Dagblaðið - 17.04.1979, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 17. APRÍL 1979.
II
móti að teljast, þegar afleiðingarnar
lenda áVíetnömum sjálfum, höfund-
um hinnar árangursriku striðstækni.
Þeir gerðu innrás i Kambódíu i
desember í fyrra, en nú í byrjun apríl
virðast þeir aðeins hafa tök á
helztu borgum, en í sveitunum ráða
skæruliðar Kambódíu miklu og hinn
öflugi her Vietnama veit aldrei hvar
skæruliðanna er að leita né hvar þeir
muni bera niður í næstu árás.
Fregnir hafa borizt um, að her
Víetnama, sem stjórnað er að mestu
af yfirmönnum sem stjórnuðu
hernum í styrjöldinni gegn Banda-
ríkjunum verði nú einkum að byggja
á nýjum herdeildum með mönnum
sem skikkaðir hafa verið í herinn til
að auka herstyrkinn í Kambódiu og á
norðurlandamærunum sem liggja að
landi erkifjendanna í Kína.
Ein höfuðástæðan fyrir erfiðleik-
um Bandaríkjamanna í Víetnam er
talin sú að her þeirra byggði að
mestu leyti á mönnum sem voru
skyldaðir í herinn og sáu enga ástæðu
fyrir því að vera að stríða langt í
burtu, einhvers staðar í Asíu. Her-
skyldan hafði einnig mjög slæm áhrif
heima fyrir og olli andstöðu bæði
foreldra og þeirra aldurshópa, sem
gátu átt von á því að lenda i
styrjöldinni.
Nokkuð hefur borið á því að sögn
heimildarmanna Bandaríkjamanna,
að undirmenn í Vietnam, sem fengið
hafa tilkynningu um að mæta i
herinn, hafi flúið til nágrannalanda
og dveljist nú þar í flóttamanna-
búðum.
Talið er að um það bil 100 þúsund
vietnamskir hermenn berjist nú í
Kambódiu. Ekki er vitað hve her Pol
Pots, fyrrum æðsta manns
Kambódíu, er fjölmennur en haft er
eftir nokkuð áreiðanlegum
heimildum, að þvi er talið er, að her
hans hafi veitt mjög mikið viðnám
og mun meira en almennt hafi verið
búizt við.
Víetnamar eru sagðir hafa
skipulagt fimm til sjö þúsund manna
lið Kambódíumann^, sem flúið
höfðu land sitt á valdatíma Pol Pots
og félaga. Herliði þessu hefur þó að
mestu verið haldið frá beinum styrj-
aldarátökum. Virðist hlutverk þeirra
einkum vera á hinu pólitiska sviði.
Her Pol Pots virðist hafa nægar
birgðir vopna til að stunda
skæruhernað sinn sem byggist á
skyndiárásum, þar sem fastaher
innrásarliðsins frá Víetnam á sér
einskis ills von. Vitað er að Kínverjar
hafa sent skæruliðum nokkurt magn
vopnasjóleiðis.
Talin er nokkur hætta á miklum
matarskorti í Kambódíu. Bændurnir
eru milli tveggja elda, geta bæði átt
von á því að yfir þá hellist skæruliðar
og herlið Víetnam. Hvorugur
kosturinn þykir þeim góður og ljóst
er að slíkt hemaðarástand hlýtur að
draga verulega úr allri framleiðslu
matvæla.
Ástandinu í Kambódiu þykir vel
lýst á þann hátt að hersveitir Víet-
nam fari eftir vegunum á daginn og
geri þá færa til umferðar. Á nóttinni
fari aftur á móti skæruliðar Pol Pots
á kreik og komi jarðsprengjum fyrir í
vegunum.

Kjallarinn
Hafsteinn
Þorvaldsson
sé nokkrum sönnum íþróttaunnanda
til geðs að íþróttamenn okkar „keyri
sig út” (eins og sagt er á slæmu
íþróttamannamáli) á þennan hátt
undir því yfirskini að hér sé um
keppni að ræða. Mér finnst það
ömurleg meðferð á hverri íþrótta-
grein að láta örmagna menn silast um
leikvanginn og auglýsa þetta sem
keppni og mettilraun í íþróttum.
Slíka misnotkun ætti ekki að hafa
aðrar hugmyndir og leita annarra
leiða en þessarar til fjáröflunar.
Sannarlega er þar ekki um auðugan
garð að gresja, en við verðum að gera
það áður en það er orðið of seint.
Maraþonleiðin gæti endað með slysi
og auk þess óttast ég að hún kunni að
vekja andúð á íþróttaiðkunum vegna
þess að hún sýnir ranga mynd af
þeim.
Til umhugsunar fyrir
opinbera aðila
Þessi örþrifaráð félagsforustunnar
til fjáröflunar fyrir íþróttastarfsem-
ina ætti líka að vera nokkurt um-
hugsunarefni fyrir opinbera aðila.
Þrátt fyrir verulega leiðréttingu á
fjárstuðningi rikis- og sveitarfélaga
við íþróttastarfsemina í landinu hin
síðari ár, skortir enn nokkuð á að
hann sé í líkingu við það sem gerist
með öðrum þjóðum, og horfum við
þá gjarnan til næstu nágranna okkar
á Norðurlöndunum.
Um gildi íþróttastarfs fyrir þjóðar-
uppeldið ætla ég ekki að fara mörg-
um orðum að þessu sinni, en vil þó
undirstrika og minna á örfá atriði: í
dag mun láta nærri að 25% íslensku
þjóðarinnar séu félagsbundnir iðk-
endur íþrótta í frjálsu íþróttastarfi,
og stór hópur þar fyrir utan sem
iðkar íþróttir og útivist sér til ánægju
og heilsubótar.
Iéfgk „Mér fínnst þaó ömurleg medferd á hverri íþrótta-
^ grein að láta örmagna menn sHast um leikvanginn
og auglýsa þetta sem keppni og mettilraun í íþróttum."
fyrir áhorfendur ef mönnum er annt
um íþrótt sína.
Neikvæð áhrif á
útbreiðslustarfið
Það væri fásinna að halda áfram á
þessari braut. Hún er blátt áfram
hættuleg, bæði fyrir þrautþjálfað af-
reksfólk og þá ekki síður fyrir lítt
æfða áhugamenn, og hún verður
stöðugt hættulegri eftir því sem
lengra er seilst eftir tímalengdar-met-
unum.
Þeir sem eru í félagsforystu
íþróttafélaganna verða að finna
öll íþróttaleg samskipti eru for-
senda framfara og félagslegs ávinn-
ings íþróttastarfsins, en kosta okkur
mikið fé. Iðkun íþrótta stuðlar að
auknu heilbrigði þjóðarinnar, sem í
dag verður að verja um 15—20% af
ráðstöfunarfé þjóðarbúsins til ýmiss
konar heilbrigðisþjónustu.
Og siðast en ekki síst eru íþrótta-
samskipti orðin snar þáttur í menn-
ingarsamskiptum þjóða í milli, og
þar viljum við gjarnan eiga fulltrúa
sem halda uppi merki íslands.
Hafsteinn Þorvaldsson, form.
Ungmennafélags íslands.
Spurtábarnaári:
Hafa bömin óskað eft-
ir dagvistarheimilum?
Ég hef nýlega lokið við að lesa
bókina „Börn, konur og störf á
heimilum” eftir sænska prófessorinn
Hugo Hegeland, útgefin 1975.
Snemma í vetur kom í dagblaði í
Reykjavík grein sem er þýtt viðtal
dansks blaðamanns við þennan
prófessor. Heiti greinarinnar „Hin
heimavinnandi húsmóðir hún er guUs
ígUdi” vakti athygli mína, þar kvað
við nýjan tón.
í stuttu máU reiknar prófessorinn
út, hve mikið heimavinnandi hús-
mæður spara sænska ríkinu, í bein-
hörðum pæningum. Þessar tölur allar
eru reiknaðar af mjög svo mikilli hóf-
semi og eiga við sænskt þjóðfélag,
sem ég tel að sé vinsamlegra barna-
fólki en okkar þjóðfélag. Niðurstaða
dæmisins er auðvitað sú, að störf á
heimilum spara sænska ríkinu ótrú-
lega fjármuni. Ef þetta dæmi væri
reiknað eftir íslenskum aðstæðum,
yrði það heimafólki, að mínu mati,
enn hagstæðara. Bók prófessors
Hegelands fjallar svo nánar um þetta
efni og hugleiðingar um, af hverju
þau störf sem nefnd hafa verið hús-
móðurstörf, eru svo lítUsvirt í reynd.
Þessi bók er svo gagnmerk og bendir
okkur á svo margt athyglisvert, sem
ég tel að alla varði, sem láta sig ein-
hverju skipta velferð samborgar-
anna, að undravert er að engir skuli
leggja hér orð í belg frekar. Þar sem
augljóst er að þetta starf á heimUum
varðar fyrst og fremst börnin, það er
það fólk sem á að taka við og halda
uppi þjóðfélaginu, þegar þeir sem nú
eru í blóma lífsins og halda öllu gang-
andi, þurfa að draga sig í hlé og • i að-
stoð, þá ættum við að staldra við og
athuga okkar gang. Ætti ekki að
meta þetta starf meira en gert er nú?
Eru börn „arðbær"?
Mín persónulega skoðun er sú, að
þetta starf ætti jafnvel að meta mest
af öllum störfum: Hvar mundi
grundvöllurinn að heilbrigðri og
góðri sál fyrst og fremst vera lagður?
Hins vegar er það svo hér, að þetta
starf virðist oft vera beinlínis fótum
troðið. Ekki nóg með að við metum
það tU engra launa og við húsmæður
höfum ekki einu sinni ómagarétt,
búum við stórskertan rétt til trygg-
inga og sjúkradagpeninga, einar allra
stétta, heldur má segja að geisi gegn
okkur látlaus áróður, ég vil segja
næstum múgæsing- Enda þótt það sé
yfiriýst brot á mannréttindasam-
þykktum að stofna til æsinga gegn
tilteknum stéttum, þá virðist það
ekki gilda um okkur, við erum víst
stéttleysingjar. Hér á landi eru þeir
meira að segja verðlaunaðir í bak og
fyrir, sem hugkvæmist að velja okkur
sem soralegastar nafngiftir. Hve
langt á þetta að ganga? Þetta kemur
svo auðvitað einnig fram í því, að
allir sem stunda sömu störf úti á
vinnumarkaði eru lítilsmetnir til
launa. (Hvort sem okkur líkar betur
eða verr, er nú aðeins til einn mæli-
kvarði á allt og alla, þ.e. peningar).
Hjúkrun, kennsla, barnauppeldi
og umönnun aldraðra, fatagerð,
matargerð og hreingemingar alls
konar, allt eru þetta upphaflega
heimilisstörf og eiga nú sammerkt að
vera lágt metin á vinnumarkaði. Hús-
móðurstarfið er þó sýnu lægst metið,
því það virðist einskis metið.
Það er kafli útaf fyrir sig, hvernig
einum einstaklingi ér ætlað að lifa á
krónum 0,00 á mánuði, meðan laun-
þegi með ca kr. 1.200.000.00 á
mántiði kemst ekki af án þess að fá
kr. 240.000,00 í viðbót. — Til eru
hópar sem segja að heimilissiörf séu
ekki arðbær störf og eigi því ekki að
vera til. Hvað getum við sagt við
svona fullyrðingum og hve langt er
hugsað? Er þá ekki hægt að segja að
börn séu ekki arðbær á meðan þau
eru börn? Og hvað þá? Hvað með
húsmæður og heimili? Á að afnema
þetta allt? Þurfum við ekki að staldra
við og íhugaþetta?
Löng vinnuvika
í bók prófessors Hegelands er
ýmislegt að finna um þessa hluti. Þar
V
er okkur t.d. sýnt á mjög hófsamleg-
an hátt, hvað lágmarksvinna við
barnafjölskyldu tekur marga tíma á
. viku, ef aðeins það bráðnauðsynleg-
asta er unnið. Eftirlit og leikur við
böm, námsaðstoð, huggun og
hjúkrun barna og annarra á heimil-
inu, matargerö, þvottur og ræsting.
Ein tafla próf. Hegelands lítur
þannig út:
í fjölskyldu með börn sjáum við að
foreldrið sem heima er vinnur bæði
langan og óþægilegan vinnutima
fyrir engin laun og mjög skert rétt-
indi. Hvers vegna þetta hróplega mis-
rétti? Okkur er jafnvel núið þvi um
nasir, að við séum sníkjudýr og and-
legir krypplingar, í ræðu og riti, þar
til heilbrigðar stúlkur sem helst af
Kjallarinn
Ingibjörg
Snæbjörnsdóttir
öllu kysu að fá að vera heima hjá
barni sínu, meðan það er að komast á
legg, þora engan veginn að láta það í
ljós.
Engum dettur í hug að taka dýra-
móður frá afkvæmi sínu fyrr en það
er fært um að bjarga sér sjálft, allir
vita hvernig færi fyrir því afkvæmi.
Hvers eiga þá mannabörn að gjalda?
Nú á barnaári er mikið barist fyrir
því að koma upp nægum og góðum
barnaheimilum fyrir öll börn, er
þetta ósk barnanna? Auðvitað þurf-
um við fyrst og fremst góð barna-
heimili. Erum við hérna mjög nálægt
því marki og hvað mun það kosta?
Ég sé í bók Hegelands að „standard”
dagstofnun nú til dags, og þá er
reiknað með að úr þurfi að bæta þar,
er þannig skipuð: T.d. heimili með 45
pláss, þar er eftirtalið starfslið: ein
forstöðukona, fjórir forskólakennar-
ar, sex fóstrur, ein hjálparstúlka,
fóstrunemi að hálfu, ein matráðs-
kona, ræstingafólk og svo fólk til af-
leysinga. Eru okkar heimili svona bú-
in og hvað mundi það kosta hér?
Hver er „timbraður"?
í bókinni er t.d. þessi tilvitnun frá
Lisbet Palme: „Látið ekki börn vera
á dagvistunarheimili allan daginn,
það er alltof þreytandi fyrir þau og
hætt við að þau góðu áhrif, sem þess-
ar stofnanir geta haft, fari forgörð-
um.” Persónulega þekki ég margar
fóstrur og enga hef ég heyrt með-
mælta því að barn sé allan daginn i
dagvistun og alls ekki börn innan
þriggja ára aldurs. Enda koma raddir
um þetta frá uppeldisfræðingum og
fleirum. Kennarar telja líka að þeirra
hlutverk sé ekki að taka að sér upp-
eldi, heldur kennsla og aðstoð við
heimilin. Hver á nú að bera ábyrgð á
uppeldi barna, ef heimilið á að af-
leggjast, eins og sumir virðast vilja
stefna að? Annað mál er það að mér
finnst að sem uppeldisaðstoð við
heimilin ættu leikskólar að vera sjálf-
sagðir. Svo heyrir maður líka raddir
um það, að ekki þurfi það að hafa
nein áhrif á barn að móðir vinni úti,
því allt sé undir því komið að
samband sé náið og gott þá stund sem
fjölskyldan er öll saman. Þá er ekki
hugsað út í það, að hjá mörgum eru
þær stundir afar stuttar, oft nánast
engar. Eins var brugðið upp í blaði
mynd af tvenns konar barnafjöl-
skyldum, áttu víst aðeins að vera til
tvær gerðir, það var hópur af góðum
foreldrum, sem vilja vera og eru (og
hafa efni á) sem mest með börnum
sínum. Það má sjá þessar fjölskyldur
að sagt var uppi á fjöllum um allar
helgar á skíðum, alltaf öll fjölskyldan
saman. (Hvað kostar það t.d. 5
manna fjölskyldu?) Svo var það hinn
hópurinn, sem lá heima timbraður
um helgar og þóttist vera að slappa af
vegna of mikils vinnuálags og þykist
jafnvel endilega þurfa að vinna
heimilisstörfin um helgar. Hvað með
börn þessa hóps, spyr sá sem hefur
svona einfalda mynd af íslenskum
fjölskylduhópum.
Hvernig eiga allir þeir mörgu, sem
hafa um 200 þús. kr. laun á mánuði
að komast af í dag? Þetta er lika ein-
föld spúrning. Það er ekki hægt.
Bæði hjónin verða að afla tekna, án
tillits til barnafjölda. Það fólk er yfir-
leitt ekki timbrað heima um helgar,
það er lika að vinna þótt helgidagar
séu. Raunveruleikinn er bara sá að
við höfum ekki bara tvo launaflokka
hér á landi. Laun manna eru að mér
skilst í mörgum flokkum, en þá
undanskil ég okkur sem eigum að lifa
á loftinu.
Að lokum vil ég á barnaári biðja
fólk að íhuga fyrst og fremst, hvað er
barninu fyrir bestu, setjum þau í
fyrsta sætið i raun. Ég hef sjálf verið
með börn alla ævi og get ekki hugsað
mér neitt meira þroskandi, jákvæð-
ara og skemmtilegra starf en að sinna
þessum litlu mannverum, sem eru
bestu, réttsýnustu og vitrustu mann-
eskjur í heiminum, sannkallaðir
spekingar, sem við fullorðna fólkið
mættum margt af læra. Snúum við
blaðinu, gerum þeim foreldrum það
fært, sem það þrá, að hafa tima fvrir
börnin sín, þau fáu ár af ævinni sem
það tekur að koma þeim á legg oc
veitum þeim sanngjarna aðstoð til
þess. Látum enga móður þurfa að
vfirgefa barn sitt nauðuga og látum
það heyra fortiðinni til, að feður
þekki varla börnin sin. Höldum
öllum leiðurn út i atvinnulífið opn-
um, hvenær sem hver og einn er
reiðubúinn, og við munum fá betra
og þroskaðra fólk til vinnu, fólk sem
hefur lært í skóla barnanna.
Stöndum vörð um elstu stofnun
mannkynsins, fjölskylduna, HEIM-
ILIÐ:
Ingibjörg Snæbjörnsdóttir
húsmóðir.
Aldur barns . 1 barn 2börn 3 börn 4 börn
0—3ja ára 52 stundir 78 st. 91 st. 98 st.
4—6 ára 32 — 48 — 56 — 68 —
7—9 ára 20 — 30 — 35 — 38 —
10—15ára 12 — 18 — 21 — 23 —
„Ég vil á barnaári biója fólk aó íhuga fyrst og
fremst, hvaó barninu er fyrir bestu. Setjum þau í
fyrsta sætió í raun."