Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.2002, Qupperneq 11

LAUGARDAGUR 20. APRÍL 2002
11
Skoðun
sunna. Allt þetta gósenland var
fram undan en samt var eitthvað
öðruvísi en vanalega.
Uppgötvun blaðamannsins
Á heimleið úr sjoppunni heyrði
hann tónlist í fjarska. Sungið var
um engil og þá rann upp fyr-
. ir honum hvað vantaði í
M vorið. Það yrði engin al-
mennileg Júróvisjón sem
JS tryggja myndi vorkomuna.
/í$* Ekkert íslenskt Júróvisjónlag.
tmBBs Ekkert rifrildi um hvort fram-
W lagið væri gott eða lélegt, engin
W skoðanaskipti um tattú í handar-
Wf krika eða hallærislegan kjól. Eng-
W in spenna um hvort lagið yrði efst
eða neðst. Engar fréttir að utan
um að íslenski hópur-
inn vekti mesta at-
hygli og væri
langflottastin-.
Ekkert Júró-
visjónparti.
Blaða-
mann-
MSi ■ inum
var
mikið
niðri fyrir
þegar hann
kom heim og
mætti konunni
sinni í forstofunni.
Röntgenaugu val-
kyrjunnar fóru á
* leifturhraða í
| gegnum þunn-
an plastpok-
,v ann og sáu
strax að
þar vantaði
ekkert. Nema gul-
ar baunir.
- Það verður engin
Júróvisjón, sagði maðurinn
hennar og var óþarflega opinmynnt-
ur.
- Verður hvað ekki?
- Engin Júróvisjón. Einar og þeir
klúðruðu þessu í fyrra. Það verður
ekkert júróvisjónpartí eins og við
höfum alltaf haft. Styrmir og Lotta
og Haddi og Stina hafa alltaf komið
Táningar óku fram hjá
blaðamanninum og
skutu olnbogum út um
gluggann. Þeir voru á
rúntinum og óku alltaf
sama hringinn. Hver ferð
var samt full fyrirheita
um blíðu augun hér eða
sœta brosið þar. Þeir voru
ástfangnir eins og end-
umar sem svömluðu á
Pollinum.
hingað í Júróvisjónpartí, manstu?
Það verður allt öðruvísi núna. Ætli
þeir sýni nokkuð keppnina einu
sinni? Við erum ekki með í ár, bun-
aði hann út úr sér.
Konan hristi hausinn og labbaði út
í garð en blaðamaðurinn lagðist aftur
upp í sófann með báðar fjarstýring-
amar sér við brjóst. Hann vorkenndi
sér ógurlega og íslandi öllu.
Ekki rétti tíminn
Hann hafði ekki sofið lengi þegar
konan vakti hann blíðlega og bauð
til kvöldverðar. Glaður sté hann á
fætur og gekk fram í eldhúsið þar
sem réttur kvöldsins beið á lokuðu
fati. Spennan var nokkur þegar kon-
an lyfti hulunni af góðgætinu og
skammtaði honum.
Blaðamaðurinn starði á diskinn
og konuna sína til skiptis en hvor-
ugt virti hann viðlits. Húsfreyjan
fékk sér sósu út á öndina og hellti
sér rauðvíni í glas en hann fékk
ekki einu sinni sundlaugarvatn með
sínum rétti. Hann skynjaði þó að
þetta væri ekki besti tíminn til um-
kvartana og kannski ekki heldur
réttu kringumstæðumar til að ræða
ástina, vorið eða vöntun á Júró.
Fyrir framan hann lá nefhilega
haugur af nýreyttum, soðnum arfa
sem gerði hann orðlausan, aldrei
þessu vant. Og það var nóg til, að
sögn húsfreyjunnar.
Þar koma frambjóðendur
saman á sundklœðum,
sitja í baði og ræða um
málefni borgarinnar.
Þetta er nákvœmlega það
sama og forverar þeirra í
Rómaveldi gerðu - en í
baðhúsum Rómar urðu
einmitt hin eiginlegu
stjómmál til. Þar lögðu
menn á ráðin um næstu
plott og vendingar í
hinni pólitísku refskák.
meginfylkingunni þó þar hafi
dramatíkin verið sýnu minni, enda
keisaraynjan þar óumdeild. Þó vom
Hrannar Bjöm Amarsson og Helgi
Hjörvar nánast hreinsaðir niður
listann þegar hinn hugprúði Stefan-
us Jóníus Hafstein sneri til Rómar
efitir farsæla dvöl í skattlöndum R-
listans. Og Stefán Jón hefur, ekki
síður en Inga Jóna, lært af sögunni
og var fljótur að sjá út það herbragð
sjálfstæðismanna að ætla að bjóða
lýðnum upp á brauð og leiki. Lof-
orðin komu á færibandi og leikja-
dagskráin virtist úthugsuð á auglýs-
ingastofum.
Stefán Jón talaði að vísu ekki um
brauð í sínum málflutningi heldur
ost og fullyrti pólitískum andstæð-
ingum til armæðu að sjálfstæðis-
menn hefðu með loforðum sínum
lagt ostbita við hverja músarholu
eða húsdyr í borginni. Umskipti
stjómmálaklækjanna frá brauði
yfir í ost ber að sjálfsögðu að skoða
sem eðlilega framþróun pólitíkur-
innar síðastliðin 2000 ár.
Baðhúsapólitík
Vissulega má segja að eðli stjóm-
málanna breytist ekki mikið í tim-
ans rás þótt viðfangsefhi þeirra séu
afskaplega mismunandi frá einum
tíma til annars. Því ætti það í sjálfu
sér ekki að koma á óvart þótt ýmis
sú yfirborðsmennska og prjál sem
gjarnan fylgir stjómmálunum skjóti
upp kollinum á hinum ýmsu tíma-
skeiðum, ekki síður en aðrir og
mikilvægari eðlisþættir stjómmál-
anna. En afturhvarfið til Rómaveld-
is var nánast fullkomnað með bað-
húsastemningunni sem birtist
landsmönnum í morgunþætti Stöðv-
ar 2 í vikunni. Þar koma frambjóð-
endur saman á sundklæðum, sitja í
baði og ræða um málefni borgarinn-
ar. Þetta er nákvæmlega það sama
og forverar þeirra í Rómaveldi
gerðu - en í baðhúsum Rómar urðu
einmitt hin eiginlegu stjómmál til.
Þar lögðu menn á ráðin um næstu
plott og vendingar í hinni pólitísku
refskák. í Róm fékk þó pöpullinn
ekki að fylgjast með baðhúsaum-
ræðunni með sama hætti og nú ger-
ist, enda ekkert sjónvarp og engar
beinar útsendingar til. Hér birtist
okkur e.t.v. ávinningur upplýsinga-
samfélagsins! En eins og Karl Marx
benti á þá birtast allir merkilegir at-
burðir mannkynssögunnar okkur
með einhverjum hætti tvisvar - í
fyrra skiptið sem harmleikur en í
þaö síðara sem skopstæling. Spum-
ing hvort það sé ekki einmitt að ger-
ast nú í hinni reykvísku pottapóli-
tik.
Það er fullkomnað
Og baðhúsastjómmálin munu
ugglaust skipta máli því nú virðist
það vera höfuðatriði að frambjóð-
endur séu ekki síður gjörvilegir í
vexti og útliti en að þeir séu snjall-
ir í andlegum efnum. Menn gera jú
hvað sem er fyrir frægðina - nema
kannski að koma alveg naktir fram.
Og hvað er þá betra en taka upp
reynsluna úr feguröarsamkeppnum
samtímans og sýna kjósendum
hvemig keppendur taka sig út í
sundfotum? Næsta skref hlýtur þá
að vera að við fáum að sjá frambjóð-
endur í kvöldkjól, sem að sjálfsögðu
yrði tóga-kyrtill að hætti róm-
verskra forvera þeirra. Þá gætum
við sagt eins og Freísarinn forðum:
Það er fullkomnað!
Dulin skattheimta
Ég hef á undanfomum árum
skrifað og rætt oftar en sumum
þykir við hæfi um fáránleika ís-
lenska skattkerfisins og það mikla
ranglæti sem stór hluti þjóðarinnar
hefur þurft að búa við - ranglæti
sem hefur farið vaxandi á undan-
fömum árum, þrátt fyrir að skatt-
hlutfall hafi verið lækkað. Hér
verður ekki rakið í smáatriðum
hvemig skattkerfið hefur bmgðist
millistéttinni og barnafjölskyldum,
enda slíkt ekki hægt í fáum orðum.
En aldrei verður þessi hugsun jafn
áleitin og þegar staðið er í því einu
sinni á ári að ganga frá skatt-
skýrslu - ekki síst þegar möguleik-
ar á að veijast ágangi skattmanns
eru engir.
í grófum dráttum má skipta
skattheimtu - opinbemm álögum -
í þrennt: í fyrsta lagi í beina skatt-
heimtu, i ööra lagi í óbeina skatt-
heimtu og í þriðja lagi í falda eða
dulda skattheimtu. Dæmi um beina
skattheimtu er tekjuskattur. Óbein
skattheimta felst meðal annars í
virðisaukaskatti og ýmsum öðrum
neyslusköttum. Hin falda skatt-
heimta, sem athygli almennings
beinist þvi miður alltof sjaldan að,
er hins vegar oftar en ekki miklu
alvarlegri og þyngri en beinir og
óbeinir skattar. Innflutningshöft,
samkeppnistakmarkanir og önnur
opinber afskipti eru dæmi um falda
skattheimtu - faldar álögur sem al-
menningur hefur ekki hugmynd
um eða gerir sér enga grein fýrir.
Annar opinber stuðningur við
ýmsa atvinnustarfsemi, s.s. niður-
greiðslur í landbúnaði, er annað
dæmi um falda skattheimtu.
Matvaelaverð
Mikil umræða hefur verið hér á
landi undanfama mánuði um hátt
matarverð. Því miður hefur umræð-
an ekki alltaf snúist um það sem
skiptir neytendur og skattgreiðend-
ur gríðarlega miklu máli: úrelt og
rándýrt landbúnaðarkerfi sem öðm
fremur heldur uppi matarverði.
Hátt matarverð er dæmi um dulda
skattheimtu sem kemur harðast
niður á þeim sem lægst hafa launin
- hafa úr minnstu að moða.
í ritstjómarbréfi í janúar síðast-
liðnum sagði ég meðal annars: „Um-
ræðan um verðlag á matvöm hér á
landi er á miklum og alvarlegum
villigötum, enda er sneitt hjá mikil-
vægum skýringum á því hvers
vegna íslendingar þurfa að verja
voru
og
þjónustu,
starfsfólk og eig-
endur viðkomandi
starfsgreinar em blekkt til að halda
áfram að vinna og njóta verri kjara
en þau gætu, og fjármagnseigendur
njóta ekki arðsemi fjárfestingarinn-
ar. Einmitt vegna þessa er nauösyn-
legt að ræða um dulda skattheimtu
þegar borin er saman skattheimta
hér á landi og í öðrum ríkjum. Þá
birtist önnur og verri mynd en við
erum vön að sjá.
Skatthelmta
Innflutningshöft, samkeppnistakmarkanir og önnur opinber afskipti eru dæmi
um falda skattheimtu - faldar álögur sem almenningur hefur ekki hugmynd
um eöa gerir sér enga grein fyrir.
skattkerfi - beina og óbeina skatta.
Á meðan eitt kerfið kallar á sí-
aukna skattheimtu, og þar með auk-
in umsvif ríkisins, hamlar annað
gegn hækkandi sköttum. Alveg með
sama hætti má halda því fram að á
meðan íhlutun ríkisvaldsins í at-
vinnulífið (t.d. með niðurgreiöslum
og innflutningshöftum hvers konar)
leiði til hærri dulinna skatta leiði
afskiptaleysi ríkisvaldsins af at-
vinnulífmu til lægri dulinnar skatt-
heimtu.
Óeðlileg afskipti ríkisvaldsins af
atvinnulíflnu eru ekki aðeins
vandamál fyrir neytendur, sem á
endanum þurfa að borga brúsann,
heldur ekki síður fyrir þá sem
starfa í viðkomandi atvinnugrein.
Skiptir engu hvort slíkt er gert með
því að halda lífi í gjaldþrota fyrir-
tækjum eða heilli atvinnugrein með
beinum eða óbeinum opinberum að-
gerðum.
Svo aftur sé tekið dæmi af hafta-
kerfi landbúnaðarins þá kemur
kerfið ekki síður niður á bændum
sjálfum en neytendum. Vandamál
landbúnaðarins eru hvergi ljósari
en meðal sauðfjárbænda sem þrátt
fyrir mikinn opinberan stuðning og
miðstýringu lepja margir dauðann
úr skel. Snjöllum og dugmiklum
bændum hefur skipulega verið hald-
ið niðri - þeim flestar bjargir bann-
aðar. Engir bændur hafa greitt
hærra verð en sauðfjárbændur fyrir
þaulskipulagt rugl í landbúnaðar-
kerfinu. Hin dulda skattheimta, sem
bændur sjálflr búa við, hefur dæmt
margan bóndann til fátæktar.
Lífskjör þeirra sem stunda at-
vinnustarfsemi í skjóli opinberra
aðila, beint eða óbeint, eru
ekki aðeins skert heldur allra
þar sem sem fjárfestingum er
beint í óarðbær verkefni.
Framleiðni flármagns verð-
ur, líkt og framleiðni vinnu-
aflsins, minni en ella.
Hin dulda skatt-
heimta leggst því í
raun á alla. Neyt-
endur greiða
hærra verð
fyrir

meira í mat en gengur og gerist í
nágrannalöndunum.
Stjórnmálamenn hafa oftar en
ekki verið tilbúnir að leita að söku-
dólgmn þegar þeir leita skýringa á
því sem miður fer í þjóðfélaginu.
Slikt er auðveldara en að líta í eigin
barm og velta því fyrir sér hvort að-
gerðir eða aðgerðaleysi þeirra á um-
liðnum árum hafi leitt til þeirra
vandræða sem við er að glíma.
Stjómlyndir stjómmálamenn telja
að hægt sé að beita ríkinu og opin-
berum aðilum sem nokkurs konar
læknum á allt sem miður fer. Með
opinberum afskiptum sé hægt að
neyða fyrirtæki jafnt sem einstak-
linga til að hegða sér skynsamlega
og hvaö telst skynsamlegt er skil-
greint af embættismönnum og
stjómmálamönnunum sjálfum
hverju sinni.“
Hátt verö á matvælum er líkleg-
ast skýrasta dæmið um dulda skatt-
heimtu hér á landi um þessar
mundir. Á áram óðaverðbólgimnar
var það verðbólgan sjálf, þar sem
gríðarlegir fjármunir voru færðir
frá einstaklingum til fyrirtækja í
formi neikvæðra vaxta, og gríðar-
legum fjármunum var sóað þar sem
arðvænleg fyrirtæki áttu þess engan
kost að fá þaö áhættufjármagn sem
þeim var nauðsynlegt.
Skattkerfið og stærðin
Um það verður vart deilt að skatt-
kerfið í heild sinni ræður miklu um
þróun ríkisumsvifa. Líklega á að
víkka skilning allra á því hvað átt
er við með skattkerfl og ræða um
hina duldu skattheimtu um leið og
reynt er að lagfæra hið hefðbundna
r