Dagblaðið - 28.01.1980, Síða 21

Bók
menntir
Tónlist
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 28. JANÚAR 1980.
brotalömum Sjálfstæðisflokksins hve
illa hann er í stakk búinn til að mæta
skriffinnum af þessari stærð.
Lögsóknir og fangelsi slæva aldrei bit
pennans heldur skerpa það. Sama
máli gildir um þegar vegið er að geð-
heilsu manna með læknisvottorðum
likt og Hriflu-Jónas mátti þola. Eina
vopnið er vitaskuld að gjalda i sömu
mynt. Blaðaskrif síðustu áratuga
hefðu runnið eftir öðrum farvegi ef
fjandinn hefði jafnan mátt vita að
hann hitti fyrir ömmu sína á prenti
daginn eftir skot á borgaralega hags-
muni. En Sjálfstæðisflokknum hefur
brugðist illa bogalistin að ala upp
menn sem gætu flengt Magnús
Kjartansson á heimavelli og sýnt
honum i tvo heimana.
Áframhalds
er þörf
Seinni hluti bókarinnar ber þess
frekar merki að höfundur er að
hreiðra um sig i valdakerfinu en
hefur sagt skilið við hlutverk borgar-
skæruliðans. Rökfestan og ádrepan
eru þó engu síður á sínum stað þótt
glóðir háðsins hafi eðlilega kulnað að
vissu marki.
Handverk Magnúsar Kjartans-
sonar er til fyrirmyndar öllum þeim
sem fást við skriftir á íslandi. Gildir
þá einu hvort um ræðir blaðamenn
og rithöfunda eða stjórnmálafólk og
embættislið. Sérstaklega gætu
kansellíhópar stjórnarráðs og banka
lært eðlilega framsetningu móður-
málsins áður en þeir drepa endanlega
af sér ritmálið.
Bókin Elds er þörf verður ekki
aldarspegill Magnúsar Kjartarts-
sonar ein á báti. Magnús er líklega
fjögurra til fimm bóka maður og
veljendur efnis mega því vel halda
áfram með smérið. Margir sakna
Austragreina og telja þær eigin katla
i blaðasögunni. Við væntum sumsé
logandi eldhafs fyrir næstu jóla-
vertíð.
Ásgeir Hannes Kirikssnn
EYJÓLFUR
MELSTED
Sumartónleikar f Skálholtskirkju.
Hljómplata Manueiu Wieslor, flautuleikara og
Helgu Ingótfsdóttur, semballeikara.
Upptaka: Máni Sigurjónsson.
Útgáfa: Flytjendur.
Fyrir mörgum öldum var
tónmenntaleg reisn Skálholtsstaðar
slík, að tónverk, frumflutt á páskum
við hákirkjur suður í álfu, voru
sungin i Skálholti á Þorláksmessu á
sumri. Sýnir það góð tengsl stólsins
við útlönd, en einnig menningarstig
landsmanna, að til voru í landinu
nægjanlega menntaðir söngmenn til
að flytja slik „nútímaverk”, í þann
tíð. Skálholtsstaður átti sér siðan sitt
niðurlægingartímabil, en með vígslu
dómkirkjunnar, árið 1963, væntu
menn þess að staðurinn yrði hafinn
til fyrri vegs og virðingar. Að af-
lokinni glæstri vigsluhátíð var eins og
móðurinn rynni af mönnum og nær
eina lifsmark menningarinnar lengi á
eftir reyndist Skálholtshátíð, oftast
haldin á, eða sem næst Þorláks-
messu. Listviðburðir urðu fáir á
staðnum um árabil, eða þar til Helga
og Manuela tóku að standa þar fyrir
reglulegu tónleikahaldi. Við það óx
reisn staðarins að mun.
Þær stöllur hafa jöfnum höndum
valið'til'fTutnings barokk og nútíma-
verk, og er nú svo komið að tón-
skáld semja verk sérstaklega fyrir
þær, til flutnings á Skálholts-
tónleikum. Verkefnavalið á
hljómplötu þessari er í samræmi við
þessa hefðþeirra.
Á plötunni leika þær Sónötu i e-
moll op. 1 nr. l.eftirGeorg Friedrich
Handel; Stúlkuna og vindinn eftir
Pál Pampichler Pálsson; Sumarmál,
eftir Leif Þórarinsson og Sónötu í e-
moll, eftir Johann Sebastian Bach.
Um leik þeirra þarf tæpast að
fjölyrða. Hann er í alla staði frábær,
sama hvar niður er borið. Glæsileiki
Hándel sónötunnar, með öllu sínu
flúri, nýtur sin til fulls. — Stúlkuna
og vindinn leika þær mun hraðar en
á hljómleikunum, sérstaklega undir
lokin. Þessi aukni hraði gerir tóna-
endursögn Páls á ljóði Þorsteins
Valdimarssonar ennþá meira lifandi,
svo að maður bókstaflega heyrir
hnjúkaþeyinn. — „Jónsmessu-
vindinn af jöklum innan.” — Sumar-
mál, tíminn „tíminn milli heys og
grasa”, eins og Laxness nefnir það,
eru tími vonar. í verki Leifs er ekkert
af stemmingu þessara daga skilið út-
undan og birtan og heiðríkjan ná
yfirhöndinni áður en yfir lýkur.
Síðasta verkið á plötunni er svo hin
tignarlega e-moll sónata Bachs. í leik
þeirra Helgu og Manuelu í þeirri
sónötu kemur glöggt fram sú stranga
og nákvæma skólun, sem þær báðar
hafa, en einnig karakter þeirra sem
mikilla túlkenda. Hvor í sínu lagi eru
þær frábærir listamenn, en í sam-
slarfi sínu eru þær tvíefldar.
Hljómplatan var tekin upp sunnu-
daginn 18. nóvember á síðastliðnu
ári. — Að taka stóra hljómplötu upp
á einum degi er mikið afrek. Ekki
aðeins af hálfu flytjenda, heldur
einnig tónmeistarans, Mána Sigur-
jónssonar. Máni vinnur ótrúlega gott
verk við frumstæð skilyrði.
Hljómplata þessi er gersemi. Hún
hefurekki aðeins að geyma frábæran
hljóðfæraleik, heldur ber hún kjarki
aðstandenda sinna vitni, að ráðast i
útgáfu hennar án nokkurrar
tryggingar fyrirsölu.
-KM.
ELDS ER ÞÖRF
0G SLÖKKVILIÐS
heimi. Hvers vegna var slíkum
glæpalýð beitt í stað lögreglunnar
sem allt til þessa hefur þó verið sæmi-
lega þokkuð af Reykvikingum?”
Þriðja víddin í tónstiga Magnúsar
Kjartanssonar er blöndun háðs og
hita. Dæmi er greinin Þakkað fyrir
gistingu. Þar verður Bjarni heitinn
Benediktsson dómsmálaráðherra
fyrir barðinu á Magnúsi sem setið
hefur af sér meiðyrðadóm:
„Ærukærir menn eru að mestu
Itættir að hagnýta sér þessa löggjöf,
nú eru það yfirleitt sakbitnir menn
sem leita á náðir hennar. „Og áfram
heldur Magnús: „Það er ekki að
undra þótt ein lítil ráðherranefna úti
á íslandi teldi runna upp gullöld og
gleðitið, hefði hug á að apa eftir
fyrirmyndum sinum og reyna að
vinna sig í álit hjá valdamönnum
fyrir vestan haf.”
Slökkviliðs
er þörf!
Það hefur löngum verið ein af
i :ísá
QERSm
KÖLLUN
Tónleikar Kristjáns Jóhannssonar, tenór-
söngvara í Gamlabfói 19. janúar.
Undirleikari: Thomas Jackman.
Söngskrá: Sigfús Einarsson, Gigjan; Sigvaldi
Kaldalóns, Heimir; Franz Schubert, An die
Musik og Seronata (Stöndchen); Ludwig van
Boothoven, L’ amante impatiente og Adelaido;
Alessandro Scarlatti, O Cessate di piagarmi;
Giordani, Caro mio ben; Cósar Franck, Panis
Angelicus; Goorge Bizet, Agnus dei; Giacchino
Puccini, Quella Nigrella (í staö Cuius Animan
úr Stabat Mater, Rossinis) og E' lucevan di
stelle; Giuseppe Verdi, Questa o quella ((stað
Salve di mora úr Faust Gounods) og II fior che
aveva úr Carmen eftir George Bizet
Gamlabió fylltist, þegar Kristján
Jóhannsson hélt þar tónleika sina á
laugardaginn. Ekki hafa höfuðborg-
arbúar farið varhluta af vitneskjunni
um þennan spútniksöngvara að
norðan. Fyrir því sá ágæt stalla hans i
fyrra með blaðaskrifum. Það var því
með ærinni tilhlökkun, að ég fór á
tónlcikana í Gamlabíói.
Klingjandi
ítalska —
en þýzkan —
Raunar Itafði 6g hitt piltinn
fyrir, suður á Ítalíu, snemmsumars
og haft af því gaman, að heyra
hvernig ítalskan hans klingdi með
norðlenskum hreim en ég hafði ekki
heyrt hann syngja utan í útvarps-
upptöku, sem lítt er á byggjandi. Vel
til fundið hjá Kristjáni að byrja á
íslenskum lögum. Gígjan hefur
reynst mörgum skeinuhætt, svo
sakleysisleg sem hún er, en Kristján
komst ágætlega frá henni og Heimi
söng hann ágætlega. Síðan kom „An
die Musik”. — Þýsku textana hefði
Kristján betur skilið eftir einhvers
staðar þar sem lítil hætta væri á að
þeir fyndust aftur. Það er synd, því
að rödd hans liggur ekki síður vel við
þýskum Ijóðasöng en ítölskum
'aríum. En þýskan hans er hræðileg.
Það var því sýnu betra að heyra
„Leise flehen meine Lieder” í ítalskri
þýðingu. Það minnti mig svo aftur á
að líkast til eigum við enga þýðingu á
þessu ágæta ljóði. Erum við þar mun
fátækari en Færeyingar. Þeir eiga þó
þýðingu Janusar Djurhuus. — Stillis-
liga mínir sangir / senda bon til tín: /
Dýrd, ið dvolst á nátt um eingir, /
dragi drós til mín. / / Eigi tú tær
kenslur somu, / væna, gef mær Ijóð,
/ piprandi við drál eg komi, / ger
meg sælan fljóð. — Ég get ekki að
því gert, að finnst þessi þýðing
Janusar Djurhuus frumgerðinni
þýsku jafnvel fremri. — En við
vorum á tónleikum í Gamlabíói en
ekki á fyrirlestri ufn færeyskar
bókmenntir.
Eftir léttilega sungna Adelaide
Beethovens, á sömu hræðilegu
þýskunni tók við besti hluti þessara
tónleika. Caro mio ben og Panis
angelicus voru með heldur róman-
tiskari blæ en við eigum almennt að
venjast, en heillandi. Á loka-
sprettinum fannst mér vera farið að
gæta þreytu hjá Kristjáni. Hann var
þvi ekki eins geislandi og vænta
mátti i Turnaríunni og Questa o
quella var örlítið þunglamalegt.
Hann byrjaði mjög vel á „II fior che
aveva” en úthaldið brást. Hygg ég
að þar hafi um valdið, að Kristján
hafi hreinlega ekki verið nógu vel
fyrirkallaður, því hann var greinilega
með einhvern skrambans kverkaskít.
Of lýriskur
Thomas Jackman lék undir af
mikilli natni, dempað og yfirvegað.
Á köflum fannst mér hann draga
heldur úr og hefði, að skaðlausu,
mátt gefa betur í. Ég held að hann sé
of lýrískur píanóleikari til að geta
verið skemmtilegur undirleikari með
svo rífandi tenór sem Kristján er.
Kristján Jóhannsson.
Sá hressilegasti
Kristján kom á þessum hljóm-
leikum til dyranna eins og hann var
klæddur. Hann er tvimælalaust einn
hressilegasti söngvari, sem hér hefur
komið fram siðustu tvo áratugina.
Hann reynir ekki að fela sig á bak við
vel stúderaða tækni. Hann yfirgaf
járniðn sína til að hlýða köllun sinni,
að verða söngvari. Sögulega séð ætti
það svo sem að geta verið góður
grunnur. Það hafa nokkrir afbragðs-
tenórar komið úr járnsmiðastétt,
Girardi, Slesak, svo einhverjir séu
nefndir. Kristján, með sína björtu,
miklu náttúrurödd hefur allt upplag
til að verða góður söngvari, en hánn
á eftir að slípast og finna sig betur.
-KM.
-V
Það er aðeins óeigingjarnt fólk sem
kaupir greinasafn Magnúsar
Kjaítanssonar til að gefa öðrum.
Bókin gengur heldur ekki í skiptum á
milli kunningja eins og hvert annað
lesefni. Elds er þörf á heima í
stofuskápum innan um aðrar bók-
menntir þjóðarinnar.
Óþarft er að tiunda hlutverk
Magnúsar Kjartanssonar ritstjóra í
þjóðmálum siðustu áratugi. Ur
penna hans runnu heilar leiftursóknir
út í mannhafið um síður Þjóðviljans.
Enginn maður hefur oftar hlotið
dóma fyrir meiðyrði og það eitt segir
sína sögu: Löggjöfin er hættulegt
fótakefli á ritvellinnum og ævistarf
Magnússar heftr borið nokkurn
ávöxt.
framan á sér í Kóreu séu saknæm í
verndarríkinu íslandi, en þetta eru
auðvitað aðeins byrjunarörðugleikar.
Enda fengu þeir hina vægustu dóma,
þannig að það er þó að minnsta kosti
ódýrt sport að vernda íslendinga.”
Það kveður við annan tón þegar
Magnúsi er þungt fyrir hjartarótum
eins og eftir átökin við Alþingishúsið.
Þá samfléttar hann skammir undir
heift sem ber háðið ofurliði. Hér
sendir Magnús okkur Heimdellingum
tóninn:
„Engu að siður er beitt hvítliðum,
því hyski sem að vonum er öllu öðru
fyrirlitnara og hataðra af allrí
alþýðu, enda dreggjarnar af siðspillt-
asta hluta siðspilltustu yfirstéttar í
Um háð til heiftar
Það er þrivíður tónn í fyrstu grein-
um Magnúsar Kjartanssonar i Elds er
þörf. í fyrsta lagi er napurt háðið sem
næðir um andstæðinginn þannig að
lesandinn fyllist samúð með heilu
fjölskyldunum. Gott dæmi eru
greinar um vernd Bandarikjamanna i
Kóreustríði og þegar ísland eignaðist
ambassador, sem líklega er eðal-
steinn bókarinnar. í verndarkaflan-
um segir:
„— enda hófu tveir þeirra nýlega
tilraunir til að vernda tvo innfædda
æskumenn með hnífum sínum. Voru
þeir þó full bráðlátir og fengu dóma
fyrir verndina. Reyndist þeim að
vonum erfitt að skilja það að verk
sem tryggja rétt til að bera stjörnur
Magnúsi Kjartanssyni hefur tekist betur en öðrum forystumönnum Alþýðubanda-
lagsins að tvinna ævi sina örlögum verkafólks i áróðursskyni. Þessi sterka Ijós-
mynd er af Magnúsi I miðjum hópi eljumanna sem tekið hafa stundarfri frá störf-
um til að leysa málsvara sinn úr tukthúsi.
Hannes
Eiríksson