Dagblaðið - 17.03.1981, Síða 13

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 17. MARZ 1981.
Kjallarinn
María
Þorsteinsdóttir
borgaralegir fjölmiðlar áttu vart
nógu sterk orð til að hrósa þessum
krossfararriddara andkommúnism-
ans. Ég fór ofan á landsbókasafn og
skrifaði upp nokkrar glefsur af
ummælum Morgunblaðsins frá þeim
tíma. Eftir nokkra athugun tók ég
ummæli blaðsins í mars og apríl
1938, þegar Hitler innlimaði Austur-
ríki.
Fimmtudaginn 3. mars 1938.
Fréttaritari Morgunblaðsins í Kaup-
mannahöfn:
„Frá Þýskalandi eru einkennisbún-
ingar Nasista fluttir í stórum stíl til
Austurríkis, menn ganga um götur
fylktu liði með hakakrossinn í bandi
um handleggi, og nota Nasistakveðj-
una og útbýta myndum af Hitler.”
Laugardaginn 12. mars 1938, þegar
Hitler kúgaði Schussnig til að leggja
niður völd, skrifar Morgunblaðið:
„Gervalt Austurríki virðist vera á
valdi Nasista, án þess að hafi komið
til kasta þýska hersins. Óhemju
fögnuður ríkti í Vín langt fram á
nótt,' og um miðnætti, eftir íslenskum
tíma, flutti hinn nýi kanslari, Seyss-
Inquart, ræðu, þar sem hann til-
kynnti að fregnir væru að berast af
hverri borginni af annarri um gjör-
valt Austurríki um það, að haka-
krossinn hefði verið dreginn að hún.
Hvergi er getið um neinn mótþróa.
Þeir sem hlustuðu á útvarp frá
Austurríki hér í nótt, skýrðu frá því
að þar hafi skiptst á „Heil Hitler”
hrópin og þýsku þjóðsöngvamir,
„Deutschland Deutschland” og
Horst wessel söngurinn. í öllu
Þýskalandi ríkir einnig mikill fögn-
uður. Var útvarpi frá Austurríki
endurvarpað um allar þýskar
stöðvar.”
Þriðjudaginn, 15. mars 1938.
Fréttaritari Morgunblaðsins í Kaup-
mannahöfn:
„Hitler kom til Vínar laust eftir kl.
4. Ein samhangandi mannþröng var
meðfram allri leiðinni sem hann fór
um. Fagnaðarlátunum ætlaði aldrei
að linna. Löngu eftir að hann var
kominn inn á hótelið, beið mann-
fjöldinn og kallaði í sífellu, „Heil
Hitler”.
„Engin orð fá lýst fögnuði
fólksins. Jafnvel á keisaratímunum
lifðu Austurríkismenn ekki aðrar eins
fagnaðarstundir”, segir fréttaritar-
inn.
Sunnudagur 10. apríl 1938. Fyrir-
sögn Morgunblaðsins er, „Dagur
Stór-Þýskalands” haldinn er Hitler
hélt aðra innreið sina i Vin.
„Móttökur voru jafnvel cnn glæsi-
legri og viðhafnarmeiri en í fyrra
skiptið. Hakakrossar voru dregnir á
stöng um gervallt landið, og kirkju-
klukkum hringt.”
Þriðjudaginn, 12- apríl 1938.
Fyrirsögn Morgunblaðsins er
„Drottinn kallaði mig.”
Fjálglegri ræðu sem Hitler hélt er
gengið var endanlega frá innlimum
Austurrikis i Stór-Þýskaland lauk
með þessum orðum: „Þá var mér
ljóst að stundin var komin, og að
drottinn kallaði á mig til að fram-
kvæma sameiningu þýsku þjóð-
anna”.
Fimmtudaginn 21. apríl 1938 segir
fréttaritari Morgunblaðsins í Kaup-
mannahöfn:
„Hitler varð 49 ára gamall i dag.
Þýsk blöð segja að þetta sé stoltasta
afmæli Hitlers, hann sé hylltur sem
faðir Stór-Þýskalands og hafi hann
gert meira fyrir frtðinn en allir friðar-
postular og friðarráðstefnur í heila
öld”.
Allt er þetta birt í aðdáunartón og
hrifningin á Hitler leynir sér ekki.
Þessi krossferð fór þó nokkuð á
annan veg en upphafsmenn hennar
höfðu búist við, Bretum og öðrum
auðvaldsríkjum til mikillar armæðu
ætlaði Hitler sér að innbyrða drjúgan
hlut auðvaldsheimsins í leiðinni. Að
loknu því ægilegasta blóðbaði sem
gengið hafði yftr Evrópu lá álfan í
rústum, og austurhluti hennar tók upp
sósíalíska þjóðfélagshætti, að Grikk-
landi undanskildu, en frelsishreyf-
ingu þess kæfðu Bretar í blóði, sem
kunnugt er, og drápu eða fangelsuðu
leiðtoga kommúnista þar. í Vestur-
Evrópu voru hafnar miklar umbætur
í félagsmálum, þau lðnd ætluðu að
sýna heiminum að þau yrðu engir
eftirbátar hins sósíalíska heims í
þeim málum, og var Bevan, hinn
breski félagsmálajöfur, frumkvöðull
að slíkum umbótum i heimalandi
sínu, og önnur lönd komu í kjölfarið.
Við hér á íslandi nutum meira að
segja ókeypis læknisþjónustu í
nokkur ár. Churchill var hins vegar
lítt hrifinn og boðaði að hefja skyldi
þriðju krossferðina á hendur út-
breiðslu kommúnismans strax árið
1949 með því að varpa kjarnorku-
sprengju á Sovétrikin. Þessi hug-
mynd hans fékk þó ekki hljómgrunn.
Þriðja krossferð
Og nú er hafinn undirbúningur
þriðju krossferðarinnar gegn komm-
únismanum. Eða eigum við öllu held-
ur að segja að hún hafi hafist þegar
að lokinni seinni heimsstyrjöldinni?
Ekki alltaf með vopnum, heldur með
áróðri og hervæðingu, og svæðis-
bundnum styrjöldum öðru hvoru?
Nú eru það Bandarikin sem eru
hinn sjálfskipaði krossfararriddari
gegn útbreiðslu kommúnismans. Var
það raunar mjög eðlileg þróun, þvi
að þau sluppu vel út úr styrjöldinni,
og hvergi í heiminum mun annað eins
auðmagn vera saman safnað i einka-
eign og þar. Ég ætla hér aðeins að
minna á nokkur atriði, sem lesendum
munu þó vera í fersku minni.
Byltinguna á Kúbu átti að kyrkja
með viðskiptabanni á landið, en
ingar liggja ekki á lausu. Örðugt er
fyrir óþjálfaðan að sjá við slíku —
sérlega ef hugurinn er nú fastur við
það að troða fremur skóinn niðraf
kollega sínum, einsog við hefur
brunnið í samtökum rithöfunda. Eins
er því gjaman fleygt að skáldið sé nú
andlega sinnuð mannvera og yfir það
haftn að vera með hugann við
peninga. Það er vissulega kenning
sem mörgum verður hált á í veröld
þarsem gallhörð efnahagslögmál eru
hvarvetna að verki.
Athugum þetta nánar
Nú er svo komið að ríkissjóður er
löngu orðinn það tröllaukið sníkju-
dýr á afurð höfundarins, bókinni, að
verk sem höfundur áður fékk 40 til 80
vikna laun fyrir gefur honum varla
nema 5 til 10 vikna laun í dag. Þá er
átt við miðlungsstóra bók. Hversu
feiminn sem maður nú væri við
umræður um peningamál þá leyfist,
vænti ég, að ræða um andlegar
afleiðingar skortsins. Peningamál er
engin leið að einangra og þróun sem
farin er af stað er engin leikur að
stöðva. Hún heldur áfram. Mér
leyfist því vonandi að drepa fingri á
hrörnunareinkenni bókaútgáfunnar
hér sem undanfarinn hálfan áratug
eða svo hefur raunar blasað við
hverju mannsbarni í þessu landi.
Ég á við sjónvarpsauglýsingar
bókaútgefenda.
Svo enn sé vikið að peningum þarf
ég nú að benda á það að mörg undan-
farin ár hafa útgefendur hérlendis
trúlega greitt einum helsta keppinaut
sínum — sjónvarpi — hærri upphæð
fyrir birtingu auglýsinga en þeir
greiða öllum sínum höfundum og
þýðendum samanlagt fyrir gerð
þeirra bóka sem verið er að auglýsa.
Heilvita menn sjá náttúrlega að þetta
er byrjun á vísu sjálfsmorði bókaút-

„Hver sem ekki vill hugsa um
peninga einsog hann væri húsbóndi
þeirra hann endar sem þræll og
leiksoppur þessara sömu peninga,”
segir greinarhöfundur um kjararýrn-
un rithöfunda. — Myndin er úr
bókaverzlun.
tm
JJÉÍRmÍ % js BrjHmm
Js mT mm* ******* ig|t m m hílí

SBPlP ylJB % ' lp |||pí
SovétrikinbjörguðuKúbu meðþvíað
kaupa framleiðslu landsins, þó þau
þyrftu að sækja hana um langan veg.
Þá var Vietnamstríðið háð til að
hefta „útbreiðslu kommúnismans” í
Asíu. Herforingjabyltingin í Grikk-
landi var framkvæmd að tilhlutan
Bandaríkjanna til að koma í veg fyrir
lýðræðisþróun þar í landi, sem e.t.v.
gæti leitt af sér kommúnisma í fram-
tíðinni. Þá eru alkunnar margs konar
hernaðaraðgerðir í Rómönsku
Ameríku til að koma í veg fyrir
valdatöku alþýðunnar í þeim heims-
hluta, er E1 Salvador síðasta dæmið
um slíkt. Ekki skulum við heldur
gleyma morðinu á Salvador Allende í
Chile árið 1973, enda þótt hann hefði
raunar engan kommúnisma á stefnu
skrá sinni, heldur aðeins bætt lífskjör
í landinu, án tiltölulega mikilla breyt-
inga á skipan þjóðfélagsins.
En nú er lokaþátturinn hafinn. Nú
skal stemma stigu við útbreiðslu
kommúnismans, eins og breski
varnarmálaráðherrann sagði í mynd-
inni Sprengjurnar falla. Og nú er
tæknin komin á svo háþróað stig í
útrýmingartækjum, að nú nægir ekki
minna en að tortíma öllum heiminum
til að stöðva „útþenslu kommúnism-
ans”. Við spyrjum, hverskonar vit-
firring er þetta, er auðvaldskerfið svo
heillum horfið og algerlega magn-
laust til að sigra hinn sósíalíska heim
I friðsamlegri samkeppni, að það sjái
sér ekki annað vænna en tortíma öllu
mannkyni. Og hver á þá að lifa við
„blessun” auðsældarinnar að lokn-
um þessum hildarleik?
Nei, látum þessa krossferð aldrei
yfir okkur ganga. Tökum öll hönd-
um saman um að krefjast fundar
æðstu manna, krefjast þess að tafar-
laust verði teknar upp viðræður um
afvopnun, svo við getum verið óhult
um að lifa næsta dag, og að hætt
verði að sóa fjármunum heimsins í
drápstæki meðan meiri hluti mann-
kynsins hefur ekki til hnífs og
skeiðar.
María Þorsteinsdóttir.
gáfunnar svo fremi sjónvarpinu verði
ekki lokað endanlega innan fimm ára
(vegna gjaldþrots ellegar tilkomu
NORDSAT).
En hvernig tengist þetta nú and-
legum verðmætum?
Ég leyfi mér að svara þeirri spurn-
ingu með einfaldri staðhæfingu.
Raunverulegar bókmenntir eru lengi í
sköpun, ærinn tíma verða menn að
taka sér til að skrifa raunverulegt
bókmenntaverk. Sá timi kostar
peninga og þá peninga verður
höfundurinn að fá af ritstörfum, 80
vikna laun fyrir 80 vikna vinnu eða 5
vikna laun fyrir 5 vikna vinnu. Það
sem Halldór eða Þórbergur gerðu á
80 vikum þarf enginn að ætla sér að
gera í dag á 5 vikum. Eðli málsins
samkvæmt er móttaka raunverulegra
bókmennta líka nokkuð hæggeng,
sein og bítandi engu síður en
sköpunin — en farsæl til lengdar.
Andstæða raunverulcgra bók-
menntastarfa er fiaustrið og fljóta-
skriftin — hversu bóklega sem
pródúktið lítur út á ytra borði.
Flausturskrifin þola ekki þá yfirlegu
og ró með athugun sem bókmenntum
eru beinlinis nauðsyn. Þeirra eini
vegur er hvellsalan og stuttur en
mikill hávaði einsog sjónvarpsauglýs-
ingin býður.
Mér er semsé ekki grunlaust um
það að kjararýrnun höfundanna sé
einmitt það sem á endanum hefur
leitt til þess að meirihluti framleiðsl-
unnar er orðið flaustur en ekki bók-
menntir. Ekki fæ ég betur séð en
sjónvarpsauglýsingafarganið sé tákn
þess að sinnuleysi höfunda og ann-
arra um kjör sjálfra bókmenntanna i
landinu hafi nú endanlega leitt
flaustrið, hugsunarleysið og fijóta-
skriftina — allt þetta sem ekkert
kemur bókmenntum né heldur and-
bókmenntum við — til öndvegis á
svokölluðum bókamarkaði. En
vöndugheit og íhugun sé bráðum
falið niðrí kjallara — um sinn að
minnsta kosti.
Þetta finnst mér heldur svona
miður. Andlega séð lika.
Hér eru líklega enn að sannast
gömul vísindi: Hver sem ekki vill
hugsa um peninga einsog hann væri
húsbóndi þeirra hann endar sem
þræll og leiksoppur þessara sömu
peninga.
Og þá fer lítið fyrir reisn andans.
Varla annað eftir en gefa hann
upp.
Þorgeir Þorgeirsson
rithöfundur