Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.2002, Qupperneq 22

22
LAUGARDAGUR 20. APRÍL 2002
DV
Helgarblað
Endalaus martröð
- Páll Halldórsson, fyrrverandi flugstjóri, og Greta Önundardóttir beina spjótum sínum að
læknum sem sjá 32 ára gömlum syni þeirra fyrir eitri. Pau segja DV sögu sína og hans
Meðan Páll HaUdórsson hafði
réttindi til þess að fljúga var hann
þyrluflugmaður og lengi yfirflug-
stjóri hjá Landhelgisgæslunni.
Hann lagði sig alian fram við upp-
byggingu þyrludeildar Landhelgis-
gæslunnar og læknavaktarinnar í
tengslum við hana. Páll bjargaði
ásamt félögum sínum i áhöfn þyrl-
unnar ótal mannslífum og flaug
marga hættufor við erfiðar og jafn-
vel lífshættulegar aðstæður.
Páll er hættur að fljúga en hann
er enn í björgunarleiðangri. Sá leið-
angur hefur staðið í nærri 16 ár og
stendur enn. Það er tvísýnt um
hvort björgun tekst en leiðangurinn
er farinn upp á líf og dauöa. Páll er
ekki einn í þessum leiðangri frekar
en fyrri daginn því Greta Önundar-
dóttir eiginkona hans stendur þétt
við hlið hans og leggur sitt af mörk-
um. Þrjátíu og tveggja ára sonur
Páls af fyrra hjónabandi er langt
leiddur sprautufíkill og sækir meðal
annars efni til neyslu sinnar til
lækna í formi hins svokallaða
„læknadóps“.
Baráttan sem aðstandendur hans
hafa háð til að halda honum frá
neyslu vímuefna og aðstoða hann
þegar það er hægt hefur lagt þungar
byrðar á herðar fjölskyldunni. Páll
skrifaði þeim læknum sem sjá syni
hans fyrir eitri skorinort opið bréf í
Morgunblaðinu á dögunum þar sem
hann sagðist; grátbiðja þá um að
hætta þvi.
„Við höfum alltaf álitiö að til-
gangurinn með læknanámi sé sá að
lækna fólk, getur verið að þú hafir
farið einhvers staðar út af sporinu.
Áttar þú þig ekki á því að þú ert að
drepa fólk en ekki lækna?“ segir á
einum stað í umræddri grein.
Búinn að gefa upp alla von
„Þetta er löng saga,“ segir Páll ró-
legri djúpri röddu þegar hann segir
sögu sína og sonar síns í samtali við
DV.
„Greta hefur verið þátttakandi í
þessu máli í tíu ár rétt eins og hún
ætti hann og barist jafnvel meira en
ég. Ég er svolitið búinn að gefa upp
alla von. Líf sonar míns er þannig í
dag að hann er meira og minna á
götunni, á engan fastan samastað.
Hann fær örorkubætumar um hver
mánaðamót og þær eru bara ávísun
á meiri neyslu, Þegar peningamir
eru búnir þá er það eitthvert með-
ferðarheimilið, gistiheimilið við
Þingholtsstræti eða gatan.“
Þessi ungi maður var einu sinni
efnilegur unglingur, gott barn, en
að sögn Páls komst hann alltof ung-
ur í kynni við vímuefni.
„Það er sagt að sumir verði fíklar
í fyrsta skoti og það á við hann.
Hann byrjaði mjög ungur, í kring-
um fermingu á neyslu áfengis en
leitaði fljótt í aðra vímugjafa, sniff
og ýmsilegt annað. Hann fór mjög
hratt niður og fór mjög ungur í með-
ferð í fyrsta sinn og við höfum fyrir
löngu misst töluna á þeim meðferð-
um og úrræðum sem hafa verið
reynd á Islandi. Hann var aldrei
móttækilegur og ástandið versnaði
alltaf jafnt og þétt,“ segir Páll.
„Ég er sprautufíkill“
„Ég hafði alltaf á tilfinningunni:
að hann langaði út úr þessu en l
smám saman verða efnin harðari og;;
heilsan gefur sig þótt þetta séu ung-l \
ir menn. Hann sekkur alllaf hraöar í
og hraðar og i dag er hann mjög illa
farinn, veikur af lifrarbólgu og það
leynist engum sem sér hann hver
hans lífsstm er. Það stendur skrifað
framan á hann: Ég er sprautufikill."
Þannig er líf aðstandenda fikla,
þeir sveiflast milli vonar og ótta.
Vonarinnar þegar fikminn sam-
þykkir að fara í meðferð og ótta og
vonleysis þegar fikminn fellur á ný.
Þannig er líf aðstandendanna og
fíkilsins röð brotlendinga og brost-
inna vona.
Endalaus þjáning
„Óttinn er alltaf til staðar. Vonin
blossar upp á milli. Ég held að það
sé betra að horfa á eftir baminu
sínu í gröfma en í þetta víti,“ segir
Greta.
„Dauöinn er endalok, sorg og eft-
irsjá, gröf sem hægt er að heim-
sækja og rifja upp fallegar minning-
ar. Þessi þjáning er endalaus."
Síðasta bjartsýnistímabilið í lífi
Páls og Gretu hófst síðastliðið sum-
ar þegar syni Páls var komið í með-
ferð í Svíþjóð undir handarjaðri
Martin Tausen Götuskeggja, vinar
þeirra sem starfar í meðferðargeir-
anum og hefur þekkt umræddan
fikil í 12-14 ár en starfar nú í Sví-
þjóð. Sú meðferð varaði í sex mán-
uði.
„Við bundum miklar vonir við
þetta,“ segja Páll og Greta.
„Þama átti að taka hann í lang-
tímameðferð í nýju umhverfi og við
vorum mjög bjartsýn. Þetta endaði
allt með skelfingu og hann fór inn á
Vog í desember á síðasta ári, fór
þaðan út fyrir jól og hefur verið í
mikilli neyslu síðan og við höfum
Páll Halldórsson.
„Maður getur ekki annað
en fyllst reiði út í heil-
brigðiskerfið og þá lœkna
sem skrifa upp á örorku
fyrir fíklana en eru
kannski að fjölga við-
skiptavinum hjá sér í
leiðinni. Þetta er enda-
laus martröð. “
ekki haft samband beint við hann
þótt við vitum af honum.“
- Deyr vonin um bata einhvem
tímann?
Hér verða Páll og Greta ekki al-
veg sammála. Greta segir að vonin
slokkni aldrei alveg en Páll segir að
eftir að síðasta meðferö sonar hans
mistókst hafi hann misst vonina.
- Skyldu aðstandendur fikla vera
þátttakendur í meðferð þeirra?
„Það er alltof lítið samband við
aðstandendur," segir Greta.
„Það er fjöldi fólks um allt þjóðfé-
lagið sem er sjálft orðið sjúkt af því
að eiga fikil að. ! Al-anon færöu
enga meðferð. Þar ertu bara að
reyna aö halda sönsum. Aðstand-
endur þurfa líka á meðferð að
halda."
- Greinin sem þau Páll og Greta
skrifuðu hefur vakið gríðarlega at-
hygli og meðan blaðamaður DV
staldrar við hringir ritari heilbrigð-
isráðherra og spyr hvort þau hjónin
vilji hitta ráðherra og ræða þessi
mál.
„Það hefur ekki stoppað síminn
héma og margir sem hringja em að-
standendur fikla sem vilja deila
reynslu sinni með okkur. Það stað-
festir hve gríðarlega margir em í
þessum sporum. Það þekkja allir
einhvem fikil annaöhvort í sinni
eigin fjölskyldu eða mjög nálægt."
Fíknin er feimnismál
- Er fiknin feimnismál í einhverj-
um fjölskyldum?
„Sjálfsagt byrjar það oft þannig.
Fólk vonar að þetta lagist og ekki
verði nauðsynlegt að segja frá því.
Margir byrja að berjast en ganga á
veggi og gefast síðan upp og loka sig
einfaldlega inni. Þetta er gríðarlegt
álag og það era dæmi um að fólk fái
hreinlega fikniefnaheiminn inn á
gafl hjá sér. Við höfum sloppið
blessunarlega við það en móðir
hans og eiginmaður hennar, sem
hafa barist fyrir hann enn meira en
við, hafa fengið sinn skammt," seg-
ir Páll.
- Aðstandendur fikla hljóta allir
fyrr eða síðar að kenna sjálfum sér
um hvemig baminu þeirra hefur
famast. Er það rétt?
Sorg og vorkunnsemi
„Það er stór hluti af vanlíðan
manns,“ segir Páll.
„Það ásækir mann efi og sektar-
kennd. Sorg og vorkunnsemi eru
stór þáttur í líðan minni. Þegar ég
horfi á það hvar drengurinn minn
er staddur í lífinu og sé síðan jafn-
aldra hans sem eru komnir með fjöl-
skyldu og lifa eðlilegu og skemmti-
legu lífi þá finn ég til gífurlegrar
vorkunnsemi. Hann er að missa af
lífinu. Maður kemst ekki hjá því að
hugsa um allt það sem maður
kannski gerði eða gerði ekki. Var
það ég sem brást? Viö leitum
stöðugt að skýringu.
Ég á tvær dætur sem eiga börn og
þetta hefur áhrif á þær eins og alla
Qölskylduna. Þótt hann sé ekki með
okkur grúfir fjarvera hans eins og
skuggi yfir fjölskyldunni."
Með höfðínu en ekki hjartanu
- Margir meðferðaraðilar ráð-
leggja foreldram að loka hurðinni á
fikilinn og setja honum stólinn fyr-
ir dymar og eiginlega reka hann á
dyr. Þessa aðferðafræði kannast
Páll og Greta vel við og hafa reynt á
sjálfum sér.
„En þótt þú lokir hurðinni á við-
komandi þá getur þú ekki lokað á
tUfinningamar. Það er óbærilega
erfitt fyrir foreldra að fara eftir
þessum ráðum. Þótt þetta geti verið
nauðsynlegt þá getum við aðeins
skilið þetta með höfðinu en aldrei
meö hjartanu," segir Greta.
- Þau Páll og Greta beina spjótum
sínum fyrst og fremst að læknum
sem útvega fiklum dóp af margvís-
legu tagi. Sonur Páls stundar heim-
sóknir til nokkurra lækna sem
skrifa út ávísanir á lyf sem hann
notar. Hér era á ferðinni töflur af
margvíslegu tagi allt frá amfetamini
yfir i sterk verkjalyf og morfintöfl-
ur. Hér geta veriö miklir peningar á
ferð þvi DV er kunnugt um fikil
sem fékk 100 amfetamíntöflur í einu
lagi hjá lækninum sínum og leysti
út í apótekinu. Hann gat síðan selt
hverja töflu á 2000 krónur stykkið.
Gegn læknum sem drepa
„Við vitum vel að það verður
aldrei hægt að koma í veg fyrir inn-
flutning eiturlyfja en mér blöskrar
algerlega að ekki skuli vera hægt að
loka fyrir læknadópið. Að enginn
skuli hafa vald til þess að svipta þá
leyfrnu og stöðva þannig framboðið
er okkur óskiljanlegt með öllu.
Þetta bréf var ekki stílað á neinn
einn ákveðinn lækni. Viö erum ein-
faldlega að biðja þá um að sjá að sér
og hætta þessu og viljum þess vegna
ekki nafngreina neinn einstakan
þótt við gætum það vel.“
- En hvers vegna skyldu læknar
vera að þessu?
„Ég veit það ekki,“ segir Páll.
„Án þess að við vitum það fyrir
víst þá kosta slíkir lyfseðlar auka-
lega. Það era vafasamir einstakling-
ar í öllum stéttum og eflaust eru
dæmi um lækna sem láta blekkjast
eða era jafnvel sjálfir í neyslu. En
stór hópur þeirra sem lifir á lækna-
dópi gæti eins verið með spjald um
hálsinn þar sem stendur: ég er
sprautufíkill.“
Er landlæknir valdalaus?
- Þau hjónin segjast fyrst og
fremst vera að berjast gegn því heil-
brigðiskerfi sem veitir mönnum ör-
orkuvottorð og sér þeim síðan fyrir
læknadópi til þess að nota þessar
sömu örorkubætur í. Barátta þeirra
er ekki nýhafin því fyrir tveimur
árum settu þau sig í samband við
embætti landlæknis.
„Þá færðum við aðstoðarland-
lækni stóran skammt af læknadópi
sem varð innlyksa hér og var með
áfestu númeri læknisins svo það
hefði átt að vera hægt að rekja það
10 OAGJX TSLBOÐ
LiTTLE CJKES/kRS
ÞÚ
HRINGIR • VID BÖKUNI