Dagblaðið - 11.06.1979, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 11. JÚNÍ 1979.
13
ræfildómurinn og óréttlætið sé
stundum yfirþyrmandi.
Svo kom Guðbjartsmálið. Það var
stórt og ljótt mál sem víða tengdist og
hefur verið að þvælast víða í kerfinu.
Ég geri ráð fyrir að þú hafir verið
búinn að fá nóg af málum sem engu
var líkara en væru kerfisbundið látin
daga uppi. Samt gerðirðu auðvitað
slæm mistök. Sóknin eftir réttlæti
má ekki þola lögbrot, þó í réttlætistil-
gangi sé. Þú tókst áhættu og kerfið
gómaði þig. Þá verður það víst svo að
vera. Lykill að hugmyndafræði
Kosningar
Svo komu kosningar. Þrátt fyrir
allt urðu úrslit þau að umbótaskriðan
vann stærri sigur en dæmi eru til um í
sögu lýðveldisins. Gamla kerfið
skítlá. Ástæður voru auðvitað
margar og flóknar og snerta auðvitað
fleiri þætti þjóðlífsins en þá sem hér
eru gerðir að umræðuefni. Þegar
rikisstjórnin var mynduð i lok ágúst
vildi ég að nýja kerfið fengi embætti
dómsmálaráðherra, taldi það
rökræna og siðræna niðurstöðu
kosninganna og auk þess skyldu við

„Við höfum báðir farið í taugarnar á
kerfínu. Kerfið hefur náð fram hálfri
hefnd sinni, frestað þróuninni en ekki stöðvað
hana.....”
• „Hinu spái ég að sá dagur komi að fjár-
málaævintýri Guðbjarts Pálssonar verði
Iögð á borðið.
55
okkar verður að vera sá að hlýða lög-
um, í efnahagsmálum sem og í al-
rnennum dómsmálum, hversu sem
okkur kann að mislíka þessi sömu lög
eða þykja þau óbærileg. Annað er
ávísun á villimennsku sem ekki
verður séð fyrir endann á. Þú vilt
auðvitað vera sjálfum þér sam-
kvæmur og sitja þína 9 mánuði i tugt-
húsi. Vont þykir mér að sameiginlegir
andstæðingar okkar glöddust
óstjórnlega. Fyrir þá var þetta sæt
hefnd, þó svo aldrei hafi verið neitt
samsæri.
Það var þægileg tilviljun fyrir
kerfið að upp um þig komst skömmu
fyrir kosningar. Það var engu líkara
en sókn þjóðarinnar í heiðarlegt
réttarkerfi væri stöðvuð um sinn. Ég
'var mikið spurður um þetta á
kosningafundum. Nú jæja, sagði
fólkið, reyndist vinur þinn þá vera
hreinræktaður skúrkur? Og hvað þá
með öll gömlu málin, voru þau ekki
svona lika? Ekki óeðlilega spurt.
Ég var í kosningabaráttu í 4
mánuði fyrir kosningar. Fram að 28.
maí, sveitarstjórnarkosningum,
ferðaðist ég með félögum mínum um
landið til þess að flytja áróður. Eftir
sveitarstjórnarkosningar einbeitti ég
mér að mínu eigin kjördæmi,
Reykjavík, svo sem eðlilegt má
teljast. Frá þessu gerði ég þó eina
undantekningu. Ég fór á stóran
kosningafund í Vogum 3. júni. Vogar
eru þín heimabyggð, þar sem þú átt
mikið af skyldfólki og vinum. Ég
þóttist vita hvað fólk vildi spyrja um.
Fyrst var spjallað um þessi venjulegu
mál. Á miðjum fundi var spurt:
Hvað finnst Vilmundi um mál Hauks
Guðmundssonar? Það hefði mátt
heyra saumnál detta. Ég sagði efnis-
lega: Það má ekki brjóta lög í þvi
skyni að vinna samfélaginu gagn.
Slík regla getur aldrei gengið upp. En
hinu spái ég að sá dagur komi að fjár-
málaævintýri Guðbjarts Pálssonar
verði lögð á borðið. Og þann dag er
ég viss um að æra Hauks Guðmunds-
sonar þyki nokkurs virði. Undirtekt-
irnar í salnum yljuðu mér.
skoðanasystkini til margra ára. Þetta
gerðist ekki. Gamla kerfið hélt því
embætti. Þá hef ég verið næst því að
fara á taugum, láta yfirvegaða hug-
myndafræði lönd og leið, í hasar
undangenginna ára. Þetta voru auð-
vitað svik við niðurstöður kosning-
anna. En því miður, þingflokkur
Alþýðuflokksins var ekki að mínu
mati nægilega stórhuga á þeim tíma
fyrir hönd hins nýja kerfis.
Stjórnarmyndun á lokastigi gengur
þannig fyrir sig að þingflokkar sitja á
fundum en foringjar ganga á milli og
bera skilaboð. Benedikt okkar krat-
anna kom með þau skilaboð að hann
hefði lagt þunga áherzlu á það við
Ólaf og Lúðvík að það væri krafa
okkar og í samræmi við kosninga-
úrslit að við tækjum dómsmálin.
Ólafur og Lúðvík sögðu jú en lögðu á
það mjög þunga áherzlu að i slíkt
embætti yrði að veljast löglærður
maður!! Mér þótti ekki mikið koma
til samningastyrkleika okkar manna
en kaus að halda mér saman þar sem
málið var mér nokkuð augljóslega
skylt! Næst gerðist það að þau skila-
boð komu frá Ólafi Jóhannessyni að
þingflokkur Framsóknarflokksins
harðneitaði að Alþýðuflokkurinn
fengi þetta embætti. Okkar þing-
flokkur svaraði með þvi að segja að
við legðum mikla áherzlu á þetta
embætti, en gerðum það þó ekki að
úrslitaatriði. Vond samninga-
mennska það. Allt um það. Daginn
eftir las ég i blöðunum að embættið
hefði hreppt Steingrímur Hermanns-
son, rafmagnsverkfræðingur. Þeir
hafa sennilega ætlað sér að koma upp
rafmagnsstólum á íslandi — og
afgangsorkuna mætti þá nota til þess
-að sjóða niður grænar baunir.
Þingið, rannsóknarnefndir, eftir-
litsstörf og ný vinnubrögð eru minn
starfsvettvangur. Þar held ég að
nokkuð hafi áunnizt. Eigi að síður er
kerfið hjá okkur þannig að það eru
svo óljós mörk á milli framkvæmda-
valds annars vegar og löggjafarvalds
hins vegar að mér er enn ekki til hlítar
ljóst hvernig nákvæmlega hefði verið
rétt að málum staðið á þessum tíma.
Eigi að síður var ég djúplega reiður
fyrir eigin hönd, þína og annarra
samherja og áhugamanna um þessi
efni. En það þýðir ekki að láta það á
sig fá. Þróunin hafði verið tafin —
ekki stöðvuð. Benedikt er mikið ljúf-
menni og honum sárnaði fyrir hönd
sameiginlegs málstaðar okkar. Hann
spurði mig hvort það væri lausn í
stöðunni að ég tæki að mér embætti
menntamálaráðherra en á lokaspretti
samningaviðræðnanna var óuppgert
hvorir fengju menntamál og hvorir
heilbrigðismál, við og kommarnir.
Það fauk í mig. Ég sagði honum að
ég væri hingað kominn til þess að
breyta þjóðfélaginu og ekki til þess
að verða kontóristi uppi á Hverfis-
götu. Hrokafullt svar — en mér var
mikil alvara. Hvert barn sá auðvitað
á þessum tíma að þessi stjórn ófædd
sigldi hraðbyri í efnahagslega vit-
leysu. Það var þvi lykillinn eða
ekkert.
Nú skulum við rétt líta á hið efna-
hagslega samhengi. Við höfðum
ævinlega sagt að við íslenzkar
aðstæður, eftir áratugsverðbólguvit-
leysu, væri ógerlegt að hafa styrka
stjórn á efnahagsmálum, þar með
töldum launa- og kjaramálum, nema
ganga fyrst í skrokk á neðanjarðar-
hagkerfinu. Þetta neðanjarðarhag-
kerfi blasir við hverju barni sem til að
mynda ekur um götur Reykjavíkur.
Þar blasa við byggingar, t.d. ibúðar-
hús, en þegar grannt er skoðað blasir
einnig við hróplegt misræmi á milli
lífsstíls annars vegar og uppgefinna
tekna hins vegar. Þetta eru lykil-
atriði. Það sem ríkisstjóm, sem hefði
verið fulltrúi fyrir hið nýja kerfi,
hefði átt að gera var að ganga með
þeim hætti í skrokk á neðanjarðar-
hagkerfinu að fólkið i landinu treysti
því að verið væri að vinna vel þó svo
þessi mál verði aldrei leyst til hlítar.
En þetta hefur ekki verið gert og enda
ræður gamla kerfið í miklu ríkari
mæli en kosningaúrslitin sögðu til
-um. Það hefur ekki verið hreyft
við neðanjarðarhagkerfinu. Það
hefur til að mynda ekki verið settur
upp sérstakur skattsvikadómstóll svo
'ein tæknileg lausn sé nefnd til. Þvert
á móti hefur þetta kerfi verið látið
óárétt og það þýðir einfaldlega að
þegar mörgum mánuðum seinna á að
fara að reyna að skipa launamálum
einum með lögum þá segir fólkið nei.
Jafnvel svo að fjölmennur fundur
lýsir því yfir að hann muni ekki hlýða
lögum sem auðvitað er högg beint i
andlitið á siðmenningunni. Hitt
verðum við að skilja að það að ætla
Kjallarinn
VilmundurGylfason
að skipa þeim launum, sem eru ofan-
jarðar vegna þess að lögin í landinu
ná ekki til annarra tekna met iögum,
er eins og að ætla sér að strjúka yfir-
borðið á Atlantshafinu og halda að
með því verði öldurnar lægðar.
Fólkið í landinu veit hvað um annað.
Samfélagið er þrátt fyrir allt svo lítið
að neðanjarðarhagkerfið, til að
mynda skattsvikin, fara ekki leynt.
Þess vegna blasir nú við okkur
ógæfa. En þetta hefði mátt leysa í
haust og kosningaúrslitin voru raun-
ar krafa þar um. — en nú eru samt að
koma ný spil á hendinga.
Skuldfærð skýring
Mér finnst ég skulda þér þessa
skýringu. Eftirleikinn þekkir þú. Það
er auðvitað vond staða að eiga að
heita stuðningsmaður rikisstjórnar,
greiða a.m.k. atkvæði með henni
þegar sliks gerist þörf og um slikt
hefur verið gert samkomulag, en hafa
til að mynda slíkan lykilmálaflokk í
höndunum á óvininum, sem auk þess
koltapaði í kosningum.
En við gefumst ekki upp. Nú um
sinn verð ég áfram þingmaður,
hversu lengi sem það stendur, en þú
tugthúslimur. Málstaðurinn er samt
sá sami —stigsmunur og ekki eðlis á
aðferðum og jafnvel vinnubrögðum.
Hins vegar hefur það ekki verið minn
stæll að vera þingmaður upp á þau
býti, að halda ræður milli 2 og 4,
fara svo í kokkteilboð milli 5 og 7
og taka í spaðana á yfirstéttinni og
sitja svo á kvöldin og skoða naflann á
sjálfum mér. Það geta aðrir gert.
Áhuginn er sá sami, málefnið er til
staðar, en sumt hefur tekizt síður,
gengið hægar en ég hefði kosið.
Þá er komið að samsærinu fyrir
ópnum tjöldum. Það er ekki flókið
og heldur ekki merkilegt. En ég er
löggjafi i landinu, 1 af 60, þú tugt-
húslimur. Og auðvitað heimsæki ég
þig í tugthúsið svo oft sem þú kýst.
Ég á bækur og eitt og annað sem þú
kynnir að hafa áhuga á að fá til láns
til þess að stytta þér stundir. Með
þvi vil ég undirstrika að sa-.iúð min
er með þínum málstað — hinir, sem
dæma þig og fagna fjálglega, væru i
góðum rétti ef þeir hefðu staðið sig
vel undanfarin ár. En það hafa þeir
ekki gert. Foringi gengisins hefur
meira að segja verið dæmdur líka.
gleymdu því ekki; dæmdur fyrir það
að kalla okkur, meðal annarra,
glæpamenn. Hans eigið dómskerfi
tók ekki undir rneð honum.
BILLINN
75 ÁR Á ÍSLANDI
SÝNING FORNBÍLAKLÚBBSINS
LAUGARDALSHÖLL 16.-24.JÚNÍ
✓
Tvö verka Jóhanns G. Jóhannssonar á sýningunni i Hamragörðum.
DB-mynd Árni Páll.
jafnvel á austurlenska hugleiðslulist.
Hugur Jóhanns leitar sem sagt enn í
margar áttir og um sinn verðum við
að bíða eftir þvi að allir þeir þræðir
verði snúnir saman í einn magnaðan
vef.
í tilefni þess að 20. júní 1979 eru liðin 75 ár frá komu bílsins til íslands
efnir Fornbílaklúbbur íslands til fjölbreyttrar sýningar í Laugardals-
höllinni, sem standa mun frá 16. til 24. júní 1979.
Afmælisrit, sem jafnframt er sýningarskrá, verður selt á sýningunni. í
ritinu verður m.a. grein um fyrstu bílana á Islandi eftir Þór Magnús-
son, þjóðminjavörð, og mikill fjöldi gamalla mynda af bílum.
Á SÝNINGUNNI VERÐA:
★ ÓUPPGERÐIR GAMLIR BÍLAR
★ GAMLIR BÍLAR; SEM VERIÐ ER AÐ GERA UPP
★ BREYTTIR (MIXAÐIR) GAMLIR BÍLAR
★ ÞRÓUNARSAGA BÍLA - ALLT FRÁ ELSTA BÍL LAND-
SINS, T-FORD 1917 TIL NÝJUSTU BÍLA
★ GÖMUL MÓTORHJÓL OG REIÐHJÓL
★ MIKILL FJÖLDI MYNDA - ALLT FRÁ FYRSTU ÁRUM
BÍLSINS Á ÍSLANDI
★ ÝMSIR MUNIR TENGDIR BÍLUM - GAMLAR VÉLAR -
HJÓL - MÆLABORÐ
Komið og sjáið merkilega gamla bíla: Dixie Flyer 1919, Cord 1937,
Austin 7 1937, Buick 1947 og allra nýjustu bílana: Mazda RX7 sport-
bil 1979, Chevrolet Citation 1979.
Sýningin verður opnuð kl. 14 laugardaginn 16. júní. 17. júní verður
hún opin frá kl. 14-22.30, virka daga frá 17-22.30, laugardag 23. júní
og sunnudag 24. júní frá kl. 14-22.30. Miðvikudaginn 20. júní verður
sýningin opin frá kl. 19-22.30.
FORNBÍLAKLÚBBUR ÍSLANDS