Dagblaðið - 22.06.1981, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 22. JÚNÍ 1981.
mér jafnrólegan mann og Magnús H.
Magnússon í hempu séra Paislays.
Stórveldi
undir stjórn Ásgeirs
Forsaga málsins mun sú að hinn
mikilhæfi og vinsæli forstjóri Bruna-
bótafélags íslands, Ásgeir Ólafsson,
hafði ákveðið að hætta stðrfum og
nota sér þar með þau réttindi sem
hinn langi starfsaldur hjá félaginu
hafði veitt honum. Ásgeir mun hafa
starfað við BÍ síðan 1944 og þar af
verið forstjóri félagsins um nær
aldarfjórðungs skeið. Undir stjórn
Ásgeirs hefir Brunabótafélagið orðið
það stórveldi sem það er í dag og
spannar starfsemi þess yfir mjög stórt
tryggingasvið sem að stórum hluta er
byggt upp af félagslegum þörfum
sveitarfélaganna utan Reykjavikur.
Á hinu almenna tryggingasviði, i við-
skiptum við fyrirtæki og einstakl-
inga, er BÍ einnig mjög öflugt trygg-
ingafélag. Eiginlega má segja að
undir stjóm Ásgeirs Ólafssonar hafi
Brunabótafélag íslands orðið að
„módeli” þess lýðræðislega jafn-
ræðis sem ríkja þarf milli samfélags-
legra samtaka, frjálsra fyrirtækja,
einstaklinga og ríkisvalds.
Magnús H. Magnússon segir að
ríkið eigi ekki baun í BÍ. Það mun
rétt vera, en ríkisvaldið veitir féiaginu
þó ákveðinn rétt og vissa vernd til að
rækja starfsemi sína. Magnús segir
að „vitlaust lagaákvæði frá 1917”
veiti ráðherra skipunarrétt á forstjóra
félagsins — furðulegt að hann skuli
ekki hafa beitt sér fyrir afnámi þess-
arar lagagreinar.
Ekki virðist óeðlilegt að BÍ heyri
að einhverju leyti undir heilbrigðis-
og tryggingaráðuneytið. Ein af frum-
skyldum BÍ mun vera að veita
sveitarfélögum lán og aðstoð til að
byggja upp fullkomnar vatnsveitur i
kauptúnum og kaupstöðum landsins
og hefur BÍ staðið að þessu með
ágætum. Þessar vatnsveitur pru
einnig mikilvæg heilbrigðisfyrirtæki
þar sem víða hafði áður verið notast
við yfirborðsvatn til fiskvinnslu og
neyslu.
Margir umsækjendur voru um
þetta valdamikla starf sem forstjóra-
staða i Brunabótafélagi íslands
óneitanlega er. Meðal umsækjenda
voru tveir dugandi starfsmenn
félagsins, sem erfitt yrði að gera upp
á milli. Fimm umsækjenda óskuðu
nafnleyndar svo ekki er vitað hverjir
þar voru á ferð né hvað í þeim poka
var. Var það Steinn Steinarr eða
Tómas sem spurði einu sinni: „Hvað
er í pokanum?” — Ég man það ekki i
svipinn. Ekki get ég lagt mat á hæfni
þeirra sem um stöðuna sóttu, sérstak-
lega ekki þá fimm sem í pokanum
voru. En ég er ekkert undrandi og
það hneykslar mig ekki að starfið var
veitt með vissum hætti pólitiskt. Ráð-
herra hefir þar með væntanlega tekið
það ómak af stjóm félagsins að bítast
um það pólitiskt hver verða skyldi
eftirmaður Ásgeirs Ólafssonar og
mættu þeir vera ráðherra þakklátir
fyrir.
Róttur ráðherra
Ráðherrar á íslandi eru pólitískir
ráðherrar og svo framarlega sem um-
sækjandi sem viðkomandi ráðherra
vill veita stöðuna er almennt hæfur
til að gegna henni þá er ekki nema
eðlilegt og mannlegt að ráðherra noti
rétt sinn. Það er ekki hægt að kalla
það valdníðslu. Það er hrein hræsni
og feluleikur með sjáanlegan hlut
þegar íslenskir stjórnmálamenn
þykjast hneykslaðir á pólitiskum
embættisveitingum hver annars. Ég
hefði talið það pólitísk afglöp hjá
Svavari Gestssyni hefði hann ekki
notað lagalegan rétt sinn i þessu til-
„Ég held að Ingi R. Helgason hafi ýmsa eiginleika til að geta orðið dugandi for-
stjóri Brunabótafélagsins,” segir greinarhöfundur. — Ingi R. og Hjörleifur Gutt-
ormsson ræðast við.
viki. Ég er á andstæðri skoðun við
Svavar Gestsson (stjórnmálum en get
þó vel skiliö afstöðu hans í þessu
máli.
Sjálfsagt fellur Ingi R. Helgason
undir það sem við köllum pólitíska
gæðinga. Gaman væri ef einhver
skoðana-vettvangsstofnun, eins og
t.d. Hagvangur, tæki saman lista yfir
þá menn sem kalla mætti pólitíska
gæðinga og léti stjórnmálafiokkana
fá þá til umsagnar —■ strika út og
bæta við — og birta sfðan opinber-
Iega. Hættulegra en einstakar emb-
ættaveitingar virðist vera þegar heilar
ríkisstofnanir og ríkisbankar fara að
ganga í erfðir til flokka eða ákveð-
inna fjölskyldna eins og dæmi eru
um.
Þar sem fyrirtæki þau sem ég hefi
veitt og veiti forstöðu hafa um
tuttugu ára skeið skipt við Bruna-
bótafélag íslands vil ég hag félagsins
sem mestan og bestan vegna þeirrar
framúrskarandi góðu þjónustu sem
viðskiptamenn þess njóta. Sá andi
sem ég hefi orðið var við innan þess-
arar stofnunar, allt frá innheimtu og
skoðunarmönnum til forstjórans,
hefir verið með þeim hætti að mjög
ánægjulegt hefir verið að skipta við
BÍ. Þessi þægilegi andi hefir að
stórum hlut komið frá Ásgeiri Ólafs-
syni og þeim sem með honum hafa
starfað. Ég minnist í því sambandi
Erlends Þorsteinssonar — þessa
hæverska heimsmanns sem um árabil
starfaði við hlið Ásgeirs í Brunabóta-
félagi fslands.
Inga R. Helgason þekki ég á þann
hátt að tvisvar hefir hann haft með
mál að gera sem vörðuðu þau fyrir-
tæki sem ég veiti forstöðu og í báðum
tilfellum fór hann með umboð mót-
aðilans sem lögfræðingur. Mér er
það minnisstætt á hvern veg Ingi tók
á báðum þessum málum til þess að
þau fengju farsæla lausn. Annað
málið, sem varðaði sölu og mat á
eignarhlut í fyrirtæki, var töluvert
viðkvæmt og hefði getað kostað vin-
slit viðkomandi manna ef i hart hefði
farið. Ingi mun af ráðnum hug hafa
dregið málið nokkuð á langinn þar til
TAFLAII
Laun skólastjóra, yfirkennara og kennara
í Bretlandi 1981 í ísl. kr.
A. SKOLASTJORAR:
lágmarkslaun hámarkslaun
1. þrep: 10.775.00 11.997.00
2. þrep: 15.408.00 16.866.00
3. þrep: 24.387.00 25.829.00
B. YFIRKENIMARAR:
1. þrep: 7.663.00 10.977.00
2. þrep: 12.841.00 14.275.00
3. þrep: 17.301.00 18.790.00
C. KENNARAR:
1. þrep: 6.126.00 11.162.00
2. þrep: 7.852.00 14.591.00
3. þrep: 10.360.00 15.081.00
ATHUGASEMD VIÐ LAUN ATÖFLUNA:
Þrepin eru í raun fleiri, eða 15 fyrir kennara og 14 fyrir yfirkennara og skólastjóra. 1. þrep er
þvi lægsta þrepió, þriflja þafl hæsta og annað um miflju. Þrepin miðast við menntun og starfs-
aldur en bilifl á milli lágmarkslauna og hámarkslauna innan þreps miflast aflallega við stærð
viðkomandi skóla.
að skólastarfiö allt er á miklu meiri
hreyfingu en þar sem hefðbundin
bekkjarkennsla er viðhöfð. Sumir
hafa nefnt þetta „hálf-opinn skóla”
og finnst mér það lýsa nokkuð vel
þessu fyrirkomuiagi.
Kennarar
í hásæti
Bekkjarkennararnir eru svo sann-
arlega konungar (eða drottningar) i
sinu ríki i þessum skóla. En það er
ekki einungis það að þeir ákveði
sjálfir hvað skuli kennt kl. 10 eða 11
eða 2 eða 2.30 heldur hafa þessir
kennarar handa á milli slíkt úrval
kennslutækja að til fyrirmyndar er.
Hér á ég ekki síst við ýmiskonar efni
til kennslunnar, s.s. pappír og pappa
af mismunandi þykkt, liti, leir,
tuskuro.þ.h.
Þá er einnig rétt að benda á að
kennarar skóians hafa með sér mikla
samvinnu varðandi undirbúning og
skipulag kennslunnar frá degi til dags
og fyrir lengri tíma.
í þessum skóla er skólasjónvarpið
nokkuð notað en ekki mjög mikið.
Geri ég ráð fyrir að það sé mismun-
andi eftir skólum. í öðrum skóla sem
ég heimsótti var mér sagt að skóla-
sjónvarpið væri fremur lítið notað.
Bömin, sem að visu voru mun eldri,
hefðu svo mikið að gera og mest-
megnis að eigin fmmkvæði að það
væri enginn timi til að nota sér skóla-
sjónvarpið. Hér er rétt að skjóta því
inn að skólasjónvarpið breska er
mjög gott og fjölbreytt og má segja
að frá morgni til kvölds sé á boð-
stólum efni sem fellur vel inn í
kennsluna á hvaða skólastigi sem er.
Ég. benti á að kennararnir hafa
með sér mikið samstarf til undirbún-
ings við kennsluna. Þetta er að sjálf-
sögðu mjög mikilvægt. En þá er
einnig ekki síður mikilvægt að kenn-
ararnir fá í hendur handhægar leið-
beiningar varðandi hina ýmsu þætti
kennslunnar. Hér er ekki um að ræða
neitt handahófsverk sem fleygt er inn
í skólana heldur velunnin gögn á
hinum ýmsu sviðum og er augljóst að
kennarar kunna vel að meta svona
þjónustu.
Ekki þarf að ræða um það sérstaka
forskot sem hinn enskumælandi
heimur hefur fram yfir okkur hin að
því er varðar úrval námsbóka og
námsgagna á öUum sviðum. Aö þvi
er varðar vinnubækur og aðrar náms-
bækur fyrir þessa nemendur er engin
undantekning. Sama er að segja um
bækur og tímarit fyrir forskólakenn-
ara og aðra sem hafa með uppeldi
þessara barna að gera.
Ég hef vikið nokkuð mikið
að formlegum þáttum þessa skóla-
starfs. Námsefnið sjálft og kennslan
er sérþáttur sem þarfnast mun ítar-
legri meðhöndlunar. Má vera að ég
geri þvískilsíðar.
Þó langar mig til að gera hér örlít-
inn samanburð á enskum skóla og
meðferð og skipulagi þessara mála
hér á landi. Eins og kunnugt er byrjar
skyldunámið hjá okkur þegar barnið
verður 7 ára. Kennsla sex ára barna á
þó að baki alUanga sögu og hefur
umfang hennar farið hratt vaxandi,
sérstaklega siðustu árin.
Þegar þessi mál eru skoðuð er rétt
að gera sér grein fyrir því að hér á
landi hafa skiUn mUli barnaheimUis
og skóla aUtaf verið mjög skýr. í
Bretlandi er þessu öðruvisi háttað.
Forskólakennarinn er þar kennara-
menntaður og áhersla á kennslu, s.s.
lestur, reikning, að leysa þrautir o.fi.
er veruleg.
Fjögurra og fimm ára böm (sem í
Bretlandi eru í ungbarnaskólum) eru
Kjallarinn
Bragi
Jósepsson
hér á landi á barnaheimilum og leik-
skólum. Markmið þessara stofnana
og starf þeirra í raun hlýtur að endur-
spegla mjög þá menntun sem starfs-
fólkið fær, þ.e.a.s. fóstrurnar.
Lítil hreyfing
á íslandi
Nú er mér ekki nægilega kunnugt
um nám og kennslu við Fósturskóla
íslands. Ég þykist þess þó fuUviss að
þar sé vel staðið að málum, enda
öndvegis manneskja sem þar er i for-
svari.
Hvað sem öðru líður virðist þó
ljóst að við íslendingar tökum á
þessum málum mjög óUkt þvi sem
nágrannar okkar í Bretlandi gera.
Það er skoðun min að mjög nauðsyn-
menn fóru að róast niður og taka
skynsamlegar ákvarðanir, sem og
varð. Stundum er mönnum ráðlagt
að Ieita tU þessa eða hins lög-
fræðingsins vegna þess að hann sé
svo „harður”. Hætt er við að hart sé
þá látið mæta hörðu og útkoman
verði harðvítug málaferli en ekki
skynsamleg lausn. Ég held að Ingi R.
Helgason hafi ýmsa eiginleika til að
geta orðið dugandi forstjóri Bruna-
bótafélagsins og ég held að „mót-
mælendur” þurfi ekki að óttast að
hann fari að stjórna BÍ í nafni hins
alþjóðlega kommúnisma eða eftir
pápiskum formúlum frá Kreml. Mér
virðist Ingi R. Helgason vera jafn-
aðarmaður en ekki byltingamaður og
mættu þá þeir sem kenna sig við
jafnaðarmennsku fara að róast.
Hugtakið jafnaðarmaður hefir verið
töluvert brenglað í meðförum en það
skýrist og hreinsast þegar andstæðu
þess er stillt upp gegn því, en það er
orðið og hugtakið ójafnaðarmaður,
það orð og merkingu þess þekkjum
við mætavel úr fornsögum okkar.
Ég vil í lok þessarar greinar vekja
athygli á þeim ólestri og skipulags-
leysi sem rfkjandi er í trygginga-
málum á þeim sviðum þar sem nátt-
úruhamfarir koma tU sögunnar.
Þegar slikt á sér stað er jafnan farið
að tryggja eftir á með sérstökum ráð-
stöfunum rikisins og fjárframlögum.
Viðlagasjóður — hafís- og hallæris-
sjóðir eru settir á stofn til að redda
hlutunum frá algjöru neyðarástandi.
Ef Ásgeir Ólafsson vill starfa
áfram um eitthvert árabil þá gætu
viðkomandi stjórnvöld ekld fengið
betri ráðgjafa tU liðs við sig en hann
til að skipuleggja þessi vandræða-
stórmál.
Ég vil svo að lokum, sem við-
skiptamaður BÍ, færa félaginu bestu
óskir og nota þetta tækifæri til að
þakka Ásgeiri Ólafssyni fyrir við-
skiptin á liðnum árum. Hinum nýja
forstjóra BÍ færi ég bestu óskir um
farsæld í starfi.
Björn Jakobsson
framkvæmdastjóri.
legt sé að gera meiriháttar úttekt á
allri þeirri þjónustu sem börn innan
við sex ára áldur fá hér á landi, hvort
sem um er að ræða smábarnaskóla
fyrir 5 ára böm eða barnaheimili og
leikskóla fyrir tveggja tU fimm ára.
Ef litið er á þróun skólamála
siðasta áratuginn er áberandi hve
mikil áhersla hefur hvarvetna verið
lögð á tvo ólika þætti uppeldis- og
skólastarfs. Hér á ég við í fyrsta lagi
fullorðinsfræðsluna, sem hér á landi
birtist fyrst í formi öldungadeilda
siöan meö fjölbrautaskólunum og
loks í breyttu viðhorfi til endur-
menntunar og simenntunar. í öðru
lagi hefur áhugi skólamanna beinst
mjög að forskólum, leikskólum og
barnaheimUum. Ástæðuna fyrir þess-
ari þróun má fyrst og fremst rekja til
breyttra þjóðfélagshátta, sérstaklega
að því er varðar form og störf fjöl-
skyldunnar.
Ég verð að viðurkenna að ég hef
ekki orðið var við mikla hreyfingu á
þessum málum hér á landi. Að visu
má vera að einhversstaðar bak við
tjöldin sé verið að vinna að fram-
gangi þessara mála en það hlýtur þá
að fara mjög leynt.
Það er mikið hagsmunamál fyrir
foreldra og reyndar þjóðina í heild að
þessi mál séu tekin föstum tökum.
Um aldamótin síðustu deUdu menn
hart um réttmæti skólaskyldunnar.
Fyrr eða síðar hlýtur að koma að því
að þjóðfélagið krefjist nútimalegra
stofnana fyrir ungbörn, þar sem
heimUin hafa ekki á að skipa starfs-
fólki, mæðrum, ömmum, vinnukon-
um eða systkinum til að annast upp-
eldi barnanna meðan foreldrarnir eru
við störf sin utan heimUisms.
í nútima þjóðfélagi efast enginn
um þjóðhagslegt og persónulegt gildi
almennrar skólagöngu sem kostuð er
af almannafé. Baráttan fyrir þessum
áfanga var bæði löng og ströng en
hafðist að lokum. Nú er röðin komin
að yngstu bömum þjóðfélagsins og
foreldrum þeirra. Það er eðlUeg krafa
þessa fólks að starfræktir verði og
kostaðir af almannafé nútímalegir
skólar og barnaheimili fyrir öU börn
á íslandi á aldrinum tveggja til sex
ára eða þar til skyldunámið tekur við.
Að þessu ber að stefna.
Bragi Jósepsson
lektor.
——J