og lögreglu-
yfirvalda hins vegar þar sem báðir
aðilar virðast vilja gera eins lítið og
kostur er úr ábyrgð sinni á því að
mál eru komin í nokkurt óefni. Eins
og fram hefur komið í fréttum vik-
unnar skOaði starfshópur um mál-
efni miðbæjarins af sér skýrslu þar
sem ófagrar lýsingar eru á ástand-
inu í miðbænum almennt og ekki
síst um helgar og á kvöldin. Obeldi
hefur aukist og nauðgunum fjölgað.
Veist er að fólki á fornum vegi, ekki
síst ef það er af erlendu bergi brot-
ið, og verslunareigendur eru áreitt-
ir i búðum sinum. Útigangsfólk er
áberandi og heimOislausir geðfatl-
aðir einstaklingar ráfa síðan innan
um allt saman. í fáum orðum sagt er
ástandið Olþolanlegt og brýnt að
grípa til einhverra aðgerða tO aö
koma því í betra horf. Og tiUögur
starfshópsins miðast einmitt að því
að taka á þeim málum sem þarna
eru að koma fram. Nú bregður hins
vegar svo við að lögreglan treystir
sér ekki til að skrifa undir niður-
stöður skýrsluhöfunda þrátt fyrir að
hafa átt fuUtrúa í starfshópnum.
Ástæðan er, samkvæmt sérstöku
fylgibréfi Karls Steinars Valssonar
aðstoðaryfirlögregluþjóns, sú að: „af
lestri skýrslunnar má draga þá
ályktun að fiöldi lögreglumanna á
sérstakri vakt í miðborg Reykjavík-
ur um helgar sé orsök vandamála
þar. Þó svo að fiöldi lögreglumanna
hafi einhver áhrif á stöðu mála þá
telur embættið ekki réttlátt að það
taki nánast aUa ábyrgð þar sem ljóst
er að mun fleiri þættir hafi þarna
áhrif.“ SkUaboðin eru ljós: Ekki
benda á mig.
Færri löggur
Borgaryfirvöld, með borgarstjóra
í broddi fylkingar, hafa hins vegar
tekið undir tiUögurnar í skýrslunni,
sem eru mjög margvíslegar og virð-
ast að talsverðu leyti byggjast á því
að löggæslumálin hafi ekki verið í
nægjanlega góðum málum. Þannig
kemur fram í skýrslunni að lög-
reglumenn á vakt eru nú færri í
miðborginni um helgar en þeir voru
fyrir fiórum árum, eða 13 nú á móti
rúmlega 20 þá. Enn fremur er at-
hyglisvert að lesa í skýrslunni að
lögreglumenn sjálfir segjast undir-
mannaðir og að þeir verði fyrir að-
kasti inni á þeim veitingahúsum
þar sem fikniefnaneysla og vændi
er líklega stundað. Ailt bendir þetta
vissulega tO þess að það myndi
bæta ástandið ef fleiri lögreglumenn
væru á svæðinu og sú hugmynd
starfshópsins að efla löggæslu í mið-
borginni og að borgaryfirvöld hefðu
méira um hana að segja kemur í
eðlilegu framhaldi af þessu. Að
borgaryfirvöld skuli reifa hugmynd-
ir um að fá staðbundna löggæslu
flutta tO sveitarfélagsins hljómar
hins vegar meira eins og hótun
gagnvart lögregluyfirvöldum en
raunveruleg tihaga og er tO þess
eins fallin að herða enn á þessari
skrítnu deOu. Enda snýst vandi lög-
reglunnar að miklu leyti um fiár-
magn sem tæplega ykist mikið við
þessa breytingu eina.
Heimsborgin
í raun má segja að deilan, ef deilu
skyldi kalla, snúist í hnotskurn um
það hvort og hvemig við eigum að
taka á því borgarsamfélagi sem við
höfum búið til á undanförnum
árum. Krafan hefur verið um meira
líf og meira fiör í miðbæinn og að
gera Reykjavík í leiðinni að lítiUi
heimsborg þar sem hægt sé að gera
og upplifa aUt eða flest það sem
hægt er að upplifa í erlendri stór-
borg. Þá myndum við ekki missa
aUt unga fólkið til útlanda. Og það
hefur tekist vonum framar. Reykja-
vík er fiarri þvi að vera stórt sveita-
þorp eins og sagt var í eina tíð um
Ósló. Að flestu leyti stenst borgin
samanburð við aðrar höfuðborgir
hvað varðar verslun og mannlíf og
menningu. Af þessu státum við þeg-
ar svo ber undir og það er vel. Samt
er eitthvert tvíeðli í þessu öllu sam-
an. Um leið og við hreykjum okkur
hátt og þykjumst vera sannir borg-
arbúar kemur í ljós að við höfum
ekki fyllUega drukkið þennan borg-
arsamfélagsbikar í botn. Við viljum
nefnilega ekki sleppa hendinni af
sveitabænum og kyrrð fialladalsins.
Þess vegna vilja Reykvíkingar helst
ekki hávaða frá bOum, hvað þá flug-
vélum, þeir vilja hús með garði þar
sem þeir geta slegið blettinn og rak-
að grasi, rétt eins og afi og amma
gerðu. Og þess vegna þenst borgin
út, flöt og dreifð, yfir ótrúlegt víð-
lendi.
Skuggahliðar
Kannski er það einmitt sveita-
maðurinn í okkur sem fær okkur til
að halda að Reykjavík geti gengið í
gegnum allar þessar miklu og já-
kvæðu breytingar yfir í heimsborg
án þess að þvi fylgi neinar skugga-
hliðar. „Heimsstyrjaldir verða í öðr-
um löndum," sagði Sverrir Storm-
sker þegar hann leit á björtu hlið-
arnar. Skuggahliðar stórborgar-
bragsins verða hins vegar líka á ís-
landi, eins og skýrsla starfshópsins
ber glöggt vitni um. Það er ekki
nokkur vafi að tUlögurnar sem nú
hafa komið fram eru góðra gjalda
verðar og líklegar til að skila ein-
hverjum árangri. Þar á meðal er
krafa eða hugmynd borgaryfirvalda
um gagnsemi aukinnar löggæslu.
Hins vegar er það auðvitað líka rétt
hjá Karli Steinari Valssyni að það
er engin raunveruleg lausn á þess-
um vanda að fiölga bara lögreglu-
þjónum á vakt jafn mikið og fiölgun-
in er á þeim vandræðamálunum
sem upp koma. í þessu sumarhita-
máli hafa því báðir deUuaðilar rétt
fyrir sér og þeir hafa lika báðir
rangt fyrir sér, eins og raunar oft
vill verða í svona málum. Menn eru
að tala i austur og vestur en mætast
hvergi þannig að umræðan verður
nánast út í hött.
Bylting
í Reykjavík hefur á rúmum ára-
tug átt sér stað afar hröð þróun sem
er í raun merkileg samfélagsbylt-
ing. Á þessari þróun eru ýmsar hlið-
ar og til að takast á við þær nei-
kvæðu þarf fiölþættar og margvís-
legar aðgerðir. Það sem engin þörf
er hins vegar fyrir er að borgaryfir-
völd og lögreglan hrópist á í full-
komnu tUgangsleysi um að sök
vandans liggi hjá hinum. Það voru
einfaldlega aUir sammála um að
gera borgina að heimsborg - hug-
myndin um að hafa lengur opið
þótti tO dæmis virkilega góð í öllum
herbúðum. Króginn er kominn und-
ir, við eigum hann öU og menn
verða vitaskuld að sjá sóma sinn í
að sinna honum þótt hann sé að
verða að hálfgerðu vandræðabarni
með aldrinum. Það er einfaldlega
ekki hægt að koma núna og segja:
„Segðu mér, frænka, var það nú rétt
af henni Siggu aö hleypa mér svona
upp á sig þarna um árið?“
Kannski er það einmitt
sveitamaðurinn í okkur
sem fær okkur til að
halda að Reykjavik geti
gengið í gegnum allar
þessar miklu og jákvœðu
breytingar yfir í heims-
borg án þess að því fylgi
neinar skuggahliðar.
, ~~ '