Dagblaðið Vísir - DV - 03.04.2003, Blaðsíða 20

20
+
21
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Örn Valdimarsson
Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aóstoóarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíó 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyrl: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugeró og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Bjartsýni byggð á trausti
Viðhorf íslendinga til framtíð-
ar einkennist af bjartsýni. Þeir
treysta því að hagur þeirra verði
góður. Svartsýni er á hröðu und-
anhaldi. Þetta er meginniður-
staða skoðanakönnunar blaðsins
sem birt er í dag. Þetta er í fjórða
sinn sem DV skoðar hug fólks til
framtíðar og eftirtektarvert er að bjartsýni hefur aldrei
verið meiri. Rúmlega 53 prósent aðspurðra telja að hagur
þeirra verði svipaður á næstu árum, tæp 43 prósent að
hann verði betri en aðeins tæp 4 prósent að hann verði
verri.
Fjölmörg atriði ráða afstöðu fólks við slikt mat en al-
mennt má segja að skoðanakönnunin sýni að íslendingar
séu sáttir við sitt, búi við velsæld og treysti því að svo
verði áfram. Sé litið aftur til siðasta áratugar liðinnar ald-
ar og fyrstu ára þessarar má segja að hagur fólks hafi far-
ið batnandi, þótt munur sé milli einstakra ára, hagvöxtur
hefur í heildina verið góður samfara verulegri kaupmátt-
araukningu launafólks. Jafnvægi hefur ríkt i efnahags-
málum og tök náðust á gömlum draug, verðbólgunni. Þeir
sem muna ár óðaverðbólgunnar megi ekki til þess hugsa
að slíkt ástand skapist á ný. Frelsi hefur aukist í viðskipt-
um. Það finnur fólk. Þá hefur rikið selt eigur, hætt að
vasast í rekstri sem betur er kominn i annarra höndum.
Þótt einstaklingar og fyrirtæki hafi vissulega fundið
fyrir nokkrum samdrætti undanfarin tvö ár varð efna-
hagslægðin ekki eins djúp og sumir óttuðust. Þá snerist
samfélagið af hörku gegn visbendingum um aukna verð-
bólgu í fyrra undir einarðri forystu verkalýðshreyfingar-
innar. í þeirri baráttu lögðust allir á eitt, verkalýðshreyf-
ing, stjórnvöld og fyrirtæki, sem héldu niðri vöruverði.
Sigur vannst í þeirri orrustu. Svokallað rautt strik hélt.
Þvi kom ekki til uppsagnar kjarasamninga og upplausnar
á vinnumarkaði. Það var gæfa samfélagins. Almenningur
vill festu og öryggi. Fólk vill geta gert áætlanir til framtíð-
ar í sæmilegri vissu um að þær haldi, ekki síst vegna
stærri fjárskuldbindinga, t.d. i íbúðarhúsnæði.
Þegar tölur sýndu, i lok síðasta árs og upphafi þessa, að
atvinnuleysi færi vaxandi, var gripið til sérstakra aðgerða
af hálfu stjórnvalda. Fjármunir voru eyrnamerktir
ákveðnum og tímabundnum framkvæmdum, einkum sam-
göngumannvirkjum. Þær aðgerðir kalla á vinnuafl og
draga því úr þvi böli sem fylgir atvinnuleysi. Aðgerðirnar
voru ætlaðar til þess að brúa bil þar til áhrifa fer að gæta
vegna stórframkvæmdanna á Austurlandi, virkjunar við
Kárahnjúka og síðar byggingar álbræðslu á Reyðarfirði.
Sennilega er það ekki síst ákvörðun um þessar stór-
framkvæmdir sem fylla þjóðina þeirri bjartsýni sem skoð-
anakönnun DV mælir. Vissulega voru framkvæmdirnar
umdeildar en það breytir þvi þó ekki að þær verka sem
efnahagsleg vitamínsprauta. Áhrifanna gætir að sönnu
mest á Austurlandi. Þar er viðhorf fólks þegar annað en
áður var til búsetu i fjórðungnum. íbúðabyggingar eru
hafnar i sveitarfélögum þar sem ekki hefur verið byggt
nýtt hús árum saman og fyrirhugaðar eru byggingar
hundraða nýrra ibúða. En áhrifanna gætir um allt land.
Stórframkvæmdum sem þessum fylgir uppsveifla og efna-
hagslegur vöxtur. Fólk veit að þær eru fram undan og
fyllist bjartsýni, jafnt á þjóðarhag sem sinn eigin.
Þegar við þetta bætist að talið er lag til skattalækkana
á næsta kjörtímabili, ekki sist skatta sem snerta einstak-
linga beint, tekju-, eigna- og erfðafjárskatta, þarf aukin
bjartsýni þjóðarinnar, sem DV könnunin mælir, ekki að
koma á óvart.
Jónas Haraldsson
FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 2003_FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 2003
Skoðun
OECD segir mjög vandasamt verkefni fram undan viö hagstjórn á íslandi:
Mælir með skattalækkunum og hömlum á níkisútgjöld
Efnahags- og framfarastofnunin,
OECD, segir í nýrri og viðamikilli
skýrslu um íslenskt efnahagslíf að
hagstjórnin undanfarinn áratug
hafi skilað árangri og getið af sér
stöðugleika og hagvöxt. Staða efna-
hagslífsins er í grófum dráttum góð
að mati stofnunarinnar, þótt hátt
gengi krónunnar og miklar skuldir
heimilanna feli í sér óvissuþætti til
skemmri tíma. Til lengri tima er
hins vegar fram undan mjög vanda-
samt verkefni, að mati OECD, enda
sé hætta á að hagkerfið ofhitni
vegna fyrirhugaðra orku- og stór-
iðjuframkvæmda. Tillögur OECD
um viðbrögð við þessu koma sjálf-
sagt mörgum á óvart: Þvert á það
sem margir hagfræðingar hafa und-
anfarið haldið fram að sé skynsam-
legt leggur stofnunin til - meðal
annars - að skattar verði lækkaðir.
Bremsa á ríkisútgjöld
í skýrslunni segir að mikilvægt
sé að skila afgangi af ríkissjóði til
þess að vinna gegn þensluhvetjandi
áhrifum stórra framkvæmda. Allir
hagfræðingar virðast sammála um
þetta en sjálfsagt þykir mörgum
þversagnakennt að halda því fram
að skattalækkanir séu vel til þess
fallnar að efla ríkissjóð. OECD tel-
ur hins vegar að þær hafi einmitt
jákvæð áhrif því að þær muni
virka eins og bremsa á ríkisút-
gjöld. „Downward pressure on
spending" heitir það í skýrslunni
og þýðir á mæltu máli að ríkið
neyðist hreinlega til að draga úr út-
gjöldum þar sem það hafi hreinlega
ekki efni á öðru. í öðru lagi virki
skattalækkanir vinnuhvetjandi og
dragi þannig úr likum á að launa-
skrið verði í kjölfar mikillar eftir-
spumar eftir vinnuafli.
Ekki niðurskurður...
En er þetta ekki til marks um að
forystumenn Vinstrihreyfingarinn-
ar - græns framboðs hafi haft rétt
fyrir sér þegar þeir lýstu því yfir í
vikunni, að loforð stjórnarflokk-
anna um skattalækkanir fælu í sér
„hótanir um stórfelldan niður-
skurð,“ eins og haft var eftir Ög-
mundi Jónassyni hér í blaðinu í
fyrradag?
„Nei, það er ekki svo,“ segir Dav-
íð Oddsson. „Ef maður horfir á til-
lögur Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins er í báðum tilvik-
um gengið hreint fram til verks i
því að segja hvað þetta muni kosta
og ekkert verið að draga undan í
því efni. Jafnframt er siðan farið
yfir hvaða tekjur menn telja að
megi vænta vegna ákvarðana sem
þegar hafa verið teknar. Og menn
miða við að hluti ávinningsins sem
ríkissjóður fær - aðeins hluti -
verði notaður til skattalækkana,
annað verði fyrir hendi til þess að
mæta auknum útgjöldum ef þau
þurfa að koma til, til að mynda
vegna hækkana raunlauna og þess
háttar, og svo áframhaldandi niður-
greiðslu skulda. í annan stað höfum
við með því að greiða niður skuldir
ríkissjóðs á undanförnum árum -
og með bættum vaxtakjörum - haft
meira afgangs. Það er hreinlega
fundið fé. Og ef við miðum við að-
eins nokkur ár aftur í tímann þá
nemur þetta á einu kjörtímabili ná-
kvæmlega skattalækkunarupphæð-
inni án þess ábata sem við teljum
að skattalækkunin muni gefa okkur
vegna aukinna umsvifa.
Þannig horfir dæmið við okkur og
ég tel að þeir ágætu Vinstri-grænu-
Agætlseinkunn
Hagstjórn undanfarinna 10 ára fær góða einkunn í skýrslu OECD. Forsætisráöherra er þó ekki sammála öllu sem þar er
lagt til; hann telur til dæmis skynsamlegt að fara hægt í einkavæðingu orkugeirans á meðan stóriðjuframkvæmdir
standa sem hæst.
menn séu á röngu róli. Þeir hafa
reyndar aldrei trúað á að skatta-
lækkanir gætu verið til gagns því að
það er í þeirra hugsjón að ríkið geti
betur ráðstafað fjármunum en fólkið
í landinu sjálft."
.. en aðhald
OECD bendir í skýrslu sinni á að
þótt útgjöld hins opinbera séu ekki
mikil hér á landi í samanburði við
hin Norðurlöndin hafi önnur ríki
OECD náð betri árangri í að draga
þau saman. Stofnunin telur mikil-
vægt að koma böndum á þessa þró-
un. Að vísu hafi nýlegar ákvarðan-
ir um að flýta framkvæmdum í
stórum stíl hugsanlega verið rétt-
lætanlegar vegna viðkvæmrar
stöðu efnahagsmála, en hins vegar
sé hætt við að þessar framkvæmd-
ir skarist við stóriðjuframkvæmd-
irnar; þess vegna sé ekki lengur
neitt svigrúm til að auka ríkisút-
gjöld og slíkt beri að forðast með
öllum ráðum.
Og OECD bendir á ýmis ráð.
Stofnunin gagnrýnir til dæmis að
kerfisbundið skuli blessun vera
lögð yfir framúrkeyrslu af fjárlög-
um með því að setja fjáraukalög
eftir á. Þá eigi í auknum mæli að
árangurstengja framlög til stofn-
ana af fjárlögum. OECD
leggur líka til að
ríki og sveitarfé-
lög geri með sér
bindandi sam-
komulag um hver
samanlögð útgjöld
þeirra verði þannig
að gerð verði nokkurs
konar „þjóðaráætlun'
um útgjöld.
En mikla áherslu
verður líka að leggja á
að fá meira fyrir hverja
krónu sem eytt er, að
mati OECD. Bent er á að
útgjöld til heilbrigðismála
á íslandi hafi verið undir
meðaltali OECD fram á ní
unda áratug en þau séu nú
með því allra hæsta. Þótt
þessa sjái stað í bættri þjón-
ustu megi setja spurningar
merki við þá aukningu útgjalda
sem nýverið hafi orðið í heil-
brigðismálum; gæði þjónustunn-
ar hafi hreinlega ekki batnað sem
þessu nemi. Endurskoðunar sé
því þörf.
Þá er í skýrslunni hvatt til þess
að meira frjálsræði verði innleitt í
landbúnaði; tollar lækk-
aðir og opinber
verð-
„Omarkviss byggðastefnau
í skýrslunni bendir OECD á
önnur verkefni og úrbætur sem
stofhunin telur skynsamlegt að
ráðast í. Stjórnvöld eru hvött til að
sofna ekki á verðinum gagnvart
einkavæðingu heldur halda henni
áfram, einkum í fjarskipta- og
orkugeiranum. Lagt er til að skerpt
verði á byggðastefnunni og stjórn-
völd sökuð um að beita „smá-
plástraaðferð" sem meðal annars
valdi því að erfitt sé að henda reið-
ur á kostnaði við stefnuna.
að
Gests augaö
Sérfræðingar OECD
mæla ekki bara með skattalækk-
unum heldur vilja þeir líka að viðskiþtabank-
ar verði hvattir til að sameinast, tollar á landbúnaöar-
vörur verði lækkaðir og verðgildi náttúrunnar tekið
með í reikninginn viö mat á stóriðjuframkvæmdum.
stýring á mjólkurafurðum afnum-
in.
Mælt með bankasamruna
Athygli vekur að OECD mælir
með því að hvatt verði tO þess að
viðskiptabankar sameinist, enda
megi þannig ná fram skynsamlegri
stýringu útlána.
Stofnunin gagnrýnir líka þann
mikla stuðning sem ríkið veitir
íbúðarkaupendum, meðal annars i
formi ríkisábyrgða á lánum íbúðar-
lánasjóðs og vaxtabóta til einstak-
linga. „Þetta er ofrausn", segir orð-
rétt í skýrslunni, og beinir fjár-
munum almennings í steinsteypu á
kostnað framleiðniaukandi fjárfest-
inga.
Gengið nærri fiskistofnum
OECD telur að breytingar á út-
hlutunarreglum kvóta hafi beinlín-
is hindrað uppbyggingu fiskistofna
á íslandsmiðum og þess vegna
mælir hún með hóflegri úthlutun
kvóta í nánustu framtíð á meðan
stofnamir rétti úr kútnum. Þá
bendir stofnunin á að með því
að meta verðgildi náttúrunnar
til fjár og taka það með í
reikninginn viö undirbúning
stóriðjuframkvæmda megi
betur vega saman hagfræði-
leg markmið og annars
konar markmið áður en
ákvörðun er tekin.
Davíð Oddsson segist
ekki sammála öllum
þessum sjónarmiðum.
Hann telji til að mynda
framkvæmd byggðastefn-
unnar sé gagnsæ; í land-
búnaðarmálum hafi náðst
árangur; og það vanti að-
eins upp á að OECD sjái
hvað hér hafi verið gert
varðandi uppbyggingu
fiskistofna.
Þá vekur athygli að Dav-
íð segist telja skynsamlegt að fara
hægt í einkavæðingu orkugeirans á
sama tíma og ráðist sé í stærsta
stóriðjuverkefni sögunnar; ekki sé
rétt að „rugga bátnum“ á meðan á
því stendur. „Kannski má færa rök
fyrir því að hagfræöilega væri þetta
hið rétta en ég tel mikilvægt að
menn fari með löndum meðan á
þessu stendur," segir Davíð.
Ummæli
Rangt getið
„Það er fátt öm-
urlegra en að sjá
hjálpargögnum
hent til hóps af
fólki sem í ör-
væntingu sinni
treðst hvert um
annað til þess að
verða sér úti um
lífsnauðsynjar. Slíkar fréttamyndir
hafa borist frá írak, m.a. af her-
mönnum að kasta matarpökkum af
vörubílspalli. Þessar aðfarir stríða
ekki aðeins gegn almennri skyn-
semi. Þær ganga þvert á viðteknar
og viðurkenndar starfsreglur hjálp-
arstofnana um allan heim um það
hvernig megi best tryggja að þeir
sem þurfí á matvæla- eða neyðar-
aðstoð að halda fái þá hjálp sem
þeim ber.“
Þórunn Sveinbjarnardóttir
á vef sínum.
Pakkinn opnaður
„Árangurinn" af fundaherferð
Samfylkingarforystunnar sýnir,
svo ekki verður um villst, að kjós-
endur hafa ekki nokkra trú á
lausnum vinstri manna - þegar
ímyndarhulunni hefur verið svipt
af þeim. Það er nefnilega alveg
sama hversu hin frjálslynda og nú-
tímalega ímynd er blásin upp, fyrr
en síðar kemur að því að opna
verður pakkann og skoða innihald-
ið. Sá tími er einfaldlega runninn
upp - og fylgið hrynur."
Borgar Þór Einarsson á Deiglunni.is.
flskorun Maddömunnar
„Skattalækkanaloforð Sjálfstæð-
ismanna eru ekkert annað en til-
færsla á fjármunum frá barnafólki
og námsmönnum til tekjuhárra og
eignamehi. Maddaman lítur þessi
áform Sjálfstæðismanna alvarleg-
um augum og skorar á fólk að
kjósa þessa vitleysu ekki yfir sig.“
Björgmundur Örn Guömundsson á
Maddömunni.is. Þess má geta aö
65% stuöningsmanna Framsóknar-
flokksins vilja stjórnarsamstarf viö
Sjálfstæöisflokkinn eftir kosningar
samkvæmt könnun DV.
Kaldar kveðjur
„Þetta þykja
mér kaldar kveðj-
ur frá þeirri
manneskju sem nú
reynh að stimpla
sig inn í dreifbýl-
inu þrátt fyrh yf-
hlýsingar um að
hún hafi farið
fram til að sinna hagsmunum
Reykjavíkur á þingi.“
Dagný Jónsdóttir á vef sínum um um-
mæli Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur
þess efnis aö samgönguráöherraefni
Samfylkingarinnar yröi ekki þingmaöur
landsbyggöarinnar.
Orð og athafnir
„Við höfum
skuldbundið okkur
til að láta konur
og karla njóta
sannmælis og
sannghni, tryggja
þeim jöfn tækifæri
og jöfn áhrif á
mótun
samfélagsins. Það er nóg komið af
viljayfhlýsingum og innantómu
orðagjálfri sk.
athafnastjómmálamanna."
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir í grein I
Morgunblaöinu.
Vorþingið og Samfylkingin
Margrét
Frímannsdóttir
oddviti
Samfylkingarinnar
í Suðurkjördæmi
og varaformaöur
flokksins
„Vor tækifæranna er fram
undan ef viö stöndum
saman þétt aö baki
flokknum okkar, formanni
og forystu."
Það er bjart yfir stjómmálunum
þessa dagana. Undanfarna mánuði
höfum við samfylkingarfólk fund-
ið fyrh góðum byr í seglunum. Ég
er stolt af þehri miklu vinnu sem
flokksmenn hafa lagt á sig vegna
kosningastefnunnar. Hún verður
endanlega ákveðin á vorþingi
Samfylkingarinnar sem hefst kl.
17 á morgun, föstudag, á Hótel
Sögu. Staða Samfylkingarinnar nú
mótast ekki síst af þeirri miklu
vinnu sem félagar og forysta hafa
lagt í á síðustu árum og misserum.
Draumurinn um stóra jafnaðar-
mannaflokkinn er loksins að ræt-
ast. Ég hvet því alla flokksmenn til
að mæta við setningu vorþingsins.
Þingið er öllum opið. Það skipth
miklu máli á lokasprettinum að
við hittumst og stillum saman
strengina. Vor tækifæranna er
fram undan.
Metnaðarfull stefnumótun
Það er óhætt að fullyrða að
aldrei hafi verið jafnmikil sóknar-
færi fyrir íslenska jafnaðarmenn.
Vor tækifæranna er fram undan ef
við stöndum saman þétt að baki
flokknum okkar, formanni og for-
ystu. Öll sem eitt. Vorþingið er öll-
um félagsmönnum opið. Ég skora
á Samfylkingarfólk að mæta þar
og taka þátt í stefnumótun flokks-
ins fyrh kosningarnar í vor.
Mikilvæg stefnumótun hefur átt
sér stað í flokknum allt síðasta
kjörtímabil í ýmsum myndum.
Samfylkingin stóö fyrir metnaðar-
fullum fundaröðum um lýðræðis-
mál og menntamál. Tugh funda
voru haldnir um allt land um Evr-
ópumálin í aðdraganda Evrópu-
kosningar flokksins og mikil
vinna hefur verið unnin í starfs-
hópum um velferðar- og efnahags-
mál. Um helgina drögum við þessa
vinnu saman og mótum stefnu fyr-
ir þær mikilvægu kosningar sem
fram fara 10. maí.
Skjól fyrir lítilmagnann
Mörg verkefni bíða Samfylking-
arinnar. Samfélagsþjónustan hef-
ur rýrnað að gæðum. Svo virðist
sem valdamikil öfl séu að hrekja
heilhrigðiskerfið út í einkavæð-
ingu, biðlistar eru ótrúlega langh
og víða ríkh mjög slæmt ástand á
meðal aldraðra sem þurfa á hjúkr-
Staða Samfylkingarinnar nú mótast ekki síst af þeirri miklu vinnu sem félagar og forysta hafa lagt í á síðustu
árum og misserum. Draumurinn um stóra jafnaðarmannaflokkinn er loksins að rætast.
unarrými að halda. Réttindi ör-
yrkja hafa verið skert og bætur
sem eru langt undir því sem sæm-
andi getur talist í siðuðu samfé-
lagi. Þeh eru í ofanálag skattlagö-
h um milljarð á ári! Við bjuggum
Samfylkinguna til svo hægt væri
að skapa betri kjör fyrh aldraða,
fátæka, námsmenn, húsnæðis-
lausa, láglaunafólk og alla þá sem
þurfa á skjóli að halda. Því verki
höldum við nú áfram. Okkar er að
gæða Samfylkinguna inntaki og
gera að kraftmiklum valkosti til
að verða leiðandi afl í samfélaginu
- stjórnmálaafli sem almenningur
treystir fyrir velferðinni og auð-
sköpuninni til að standa undh
sanngjörnu og réttlátu samfélagi.
+