Dagblaðið - 05.08.1981, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1981.
II
SigurjónáSigló
spurðiFinn
íSafnahúsinu
á Húsavík:
HVERNIG VAR VEÐRK)
11. SEPTEMBER1884?
— svarið fannst ídagbókum Snorra frá Þverá í Laxárdal
„Hjálpuðumst ekki áður
Elztu börnln min
Sizt þó smakka náðu
Sikur, brennivín
Ekki kaffe eða te
Vitlaus öldin verður nú
Nema vökvuð á þvi sje.
Þannig kvað Eggert lögmaður
Ólafsson fyrir rúmum 100 árum
síðan. Hvað mundi hann segja ef
hann mætti líta nú upp úr gröf sinni
og sjá alla þá óstjórn sem viðgengst
hjer á landi i brúkun munaðarvöru-
tegundanna. Það kann sumum að
þykja fróðlegt að vita hvenær kaffe-
brúkunin hófst fyrst hjer á landi og
hvern vöxt og viðgang hún hefir
fengið á þessari öld.”
Textinn sem hér er vitnað til birtist
í „Gauta” handskrifuðu sveitarblaði
sem Jón Sigurðsson á Gautlöndum í
Mývatnssveit gaf út árið 1882. Þetta
er sýnishorn af þingeyskri frétta-
mennsku fyrir 100 árum. í héraðs-
skjaiasafni Þingeyinga, i glæsilegu
safnhúsi á Húsavík, er að finna mörg
fleiri sveitarblöð úr sveitum
sýslunnar frá því í lok siðustu aldar
og upphafi þeirrar sem nú liður.
Finnur Kristjánsson, safnvörður,
sýndi blaðamönnum DB sýnishorn
af hvorki meira né minna en 50
blöðum. Má nefna „Snarfara” sem
gefinn var út i Kinn, „Þambaskelfi”
úr Mývatnssveit, „Umrenning”,
„Þóri snepil’ og „Vökustaur”, sem
Sigurður frá Arnarvatni gaf út.
Hugvekjur i ungmennafélags-
anda, fréttir, ljóð, pólitískar vanga-
veitur: sýnishorn af öilu þessu er að
finna í blöðunum. Og þau gengu bæ
frá bæ og voru lesin vandlega áður en
kom að næsta „áskrifanda”.
Jóhann Skaftason
er „maðurinn á bak
við framkvæmdirnar"
Þingeyingar búa vel að menning-
arverðmætum sínum í safnahúsinu á
Húsavík. Það fer ekki á milli mála og
hlýtur að vekja undrun bæði og
aðdáun hjá gestum úr öðrum lands-
hluta. Enda segir Finnur Kristjánsson
að „sýslan og Húsavikurbær reki
þetta myndarlega, og ég fæ alla þá
peninga sem ég bið um!”
Safnahúsið var vfgt*24. maí i fyrra.
Um leið og Ingvar menntamála-
ráðherra Gíslason lýsti safnið tekið
til starfa, hringdi hann
skipsklukkunni af kútter Höllu frá
Patreksfirði. Að kvöldi vigsludagsins
voru Jóhanni Skaptasyni, fyrrum
sýslumanni, og Sigriði Víðis, konu
hans, færðar sérsakar þakkir fyrir
þeirra þátt í uppbyggingarstarfi
safnsins. Fullyrt er að fórnfýsi þeirra
og áhugi hafi riðið baggamuninn
að safnahúsið yfirieitt varð til:
„Jóhann er maðurinn á bak við
framkvæmdirnar,” segir Finnur
safnvörður. í þakkiætisskyni hanga
uppi tvö málverk, myndir af þeim
hjónum, i stigauppgangi hússins.
Kvenkyns klukka frá
Borgundarhólmi
Áhuginn er mikill fyrir vexti og
karl- og kvenkyns klukkur, kenndar
við Borgundarhólm. Á karlkiukkum
er kantaður haus, á kvenklukkum er
hausinn kringlóttur. Annars eru
danskar klukkur hvorugkyns!”
Finnur hafði meira að segja um
klukkuna góðu:
„Fyrsta sólarhringinn voru hálf-
gerð leiðindi í henni. Hún gekk
skamman tíma í einu og stoppaði
síðan. Svo gerðist það að Björg, kona
Hallgríms verkstjóra i frystihúsinu,
kom inn i húsið. Hún átti heima á
Halldórsstöðum. Þá brá svo við að
klukkan hætti að stoppa og hefur
siðan gengið eins og klukka, svo ekki
skeikar sekúndu!”
Bísperrtur ís-
björn íbúri
Hvað er að finna undir þaki
Safnahússins? Á efstu hæðinni er
byggða- og héraðsskjalasafn.
Byggðasafnið er hluti safnsins á
Grenjaðarstað. Þar er lika ljós-
myndasafnið og aðstaða tii að sýna
málverk. 3ja málverkasýningin frá
áramótum stóð einmitt yfir þegar við
komum í heimsókn. Málverkasafnið
sjálft, i eigu Safnahússins, hefur að
geyma 91 mynd og teikningu.
Bókasafnið er á miðhæðinni og í
kjallaranum er náttúrugripasafn.
Uppstoppuð og þurrkuð dýr úr sjó,
af landi og fuglar himinsins.
Frægasti gripurinn er óefað ís-
björninn góði. Hann stendur
Silfurskæri Valgerðar Tryggvadóttur (Þórhallssonar forsætisráðherra) sem hún
notaði til að klippa á silkiborða og opna þannig formlega nýja brú á Skjálfandafljóti i
júli 1930. Valgerður sendi byggðasafninu skærin aö gjöf daginn sem DB-menn komu
þangað. Það þótti Finni góð gjöf og ánægjuleg.
Borgundarhólmsklukkan, nýr safn-
munur úr dánarbúi Wiiliams Pálssonar.
Hún var með ólund og gekk illa fyrsta
sóiarhringinn, en tók gleði sina á ný þeg-
ar kona ein frá Húsavfk kom f heimsókn
f safnið!
Hjónin Finnur Kristjánsson og Hjördis T. Kvaran eru starfsmenn og safnverðir i
Safnahúsinu. Myndin er tekin þegar þau tóku á móti Vigdfsi Finnbogadóttur forseta i
opinberri heimsókn hennar til Húsavfkur. Skipsklukkan úr kútter Höllu frá Patreks-
firði hangir f dyrunum bak við þau.
rekstri safnanna í safnahúsinu. Þá
ályktun má draga af myndarlegum
aðbúnaði safnsins, af gestakomunni
(1600 manns samkvæmt gesta-
bókinni frá áramótum). Siðast en
ekki sist sýna stórgjafir fólks hlýhug
þess til stofnunarinnar. Menn gefa
peninga, myndir, málverk, húsmuni,
náttúrugripi og margt margt fleira.
„Siðustu daga hefur okkur borizt
óvenju mikið, margar stórgjafir,”
sagði Finnur Kristjánsson og sýndi
okkur einn af nýjustu gripunum:
Borgundarhólmsklukku úr dánarbúi
Williams Pálssonar, sonar Lissiar
Þórarinsson og Páls Þórarinssonar á
Halldórsstöðum.
„Þetta er kvenklukka,” segir
Finnur. Og bætir við þegar hann sér
spurnina í svip fréttamanna af
höf uðborgarsvæðinu:
„Maður frá Borgunarhólmi sagði
mér að í Danmörku væru til bæði
bísperrtur í glerbúrinu sínu, allt
annað en vingjarnlegur á svipinn. En
meinlausþó.
Hvernig var veðrið
11. september 1884?
Safnahúsið er lifandi stofnun. Á
þvi leikur enginn vafi. Og þar er
vandalaust að eyða löngum tíma.
Finnur sagði okkur að meira að segja
útlendingarnir gætu dundað tímun-
um saman við að skoða gömul skjöl
og pappira, þrátt fyrir að þeir skildu
ekki orð i textunum.
Enginn efast um gagnið sem
áhugafólk um þjóðlegan fróðleik og
alls kyns grúskarar hafa af slíkum
stofnunum. Eitt Htið dæmi um það í
lokin:
Sigurjón Sigtryggsson á Siglufirði,
mikill grúskari og fróðleiksbrunnur
um gamla timann, hringi i Finn
Kristjánsson fyrir skömmu og spurði

§S%S:

1
•rrss
Finnur við mörg hundruð ára gamalt skatthol, nýjan safngrip. Sögu skattholsins
vantar, en það hefur Ifklega tilheyrt innbúi sýslumanns sem bjó að Garði i Aðaldal
endur fyrir löngu.
hvernig veðrið hafi verið þann 11.
september 1884. Ókunnir hefðu
líkast til giskað á að það stæði i Finni
að svara spurningunni. En hann rölti
inn í skjalasafnið og fletti upp i dag-
bókum Snorra Jónssonar frá Þverá f
Laxárdal, dagbókum sem ná yfir
timabilið 1884—1893. Ekki stóð á
svari í dagbók Snorra: Þennan
septemberdag fyrir einni öld var ofsa-
veður. 60—70% heyja á Þverá fuku
og fjöldi báta fórst á Eyjafirði.
Þannig sáu bændur ti' sveiia um að
skrá upplýsingar um veðrið löngu
fyrir daga Veðurstofunnar.
-ARH.
Merkilegt plagg úr héraðsskjalasafninu: Söfnunarlisti vegna byggingar minnisvarða
um Jón Sigurðsson forseta á Austurvelli frá árinu 1880. Tryggvi Gunnarsson skrifar
undir sem formaður söfnunarnefndar. Flestir gáfu 50 aura, alls söfnuðust 8.08 krónur
af þeim sem skrifuðu sig á iistann.
Húsavík:
H jörtur skipaður umboðs-
dómari í handtökumálinu
Hjörtur O. Aðalsteinsson, fulltrúi
hjá Sakadómi hefur verið skipaöur
umboðsdómari í hinu svokallaða hand-
tökumáli i Skúlagarði.
Að sögn Hjalta Zophaniassonar,
deildarstjóra í dómsmálaráöuneytinu
hefur Hirti verið sent skipunarbréfið,
en ekki lá ljóst fyrir hvenær hann fer til
Húsavíkur, þar sem ákæra for-
stöðumannsins í Skúlagarði, fyrir
meinta ólöglega handtöku, verður
tekin fyrir.
Þess má og geta aö sýslumaðurinn i
Þingeyjarsýslum, sem jafnframt er lög-
reglustjóri á Húsavfk, hefur sent dóms-
málaráðuneytinu kæru sem borizt
hefur á hendur lögreglumönnum á
Húsavík fyrir atburö sem átti sér stað
fyrir skömmu. Var þá ungur maöur, að
eigin sögn, fluttur út i hraun af lög-
reglumönnum og skilinn þar eftir, fyrir
það eitt að óska eftir bílfari til Húsa-
víkur. Veröur þessu máli aö öllum
líkindum visað aftur til sýslumannsins
á Húsavík til meðferðar.
-ESE.