Dagblaðið - 26.01.1981, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 26. JANUAR 1981.
---------------------------------
R ei\ ABI IH INl r ITAR IA
ff' IA FNI K ETl nsÁ Rl”
Þegar frú Vigdís Finnbogadóttir
var kjörin forseti íslands á liðnu
sumri fögnuðu þvi margir m.a. vegna
þess, að það var talið stórt spor i
jafnréttisátt kynjanna í milli. Það
sjónarmið var síðan ítrekað af mörg-
um er litið var yfír liðið ár um síðustu
áramót. Því miður er þó ástæða til að
ætla, að jafnréttissigurinn mikli hafi
verið meiri í orði en á borði. Það kom
glöggt fram i kosningum á tveim
mikilvægustu þingum þjóðarinnar,
sem fram fóru í nóvember og desem-
berá síðasta ári.
Að vera jafnréttismaður (
orði en ekki á borði
Þau tvö þing, sem hér um ræðir
eru Alþýðusambandsþing og Alþingi.
Fyrir forgöngu Alþýðubandalagsins
lét hið fyrrnefnda sig ekki muna um
að fækka kvenmönnum í miðstjórn
ASÍ um þriðjung með því að flæma
þaðan burt einu alþýðubandalags-
konuna, sem þar sat. Þessu mót-
mælti stjórn Kvenréttindafélags
íslands, sem von var til, þar sem
u.þ.b. helmingur alls félagsbundins
fólks í verkalýðshreyfingunni eru
konur. Hins vegar hafa hvorki Jafn-
réttissíðan í Þjóðviljanum né Rauð-
sokkahreyfingin æmt né skræmt
vegna þessa. Baráttumönnum um
jafnréttismál þarf að fara að skiljast,
að ekki er nóg að vera jafnréttismenn
í orði og prédika jafnrétti yfir öðrum,
þeir verða líka að vera jafnréttismenn
á borði, þ.á m. á eigin heimili og í
eigin húsakynnum.
Jafnréttishugsjón Alþingis í
framkvœmd: 72 kariar, 3
konur
Hinn 19. desember sl. gerði
Alþingi alvöru úr því, sem lengi hafði
dregizt, að kjósa í 75 trúnaðar- og
virðingarstöður í sumum af mikil-
vægustu stofnunum þjóðfélagsins.
Kosnir voru m.a. 55 aðalmenn og
varamenn í bankaráð ríkisbankanna,
í stjórnir tveggja fjárfestingarlána-
sjóða, endurskoðendur ríkisreikn-
inga og Framkvæmdastofnunar ríkis-
ins, nokkrir menn í Norðurlandaráð
og síðast en ekki sizt í Landsdóm.
Ekkert vantaði á það, að mikill fjöldi
dándismanna væri leiddur til sætis í
þessi störf er kosningin fór fram.
Hins vegar voru þingmenn greinilega
alls ekki sammála því viðhorfi stórs
hluta þjóðarinnar á síðasta ári, að
jafnrétti skuli ríkja kynjanna í milli. í
þær 75 trúnaðarstöður, sem þingið
kaus, voru kjörnir 72 karlmenn og 3
konur. Af þessum 3 konum voru 2
kjörnar varamenn, þar af er önnur
búsett austur á landi, svo að það ætti
ekki að koma „að sök” (snyrtilegri
afgreiðsla hjá Alþýðubandalaginu en
aftakan á Alþýðusambandsþinginu).
Þriðja konan og sú eina, sem kosin
var aðalmaður að þessu sinni, náði
kosningu í Landsdóm. Þingmenn
eiga til marga strengi á hörpu sinni.
Margir eru gamansamir og sumir
jafnvel meinfyndnir. Það er greini-
lega síðastnefndi hópurinn sem ráðið
hefur kjöri konunnar í Landsdöm,
dómstól, sem fæstir landsmenn hafa
nokkru sinni heyrt nefndan og ekki
hefur þurft að koma saman um
margra áratuga skeið.
Djúp gjá milli
þings og þjóðar
Hafi kjör frú Vigdísar Finnboga-
dóttur í forsetaembætti á síðasta
sumri verið staðfesting á vilja þjóðar-
innar um jafnrétti kynjanna í milli
(sem er skoðun greinarhöfundar i
öllu falli) er viðhorf Alþingis greini-
lega allt annað. í því efni er þá djúp
og breið gjá milli þings og þjóðar.
Annað mál er, að ýmsir geta verið
þeirrar skoðunar, að þótt jafnrétti
geti verið gott og blessað, þar sem
það á við, sé nú kannski fullmikið af
því góða að fara að hleypa konunum
inn í stjórnir helztu peningastofnana
þjóðarinnar! Þær geti verið í stjórn-
Kjallarinn
SigurðurE.
Guðmundsson
um dagheimila og jafnvel menningar-
stofnana, en peningastofnana, „nei
heyrðu nú”! Þingmenn mættu samt
minnast þess, að varla verður forsjá
karlmannanna í fjármálum og efna-
hagsmálum landsmanna um áratuga-
skeið talin svo framúrskarandi, að
konur geti gert illt verra þótt þær
kæmust þar til einhverra áhrifa. Og
það ber líka að hafa í huga, að fyrir
hendi er mikill fjöldi glæsilegra
kvenna, margar hverjar með mikla
og góða menntun að baki, sem með
prýðisgóðu móti gætu skipað hvaða
sæti sem væri í bankaráðum, stjórn-
um fjárfestingarlánasjóða, í Norður-
landaráði og víðar. En sennilega er,
langt í land með það, að 57 þingmenn
af 60 fáist til að trúa því.
Sigurður E. Guðmundsson
framkvæmdastjóri.

Rádsmennska,
fréttamennska
Nú hefur eina ferðina enn orðið
ágreiningur vegna stöðuveitinga á
fréttastofu útvarps. Það í sjálfu sér er
ánægjulegt og sýnir, að fólk lætur sig
varða málefni útvarpsins. Nú eru það
ráðsmenn i útvarpsráði, sem hafa
haft uppi skoðanir um, hvernig þrjár
stöður voru veittar. Hér verður ekki
gerð að umræðuefni sú deila, sem
hefur risið. Hún hefur aðallega snúizt
um, hver fari með valdið. Hitt er
;miklu forvitnilegra og tímabærara
umræðuefni, hvaða kröfur eigi að
gera til þeirra, sem sækjast eftir
störfum fréttamanna og blaða-
manna. Hvaða kröfur á sá sem
valdið hefur (útvarpsstjóri) og hvaða
kröfur á sá sem á tillögurétt (útvarps-
ráð) að gera til fréttamanna.
Hvaða reglur eiga að gilda, þegar
fréttamenn eru ráðnir til rikisfjöl-
miðlanna, eða blaðamenn til annarra
fjölmiðla?
Vinnufélagi minn á fréttastofu út-
varps, Helgi H. Jónsson, gerði
nokkur atriði af þessu tagi að umtals-
efni í Dagblaðsgrein síðastliðinn
mánudag. Hann kemst að þeirri
niðurstöðu, að kylfa ráði kastí, þegar
valið er úr stórum hópi umsækjenda
um starf hjá útvarpinu. Þetta er að
nokkru levti rétt. Vitaskuld á að kalla
umsækjendur i viðtal, hæfnisprófa
þá o.s.frv. Hins vegar er rétt, að fram
komi, að undanfarin ár hefur leiðar-
ljósið á fréttastofu útvarps við val úr
hópi umsækjenda verið undantekn-
ingarlaust háskólapróf. Reynsla
hefur einnig verið þung á metunum.
Þetta tvennt eru grundvallaratriði.
Útvarpsráð fylgir ekki þessari grund-
vallarreglu.
Nú er það svo, að enginn einn
mælikvarði er einhlítur, þegar frétta-
menn eða blaðamenn eru valdir tíl
starfa. Þetta á við um menntun og
þetta á við um reynslu. En þegar
þetta tvennt fer saman má segja, að
umsækjandi fullnægi grundvallar-
skilyrði.
Ég held, að við Helgi séum sam-
mála um, að í raun verði aldrei settar
á blað reglur um val fólks í starf
fréttamanna og skrá um nauðsynlega
hæfileika, svo tæmandi sé. En
viðmið eru nauðsynleg. Umsækjandi
þarf t.d. að kunna íslenzku vel.
Kjarni málsins er þessi: f flestum
starfsgreinum er krafizt ákveðinnar
menntunar. Tiltekin skólaganga er
gerð að skilyrði. Tiltekin mennta-
gráða er gerð að skilyrði. Bifvélavirki
verður að hafa lokið iðnnámi í grein-
inni, lögfræðingur lögfræðiprófi,
bókasafnsfræðingur prófi í bóka-
safnsfræði o.s.frv. En í frétta- og
blaðamennsku eru ekki sett nein skil-
yrði af þessu tagi. Þessu þarf að
breyta.
Sérmenntaðir fréttamenn
Saga íslenzkrar blaðamennsku
hefur verið með þeim hætti, að til
fjölmiðla hafa ráðizt einstaklingar af
ýmsu sauðahúsi, og hefur það á
margan hátt orðið til góðs. En sá
böggull hefur fylgt skammrifi, að
blaðamennska hefur verið viðkomu-
staður manna, sem ekki hafa hugsað
sér að ílendast í starfinu, t.d. manna
sem hafa verið að feta sig eftir póli-
tískri framabraut. Blaðamennska
hefur til þessa ekki verið fullgild
starfsgrein eða „prófessjón”, eins og
þetta heitir á útlenzku. Á þessu er að
verða breyting. í fréttamannastétt
eru margir, sem hafa hugsað sér
starfið sem ævistarf. Nokkrir hafa
beinlínis sótt sér sérmenntun í starf-
inu. Þeir eru fáir, enn sem komið er.
En þeim fjölgar.
Þetta fólk ætti allajafna að ganga
fyrir um störf, standist 'það íslenzkt
hæfnispróf. Sérmenntað og sér-
þjálfað fólk I greininni ætti að eiga
betri möguleika á starfi í eigin starfs-
grein en aðrir. Með þessu er ég ekki
að segja að fjölmiðlamenntun sé og
eigi að vera einhlítur mælikvarði.
Reynsla getur verið mikils virði.
En ég held, að það sé þarft að
minna á þá breytingu, sem er að verða
í íslenzkri fréttamannastétt. Frétta-
mennska er að verða að „prófes-
sjón”, og af þeim sökum þarf að
um. Hér er átt við menntunarmál
blaðamanna, starfandi og væntan-
legra. Það er mál, sem þarf að taka
föstum tökum. Brýna nauðsyn ber til
þess að hefja kennslu í blaðamennsku
á íslandi, í Háskólanum eða sérskóla.
í fjölmiðlanámi er víða komið við.
Ein grein er t.d. það sem er kallað
„precision journalism”. Þar er lögð
áherzla á nákvæma úrvinnslu gagna
og aðferðir agaðra fræðigreina
hafðar til viðmiðunar. Á þennan hátt
er reynt að fjalla á hlutlægan hátt um
mennogmálefni.
Ég held, að því verði seint neitað,
að öll mannanna verk beri keim af af-
stöðu þeirra til hvers, sem vera skal.
En hlutlægni er markmið, sem kleift
er að nálgast. Góð skólun í frétta-
taka afstöðu til þess, hver staða þessa
fólks er. Ríkisfjölmiðlarnir eiga að
ganga á undan með góðu fordæmi og
leggja áherzlu á að fá til starfa fjöl-
miðlamenntað fólk. Og ef það er
ekki fyrir hendi, þá á að leggja aðra
menntun og reynslu til grundvallar.
Þetta tengist raunar öðru máli, sem
á sér langa sögu sem umræðuefni,
þótt ekki hafi orðið úr framkvæmd-
mennsku, á fjölmiðli eða í mennta-
stofnun, eru vænlegustu kostirnir til
að færa mann nær þessu marki. Þess
vegna á að leggja sérmenntun og
reynslu til grundvallar við val á
fréttamönnum.
Það er ekki fyrr en jœtta tvennt
hefur verið grandskoðað að líta ber á
þá skrá um æskilega hæfileika, sem
fréttamaður þyrfti að búa yfir og
Halldór Halldórsson
Helgi taldi upp. M.ö.o.: Forsendur
fyrir faglegu hæfnismati eiga að vera
skýrar og klárar: 1. sérmenntun
og/eða önnur menntun og 2. reynsla.
Þegar til lengdar lætur, er starfið
bezti skólinn, en það sem ég legg
áherzlu á er þetta: í fyrsta lagi
hvernig meta skuli þá, sem koma inn
í stéttina, I öðru lagi hvernig sér-
menntað fólk á að geta keppt við þá,
sem fyrir eru, um störf (þ.e. þá sem
hafa reynslu) og í þriðja lagi nauðsyn
þess að örva ungt fólk til þess að
sækja sér menntun í faginu. Án þess
að tryggt sé, að þetta unga fólk eigi
allgóða möguleika á starfi með
blaðamennsku- og/eða fjölmiðla-
menntun að baki sér, er hætt við, að
við verðum ein fárra þjóða í heimin-
um, sem kærir sig ekki um sérmennt-
aða fréttamenn.
Ofangreindar hugleiðingar hníga
lika að því að koma í veg fyrir, að
það sjónarmið, sem haft hefur verið
uppi, ríki, að hlutverk umsagnaraðil-
ans, útvarpsráðs, svo dæmi sé tekið,
sé að gæta þess, að á fréttastofu út-
varps séu fulltrúar sem flestra lífs-
skoðana!
Hæfasti umsækjandinn getur
aldrei orðið sá, sem er múhameðstrú-
ar, af þeirri ástæðu einni, að hann er
múhameðstrúar.
Halldór Halldórsson
fréttamaður
P.S. Auk þess legg ég til, að frétta-
menn, sem eru félagar i stjórnmála-
flokki og taka þátt i starfi hans, segi
sig úr honum hið fyrsta. Þetta gerir
hlutaðeigandi fréttamenn tortryggi-
lega og um leið alla aðra.