Dagblaðið - 06.01.1977, Blaðsíða 11

DAcm.AÐIt). I'lMMTliDACilIK <>. .IANUAK 11)77
11
Austur-Grænland...
Nýtt Kröfluævintýri
KndiMiiuni virðist seint ætla
að linna í samskiptum íslend-
inj>a virt útlendinga i land-
helfíismálum. SamninfjaKerðar-
mennirnir frá Osló hafa reynzt
mestu sjálfshólsmenn í stjórn-
málum seinni ára. Þó er stað-
re.vndin sú að ekki er nema 4
vikna timi frá þeim degi, sem
Bretar fóru burt úr landhelg-
inni 1. des., og til þess tíma er
þeir hefðu í síðasta lagi þurft
að yfirgefa íslenzku fiskimiðin,
1. janúar. því þann dag færðu
þeir sjálfir út í 200 mílur. Meira
að segja gengur þetta svo langt
að sumir tala um þessar 4 vikur
sent mesta atburð ársins 1976.
Þetta verður enn augljósara er
menn stilla dæminu upp þann-
ig að Bretar hefðu fær! ú! 15.
des., þá hefði sigurinn aðeins
orðið 2 vikur. Og ef Bretar
hefðu fært út 24. nóvember
hefði samningurinn orðið tap
upp á eina viku, ósigur upp á 1
viku.
Annar ósigur í þessu tilliti er
þýzki samningurinn sem er
undir öllum kringumstæðum 1
ári of langur-og þýddi á sínum
tíma aukningu á veiðutii um
50'V>. Byggist þetta all! á vantrú
forsvarsmanna okkar á sigur ís-
lenzka málstaðarins á alþjóða-
vettvangi. En þróunin þar varð
allt önnur og hraðari en þeir
gerðu ráð fvrir. Þvr er ástandið
nú þannig að þegar EBE fer í
200 mílur stendur það uppi með
samninga við okkur upp á
hvorki meira né minnai
en 60000 tonri af fiski
sem ekkert hefur verið
goldið fyrir og forsendur
eru brostnar fyrir. Þvi a>!ti
staðan og stefnan i dag að vera
sú að ekki væri verið að leita
eftir iylliástæðum til að koma
hér ennþá fleiri EBE-togurum
inn í fiskveiðilögsögu tslands.
sbr. all! tal urn „gagnkvæm
fiskveiðiréttindi". heldur ætti
strax að segja þýzka og belgíska
samningnum upp á brostnum
forsendum. Þetta er það eina
sem Þjóðverjar og Belgar skilja
í sambandi við stöðuna nú.
Þetta er því nauðsynlegra sem
vitað er að þýzki samningurinn
hefur að miklu leyti svipt okkar
stóru togara rekstrarafkomu,
þar sem þeir sækja mikið á
sömu fiskislóðir. en ufsa- og
karfastofninn er svo aðþrengd-
-
ur að hann er ekki til skipt-
an na.
Þrátt fyrir þessa óhemju
skuld Efnahagsbandalagsins
við okkur í fiskveiðimálum má
marka af ummælum Uunde-
laehs og ýmissa íslenzkra ráða-
manna að veita ætti ennþa frek-
ari veiðiheimildir til handa
brezkum efnahagsbandalags-
togurum og hefur talan 12 verið
nefnd bæði af Ciundelach og
erlendum blöðum. 12 brezkir
togarar að stöðugum veiðum á
Islandsmiðum þýðir í raun
verkefni fyrir 30 brezka togara.
Gera verður ráð fyrir ársafla
um 30.000 tonn eða verðmæti í
útfluttum hraðfrystum fiski
upp á yfir 5 milljarða króna.
Við, skuldum vafnir vesaling-
arnir, að gefa einu af ríkustu
iðnaðarstórveldum heimsins
yfir 5 milljarða af okkar tekj-
um. Leitað hefur verið réttlæt-
ingar á þessum aðgerðum. Is-
lenzkur almenningur er of vel
uppfræddur um ástand síldar-
innar i Norðursjónum svo ekki
er lengur á hana minnzt. Því
hefur öll röksemdafærslan og
allt talið beinzt að Austur-
Grænlantji og samtengingu is-
lenzka sjávarlífríkisins og þess
grænlenzka. Mikið hefur verið
talað urn fiskigöngur frá Græn-
landi til íslands.
Grœnlenzkur
dauðadómur
Svo hefur mátt skilja á tals-
mönnum samninga að Austur-
Grænlands-mið og fiskistofn-
arnir þar væru okkur svo mikíl-
vægir að miklu væri í dag fórn-
andi til þess að eiga 'ðgang að
þeim og tryggja það að þeir
yrðu verndaðir. Ekki er nú
Iraustið mikið á Efnahags-
bandalaginu í fiskiverndarmál-
um ef lag! er nú til í fullri
alvöru að við þurfum að greiða
Efnahagsbandalaginu í reiðufé
ef ekki eigi að tortíma fiski-
stofnunum við Grænland. Eða
þá að rnenn halda að ef ekki
verði látið undan kröfurn Efna-
hagsbandalagsins muni það
beita okkur hefndaraðgerðum.
Hvort heldur væri er hér um
fáránleik að ræða og seinna at-
riðið hrein fjárkúgun. Slíkar
röksemdafærslur svara sér
sjálfar og eru ekki svaraverðar.
Auk þess er niálið sögulega
þannig í pottinn búið að ekki
kemur til mála að íslenzk
stjórnvöld semji um eitt né
neitt viðvík.jandi auðlindum við
Grænland nema við Grænlend-
inga sjálfa eða með samþykki
þeirra, hver svo sem stjórn-
skipuleg staða I málinu er. Við
Islendingar getum ekki gerzt
valclendur I sams konar þjóðar-
böli á Grænlandi i principinu
árið 1977 og við urðum sjáll'ir
að þola af Dönum og Bretum i
samningnum 1901. Það væri al-
heimshneyksli ef auðlindum
Grænlands vrði nú fórnað i
gegnum Efnahagsbandalagið
svo að nokkrir aðilar i tveim
borgum Bretlands gætu haldið
áfram algjörlega úreltri togara-
útgerð sinni urn nokkurn tíma.
Fófrœðin í forsœti
Ekki hafa talsmenn sanm-
inga nú haf! niikið fyrir því að
safna sarnan þeim þekkingar-
brotum sem til eru i sambandi
við haffræði, fiskifræði og
veðurfræði Grænlands. til þess
að þeir gætu leyst sómasamlega
af hendi störf sin, því mikillar
ábyrgðar og mikils trúnaðar
njóta þeir margir hverjir. At-
huguni . söguna örlítið fyrst.
Samningamenn vilja gjalda í
dag fyrir einhver hugsanleg
verðmæti i framtíðinni sem lát-
in yrðu okkur I té af góðvilja
sem við nú sýndum. Nærtæk-
asta dæmið úr tslandssögunni.
samk.vnja þessu. er sú stað-
reynd að islenzkir togarar lönd-
uðu 95°7, af öllum þeim fiski
sem barst af fjarlægum miðum
á brezka markaðinn í heinis-
styrjöldinni. I þessu tilliti fórn-
uðu Islendingar bæði fjölda
mannslifa og skipa. Maður
skvldi ætla að þetta hefði b.vggt
upp innistæðu á góðvild í hrezk-
um sjávarútvegi sem komið
hefði til góða þegar Islendingar
báðu um skilning á aðgerðum
til fiskiverndar á íslandsmið-
um.
Arið 1952 færðu I.slendingar
aðeins út um 1 milu, úr 3 mílum
í 4, og biðu frá 1951. þegar
samningurinn frá 1901 var út-
runninn. til 1952 þar til sam-
kyn.ja mál var til lvkta leitt af
Haagdómstólnum í máli milli
Breta og Norðmanna. Bretar
Kjallarinn
Pétur Guðjónsson
tiipuðu því máli eins og al-
kunna er. Þeim datt heldur
ekki í hug að kæra Islendinga
fyrir Haagdómstólnum fyrir út-
færsluna þá. Og hvað fór mikið
fyrir góðvildinni og skilningn-
um sem ætla hefði mátt að upp
hefði verið byggður gegnum
fórnir tslendinga í styrjöld-
inni? Svar Breta var efnahags-
ofbeldi er stóð í 4 ár gegn að-
gerö sem þeir treystu sér ekki
til að mótmæla á lagalegum
grundvelli. Góðvildin? —
engin. skilningurinn eriginn. A
alþjöðlega leiksviðinu fer
svona eftir orðtækinu „gleymt
er þegar glevpt er". Er okkur
Islendingum hollt að vera
minnugir þessarar reynslu nú
þegar við he.vrum í dag predik-
ara um að við eigum í dag að
færa fórnir til innleggs á reikn-
inga góðvildar og skilnings
framtíðarinnar.
Hrun og tortíming
blasir við
Rétt er að athuga stöðu
þorskstofnsins við Grænland:
saga og staða hans frá árinu
1960 til 1975 liggur f.vrir í
skýrslu sem gefin var út í marz
1976 á vegum Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins og unnin af svo-
kölluðum Norð-
Vestur-Atlantshafs-vinnuhóp.
Vestur-Grænlandsmiðin gefa
árið 1967 430.000 tonn en eru
árið 1975 komin niður í 30.000
tonn. Austur-Grænlandsmiðin
gefa 1968 130.000 tonn en eru
1975 komin niður í 6.000 tonn.
Er nú líklegt að við getum átt
von á stórum sendingum úr
þessari átt í slíku ástandi? Nú
skal frekar könnuð saga þorsks
við Grænland en sama má segja
um aðra bolfiska því nauðsyn-
leg lífsskilyrði eru svipuð. Til
þess að fá skýringu og heildar-
yfirsýn yfir ástandið við Græn-
land nú verðum við að fara
aftur til ársins 1920, þá fer
verulega að gæta i sjó hlýnandi
tímabils á norðurhveli jarðar
sem stendur fram til ársins
1966. Þetta er hlýjasta tímabil í
sögu íslands siðan á þjóðveldis-
öld. Grænland, sem er á mörk-
um hins bolfisklega lífssvæðis,
kornst nú í gegnum þróun þessa
úr dauða ísaldar í að hafsvæði
þess náðu því hitastigi sem er
forsenda fyrir lífríki bolfiska.
Upp vaxa svo bolfiskar við
Grænland sem ná þeim veiðum
er að framan greinir. Þetta
hlýja tímabil stendur til 1966
en þá snýst þetta við og Græn-
land nálgast aftur haflífríkis-
ísöld. Þorskstofninn hrynur og
nálgast nú tortímingu. Þær
skýrslur sem til eru fyrir 1976
benda til enn frekari kólnunar
og með sama áframhaldi verður
innan skamms tíma enginn bol-
fiskur til við Grænland. Þegar
litið er til baka til þjóðveldis-
aldar liggur fyrir að ririklu
meiri likur eru fyrir því að
þetta tímabil kólnunar haldi
áfram og verði varanlegt. Þvi
bendir öll þekking haffræði og
fiskifræði til þess að Græn-
landsmið verði einskis virði í
náinni framtíð.
Er ekki nóg að bvggja Kröflu
á landi, þar sem gufuaflsvirkj-
unina skortir gufu. þótt við
ekki á sama árinu fl.vtjum hana
vestur á Grænlandsmið og för-
um að kaupa þar fiskimið þar
sem enginn fiskur er? Græn-
landsmið eru komin inn í nýja
ördevðu ísaldar í bolfisklegu
tilliti. Ef Islendingar vilja endi-
lega semja um Grænlandsmið
er samningsaðilinn hvorki
Efnahagsbandalagið eða
Gundelach heldur guð almátt- .
ugur.
Pétur Guðjónsson
forstjóri.
„Vinátta” Breta
Eftir að hafa hlustao á
umræður í útvarpi og einnig að
lesa skrif ýmissa manna undan-
farnar vikur og mánuði um
landhelgismál tslands. fannst
mér koma í ljós að þar var
margt missagt og mæl! og of! af
ótrúlegri vanþekkingu
íslenzkra stjórnmálamanna á
fiskveiðivandamálurti lands-
manna. Þó var stjörnarand-
staðan undanskilin að nokkru
leyti.
Mér komu i hug eftirfarandi
ummæli Ólafs heitins Thors
forsætisrádherra i sambandi
viö landhclgisdeilur okkar: „Að
engin islenzk ríkisstjörn er í
samræmi við íslenzkan þjóðar-
vilja og hagsmuni, nema hún
geri ráðstafanir til að vernda
íslenzk fiskimið," og og enn-
fremur, Olafur Thors segir um
landhelgisdeilu okkar við
Breta á einu fyrsta stigi henn-
ar: „Hvorki núverandi rikis-
v____
stjórn né nein önnur mun víkja
í þessu máli. Það gæti engin
islenzk ríkisstjórn, þótt hún
vildi. Sú stjórn, sem það revndi,
yrði ekki lengur stjórn Islands.
Hún yrði að láta sér nægja að
vera fyrrverandi stjórn." Þetta
eru markverð ummæli.
Það er athyglisvert að
ráðherrar og aðrir virtust ekki
muna þá tíma, þ.e. f.vrir hina
andstyggilegu, svokölluðu
seinni heimsstyrjöld. er vart
var hægt að gera sæmilegan
túr. Fiskimiðin voru í raun og
veru ofnýtt árin fyrir stríðið.
A þossum tíma var þetta
liskileysi orðið alvarlegt vanda-
mál enda munu menn ef til vill
minnast að þegar um 1930 var
farið þess á leit. að a.m.k.
Faxaflói yrði friðaður fyrir tog-
veiðum.
Þá, eins og svo oft sídar.
ætluöu Bretar vitlausir að
verða og aftóku með öllu slíkar
„ofbeldisráðsiafanir". Það er
einkennilegt, næstum sérstak! í
allri veraldarsögunni, aö
einlægt skuli vera talað um
þessa ágætu Breta sem „vina-
þjóð".
Þetta er sennilega eina ríkið
sem alltaf hefur sýnt okkur
óvinsemd. Þessir gömlu sjó-
ræningjar hafa nefnilega alltaf
sýnt klærnar hafi þeir talið að
hagsmunir þeirra væru í húfi á
einhvern hátt, þ.e. brezka
auðvaldsins.
T.d. hertaka þeir allt okkar
land 1940, og hafa einlægt átt í
útistöðum við okkur, í hvert
einasta skioti sem við höfum
reynt að hrista af okkur
klafann, í síendurteknum
„þorxkastríðum". þ.e.a.s. um
auðlindir okkar sjálfra.
l.íklega er fáum þjóðum
gerður verri giæiði en vera her-
tcknar og önnur þjóð tekur sér
öll völd i landinu. drottnar og
skipar f.vrir.
Kjaliarinn
Kristján Jónsson
Skvldu . þær þjóðir. sem
Þjöðverjar hertöku. blessa þá
sérstaklega fyrir þann stör-
greiöa sem þeir gerðu þeim
með því að taka þær undir sinn
„verndarvæng"? Osennilegt er
þaö en ofbeldið og frokjan eru
söm við sig hvadan svo sem þau
eru upprunnin.
Það er sannleikur. einfaldur
og sterkur. að eftir að önnur
heimsstyrjöldin brauzt út og
næstum allir útlenzkir togarar
hurfu af íslenzkum miðum. brá
svo við að allt í einu var nægur
fiskur á öllunt nriðum tslands.
Breytingin á fyrstu tveim árum
stríðsins var svo mikil að með
ólikindum mátti teljast. Alls
staðar var nægur afli.
„túrarnir" réðust næstum ein-
göngu af veðurfari. Gott veður.
fullt skip á stuttum tima og
auðvitað öfugt ef veður voru
válvnd. Þetta held ég að allir
sjómenn. sem sigldu á stríðs-
tímunum. geti staðfest með
góðri samvizku.
Af því leiðir: Alls enga
iamninga næstu ár. Ef til vill
siðar. takist okkur að ná stofn-
unum upp aftur að verulegu
marki.
Vilji Islendingar endiloga
gera öðrum þjóðum greida. þá á
ekki að gera það með því að
Irieypa þeim inn í landholgina.
N.er væri aö standa við
samþykkta samninga um aðstoð
við vanþróuðu löndin. en sú
aðstoð er svo hlægilega litil að
það er Alþingi og allri þjóðinni
til tevarandi skammar. verði sú
aðstoð ekki aukin að miklum
mun.
Kristján Jónsson.
loftskeytaniaöur.