Dagblaðið - 05.08.1981, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1981.
Kjallarinn
María
Þorsteinsdóttir
ræður hefðu of lengi einkennst af
fögrum orðum, litillar merkingar, og
þvi þyrfti að finna upp nýjar leiðir.
Hún sagði að samanlögð hernaðarút-
gjöld heimsins væru fimm sinnum
hærri upphæð en allt það fé sem
varið væri til allra annarra rannsókna
f heiminum. Hún kvað tfma til
kominn að fjallað væri um afvopn-
unarmálin á raunhæfan og fram-
kvæmanlegan hátt. Fyrsta skrefið
gæti verið að sá vopnaforði, sem til
er, væri frystur á núverandi stigi.
Siðan væri sest að samningaborði og
svo hæfist afvopnun stig af stigi og
vopnaverksmiðjunum væri jafnframt
breytt i verksmiðjur sem framleiða
farþegaflugvélar, járnbrautir, véiar
til landbúnaðarþarfa o.fl. Hún lagði
áherslu á að nauðsynlegt væri að af-
hjúpa þann falska áróður að í kjölfar
afvopnunar kæmi aukið atvinnu-
leysi. Þetta sagði hún alrangt og
nefndi tölur máli sínu til stuðnings.
Hún sagði að finnska stofnunin FFC
hefði sannað með rannsóknum sinum
að aukinni hervæðingu fylgdu ekki
fleiri störf. Bandariskar rannsóknir
hafa sannað að einn milijarður, sem
varið er til hergagnaframleiðslu,
veitir 76.000 manns starf. Sama upp-
hæð, sem varið væri til annarrar
framleiðslu sem myndi henta þessum
fyrirtækjum, veitir 100.000 manns
starf. í Frakklandi hefði hergagna-
framleiðsla mjög aukist að undan-
förnu en við hana vinna um það bil
jafnmargir og fyrir 10 árum, sagði
hún.
Hún sagði að nauðsynlegt væri að
móta markvissa stefnu í afvopnunar-
málum, stefnu sem hinn almenni
þjóðfélagsþegn gæti framfylgt, og
benti i því sambandi á tillögu Al-
þjóðasambands sósialdemókrata, að
hver og einn legði hönd á plóginn í
eigin landi. „Hvernig eigum við að
framfylgja þessu?” sagði hún.
„Látum okkur byrja á að berjast
gegn þvi I eigin landi sem mest stuðlar
að aukningu vigbúnaðarkapphlaups-
ins.” (Kefiavíkurherstöðin á íslandi,
hugsaðiég.)
Hervœðing og þróun
geta ekki farifl saman
Jutte Hilden, þingmaður Sósíal-
demókratafiokksins i Danmörku,
sagði að Norðurlöndin hefðu nokkra
sérstöðu í heiminum, þau væru ekki
nýlenduveldi og hefðu engin áhrifa-
svæði utan landamæra sinna og væru
því skyldug til að láta rödd sina
heyrast i hinum stóra heimi. „Her-
væðing og þróun geta ekki farið
saman,” sagði hún. „Einn striðsvagn
kostar eina milljón dollara en fyrir þá
upphæð er hægt að byggja skóla og
mennta 30.000 börn og ungmenni.
Ein nýtísku orrustuflugvél kostar 20
milljón dollara, fyrir þá upphæð er
hægt að byggja 40.000 lyfjabúðir í
þriðja heiminum.” Hún sagði að
,,Nord-Sud Kommissionen” hefði
gert nokkra úttekt á ástandinu i
heiminum. Niðurstaðan hefði verið
að hervæðing og þróun gætu ekki
farið saman. Hún sagði að ekkert
væri eðlilegra en að Norðurlönd
hefðu frumkvæði að þvi að móta nýj-
an valkost í afvopnunarmálum og
öryggismálum sinum, valkost sem
innifæli afvopnun en ekki her-
væðingu. „Það er lífsnauðsyn fyrir
allar þjóðir Evrópu að kvödd verði
saman Evrópuráðstefna um af-
vopnun og að Sovétrikin og Banda-
rikin hefji þegar viðræður um tak-
mörkun árásarvígbúnaðar,” sagði
hún. Hún sagði að kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd væri verðugt fram-
lag þessara frændþjóða til friðarmál-
anna.
Marfa Þorsteinsdóttlr.

/
Ágreiningur milli ríkisstjórnar
fslands og fyrirtækis yðar hefur nú
staðið í meira en hálft ár. Sættir
virðast ekki í sjónmáli. Ríkisstjórnin
ásakar Alusuisse um að hafa brotið
samninga og óskar eftir endurskoðun
þeirra. Fyrirtæki yðar neitar öllum á-
sökunum og hefur hingað til ekki
uppfyllt ósk íslenskra stjórnvalda um
endurskoðun samninganna. Málið er
því í hnút, báðum aðilum til ógagns.
Af þessum ástæðum leyfi ég mér að
nota tækifærið á meðan dvöl yðar
stendur yfir og senda fyrirtæki yðar
rökstudda tillögu sem gæti e.t.v.
stuðlað að jákvæðri þróun þessa
máls.
f bréfi, sem forstjórar Alusuisse
sendu sl. vetur til íslenskra stjórn-
valda, segir að Alusuisse hafi orðið
að „styrkja verulega” rekstur dóttur-
fyrirtækisins á fslandi, þ.e. ÍSAL.
Ársreikningar ÍSAL á undanförnum
árum staðfesta að miklu leyti þessa
yfirlýsingu, enda var framtalinn
nettóhagnaður ÍSAL áárunum 1971-
1979 neikvæður um rúml. 8 milljónir
dollara (sjá meðf. töflu um rekstur
ÍSAL). Nýlega undirstrikaði
stjórnarformaður ALUSUISSE álit
fyrirtækisins á framlagi ÍSAL til
Alusuisse í ræðu sem hann hélt á
hluthafafundi fyrirtækisins í Sviss.
Þar sagði hann m.a. að Alusuisse
kynni að hafa „veðjað á rangan hest
með fjárfestingum sinum á íslandi.”
Ágreiningurinn milli rikisstjórnar
íslands og fyrirtækis yðar hefur
einnig orðið tilefni mikilla skrifa á
£ „Með allt þetta í huga leyfi ég mér að
varpa fram þefrri spurningu hvort ekki
væri hyggilegt fyrir fyrirtæki yðar að losa sig
við „vandræðagemlinginn” ÍSAL og eftirláta
okkur íslendingum rekstur álversins.”
Kjallarinn
Elías Davíðsson
Y F I R R E K S T U R I S A L -1971-197?
( AIIbt tölur í bíIIj. bðndsrikjB dollara» reiknad é drundvelli
aedaláendis é hverju éri sbr. Sedlabenka Islands )
1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 ALLS %
NETTO SALA 17.5 27.5 41.7 50.2 54.5 59.2 80,6 84.7 96,5 512,4 100
VINNULAUN 3.0 3.1 5.4 8.0 7,4 8.2 10. A 11.4 14.5 71.6 14,0
RAFORKA 2.0 2.4 3,5 3.6 3,2 4,1 4,9 5,3 6.6 36.1 7,0
VEXTIR 2 • 5 2.7 4.2 5.2 7.0 7.0 7.0 9,3 9.9 54 ♦ 3 10.7
AFSKRIFTIR 2.8 3,0 4.4 4.0 3.9 4.8 5.3 5.1 10,0 45*3 n c 0» J
SKATTAR (FRAHL.GJALD) 0.6 -0,4 0,2 0,5 0.5 1,5 1,5 1,5 2,4 o ♦ 3 1.6
NETTO HAGNADUR EFTIR SKATTA -3.2 -3.9 0.1 0,5 -6,4 0,2 0,2 0.5 3,2 -8.8
HEIHILHIR', l) ARSSKTRSLUR ISAL 2) PJOÐHAGSSTOFNUN 3) LANDSVIRKJUN
ATHUGASEMDIR5 1) Adrir kostnedarlidir en ed ofen áreinir (t.d. hréefnis-
kostnadur os snner innlendur kostnadur) eru ekki féanleáir
opinberieáe.
2) Arsreikninser ISAL fsrir érid 1980 1iddJa ekki enn furtr.
alþjóðlegum vettvangi, bæði í sér-
ritum, s.s. Metal Bulletin, og í al-
mennum fjölmiðlum, s.s. í Sviss,
Ástralíu og Nýja-Sjálandi. Andstaða
gegn áformuðum fjárfestingum
Alusuisse i Nýja-Sjálandi hefur
aukist mjög vegna þess ágreinings
sem hefur komið upp hér milli fyrir-
tækis yðar og íslendinga.
Af öllu þessu má draga þá ályktun
að áðurnefnd yfirlýsing Emanuel R.
Meyer, stjórnarformanns yðar,
kunni að byggjast á raunhæfu mati.
íslendingar telja að raforkuverðið,
sem Alusuisse greiðir hér, sé alltof
lágt. í dag nemur það aðeins tæplega
7 prósent af tekjum álversins. Það er
almenn skoðun sérfróðra manna að
raforkuverð til álbræðslunnar yrði að
hækkaa.m.k.um 150% til að standa
undir þeim kostnaði er fylgir
orkuframleiðslu á íslandi. Það er þvf
Ijóst að þótt samningar kynnu að
takast milli fyrirtækis yðar og stjórn-
valda íslands myndi hagur yðar af
þvi að eiga ÍSAL frekar versna en
hitt. Ennfremur virðast íslendingar
tortryggja í auknum mæli starfshætti
virtra alþjóðlegra fyrirtækja eins og
yðar.
Óbreytt fyrirkomulag á rekstri
ÍSAL myndi því valda fyrirtæki yðar
talsverðum erfiðleikum á sviði fjár-
mála og skerða álit Alusuisse út á við.
Með allt þetta í huga leyfi ég mér
að varpa fram þeirri spurningu hvort
ekki væri hyggilegt fyrir fyrirtæki
yðar að losa sig við „vandræða-
gemlinginn” ÍSAL og eftirláta okkur
Islendingum rekstur álversins. Slík
lausn félli vel að hugmyndum
íslendinga um að ráða sjálfir yfir at-
vinnuvegum sínum og ná tökum á
stóriðju. Lausnin myndi gera
fyrirtæki yðar kleift að einbeita sér
að fjárfestingum þar sem tækni- og
viðskiptaþekking er af skornum
skammti, eða að draga úr umsvifum
fyrirtækisins yðar á sviði álbræðslu, í
samræmi við yfirlýsta stefnu
Alusuisse.
íslendingar eru vel menntuð þjóð
sem hefur bæði vilja og getu til að
reka stóriðju og skipuleggja
markaðsmál sín. Ég er fullviss um að
Alusuisse standi áfram til boða að
kaupa hráál frá álverinu á íslandi á
sambærilegum kjörum og tíðkast
hefur. Fyrirtæki yðar þarf ekki að
óttast að er upp verður staðið hafi
ÍSAL verið að öllu leyti neikvæður
liður í heildaruppgjöri Alusuisse. Allt
heiðarlegt framtak yðar á íslandi
hlýtur að verða ríflega endurgoldið ef
og þegar til uppstokkunar á dóttur-
fyrirtæki yðar kemur.
Að lokum bið ég yður góðfúslega
að koma þessum hugmyndum á
framfæri við yfirmenn yðar i Zurich.
Vonandi gætu þær stuðlað að
farsælli lausn þessa máls.
Virðingarfyllst,
Elfas Daviðsson, kerfisfræðingur.
Bréf til sendimanna Alusuisse
frá áhugamanni um stóriðju
Álverið f Straumsvik.
DB-mynd R.Th.S.