Dagblaðið - 05.08.1981, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1981.
msBima
Iriálst. aháðdattblað
Utgafandi: Dagblaðið hf. ,,
Framkvssmdastjórí: Svainn R. EyjóHsson. Ritstjöri: Jönas Kristjánsson.
Aðstoðanrtstjöri: Haukur Halgason. Fráttastjöri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjöri ritstjöman Jöhannes Raykdal.
tþróttir HaUur Símonarson. Menning: Aðalstainn IngóHsxon. Aðstoðarfráttastjóri: Jónas Haraldsson
Handrit Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaðamenn: Artna Bjamason, Adi Rúnar Haildórsson, Atli Stainarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Döra Stefánsdóttir, Elin Albartsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir. BjamlaHur BjamleHsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sk.urður Porri Sigurðsson
og Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þráinn ÞoriaHsson. Augl/singastjóri: Már E.M. HalF
dórsson. DraHingarstjóri: Valgerður H. Sveinsdóttir.
RHstjóm: Siðumúla 12. Afgreiðsla. áskriftadaild, auglýsingar og skrifstr .fur Þvarholti 11.
Aðaisimi biaðsins ar 27022110 Bnurl.
Setning og umbrot Dagblaðið hf., Síðumúla 12.
Mynda- og plötugerð: HUmir hf„ Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., SkeHunni 10.
Áskriftarvarð é mánuðl kr. 80,00. Varð f lausasökl kr. B,00.
Hægt andlát hvalveiða
Reikna má með, að íslenzkar hval-
veiðar verði sjálfdauðar á næstu árum.
Veiðikvótar Alþjóða hvalveiðiráðsins
fara minnkandi ár eftir ár. Fyrr eða
síðar leiðir það til taprekstrar á veiði-
stöðinni í Hvalfirði.
Verulegar breytingar hafa orðið á skipun hvalvefði-
ráðsins. Áður fyrr sátu það einkum hvalveiðiriki, en
upp á síðkastið hafa ríki gengið í það til að koma í veg
fyrir hvalveiðar. Og þátttaka er öllum ríkjum opin.
Einn fulltrúi hvalveiðiríkja, Kanada, hefur sagt sig
úr ráðinu. í staðinn hafa komið Kína, Indland,
Jamaica, St. Lucia, Dominica, Costa Rica, Uruguay,
St. Vincent & Grenadines, — ríki, semyfirleitteru and-
víg hvalveiðum.
Þetta leiddi þó ekki til neinnar byltingar á nýaf-
stöðnum ársfundi hvalveiðiráðsins. Fulltrúar tóku yfir-
leitt mark á visindanefnd ráðsins, sem lagði til aukna
friðun ýmissa tegunda og svæða, án þess að taka mjög
djúpt í árinni.
Tillögur um algert hvalveiðibann, algert hvalveiði-
bann á Norður-Atlantshafi nú eða eftir tvö ár voru
allar felldar. Og í sumum tilvikum náðist samkomulag
um heldur minni samdrátt en vísindanefndin hafði lagt
til.
Þróunin er ljós. Grænfriðungum og öðrum and-
stæðingum hvalveiða virðist ekki ætla að takast að
koma á algeru hvalveiðibanni. Hins vegar hefur hval-
veiðiráðið tekið tillit til sjónarmiða þeirra og fer undan
í flæmingi.
Um leið hefur losnað um spennuna á ráðinu. Hinar
opinberu aðgerðir grænfriðunga eru ekki eins róttækar
og áður. Deilumálin eru að falla í meira eða minna
friðsaman jarðveg, hvað sem æstum einstaklingum
kann að detta í hug.
ísland hefur ásamt nokkrum öðrum ríkjum fengið
illt umtal vegna hvalveiða. Það umtal ætti nú að
minnka, þegar íslenzkar veiðar minnka i samræmi við
kvóta alþjóðlegrar stofnunar, sem öll ríki eiga aðgang
að.
Hins vegar má ljóst vera, að síminnkandi kvótar
leiða einhvern tíma til þess, að ekki þykir lengur fært
að halda úti stöðinni í Hvalfirði og útgerðinni, sem
henni fylgir. Hvalveiðar eru deyjandi atvinnugrein.
Forstjóri hvalstöðvarinnar hefur kastað fram þeirri
hugmynd, að ísland segi sig úr hvalveiðiráðinu,
væntanlega til að geta veitt meira en upp í kvóta
ráðsins. Ástæða er til að vara sérstaklega við þessari
hugmynd.
Við unnum okkar þorskastríð á friðunarstefnu og
hagstæðu almenningsáliti í umheiminum. Við vinnum
aldrei neitt hvalastríð á ofveiði og andstæðu almenn-
ingsáliti í umheiminum. Við skulum heldur tapa því í
stríði í ró og næði.
Blaðstjóm braut lög
Blaðstjórn Alþýðublaðsins og ráðamenn Blaða-
prents brutu lög, þegar þessir aðilar stöðvuðu útkomu
miðvikudagsblaðsins vegna efnis þess. Slíkt gat ein-
ungis gert skráður ábyrgðarmaður miðvikudagsblaðs-
ins, Jón Hannibalsson.
Blaðstjórnin hefur sem betur fer séð að sér, enda ber
hún enga efnisábyrgð samkvæmt prentrétti og er ekki
málsaðili um, hvort efni sé prenthæft eða ekki. Auk
ábyrgðarmanns gætu slíkir málsaðilar verið lögreglu-
stjóri og dómstólar.
Og auðvitað reyndist stöðvaða blaðið vera skásta
Alþýðublaðið, sem hefur sézt í mörg ár!
Heimur á heljarþröm
frá ráðstefnu samtakanna
Konur fyrir frið, á Álandseyjum
Ef litið er yfir sögu friðarbarátt-
unnar í heirainum kemur glöggt í ljós
að konur hafa þar jafnan verið í
fararbroddi. Árið 1891 — fyrir 90 ár-
um — stofnaði austurriska aðalskon-
an Berta von Suttner austurrísku
friðarhreyfinguna Niður með vopnin
og varð hún fyrsti handhafi friðar-
verðlauna Nóbels. Þessi friðarhreyf-
ing hafði það að markmiði, eins og
friðarhreyfingar nútimans, að fá
stjórnvöld hinna ýmsu rikja til að
setjast að samningaborði og leysa
ágreiningsmál shí þar. Berta von
Suttner skrifaði bók um þetta efni
sem bar nafnið: Niður með vopnin.
Berta von Suttner andaðist 21. júní
1914. Andlátsorð hennar voru:
„Niður með vopnin, segið það öll-
um.” Með dauða hennar leið sú
friðarhreyfing undir lok, sem hún
hafði stofnað, enda hófst fyrri heims-
styrjöldin fimm vikum siðar. Arftaki
þessarar friðarhreyfingar varð önnur
alþjóðleg hreyfing sem konur stofn-
uðu árið 1915 og bar nafnið Alþjóða-
samtök kvenna fyrir friði og frelsi.
Þessi hreyfmg hefur starfað fram á
þennan dag og starfar enn. Þriðji
merkisatburðurinn 1 friðarbaráttu
kvenna gerðist árið 1945 þegar Al-
þjóðasamband lýðræðissinnaðra
kvenna var stofnað i Paris. Hvata-
menn að stofnun þess voru konur
sem setið höfðu f fangabúðum nas-
ista. Þau samtök starfa enn og
stendur starf þeirra i miklum blóma.
Og þá er komið að fjórðu friðar-
hreyfingu kvenna sem stofnuð hefur
verið. Hún var stofnuð i Danmörku
eftir áramótin 1979/1980 og var
stofnun hennar beint andsvar skelf-
ingu lostinna alþýðukvenna Dan-
merkur við staðsetningu meðal-
drægra kjarnorkueldflauga í Vestur-
Evrópu. Dönsku konurnar, sem
flestar hverjar höfðu aldrei komiö
nálægt neinum félagsskap eða leitt
hugann að alþjóðamálum, stofnuöu
til norrænnar undirskriftasöfnunar
fyrir kröfuna um afvopnun með þeim
árangri að á kvennaráöstefnu Sam-
einuðu þjóðanna 1980 voru Kurt
Waldheim afhentir undirskriftalistar
með hálfri milljón nöfnum frá öllum
Norðurlöndum. Næsta viðfangsefni
þessarar hreyfingar, sem tekur yfir
öll Norðurlönd, var að berjast fyrir
kjarnorkuvopnafríu svæði: Norður-
Evrópu. Voru það einmitt konurnar í
þessari friðarhreyfingu, sem kallar
sig Konur fyrir frið, sem áttu uppá-
stunguna um friðargönguna til
Parísar. Þegar hér var komið sögu
hafði hin norska friðarbaráttuhetja,
Eva Norland, tekið forustuna 1 þess-
ari nýju friðarhreyfingu og hélt hún
aðalræðuna við upphaf göngunnar i
Kaupmannahöfn. En nú voru þessi
nýju friðarsamtök ekki eingöngu
orðin samtök kvenna heldur útbreidd
hreyfing sem átti mikinn hljómgrunn
hvarvetna á Norðurlöndum og í
Evrópu allri. Þessi samtök gengust
fyrir friðarráðstefnunni á Álandseyj-
um, sem fram fór 24.—28. júní sl.,
en þá ráðstefnu sat ég ásamt þremur
öðrum íslendingum.
Ráðstefna á
Álandseyjum
Þegar ég kom til Álands 23. júni
var mér fylgt á Strandnesmótell þar
sem ég átti að búa. í móttökunni sat
gráhærður maður sem heimtaði af
mér vegabréf þegar ég innritaði mig á
hótelið. Ég benti honum á að ég væri
Norðurlandabúi og þyrfti ekki að
sýna vegabréf. Hann sagði að Island
gæti ekki tilheyrt Norðurlöndum,
sagðist að visu vita að eitt sinn
hefðum við tilheyrt Dönum en nú
værum við bandarísk herstöð og hlyt-
um samkvæmt þvl að tilheyra Banda-
rikjunum — þá veit maður það. Ég
nennti ekki að þvarga við karlinn en
dró upp vegabréf mitt, en þetta varð
mér enn ein sönnun þess hve niður-
lægjandi er að lána land sitt undir
erlenda herstöð.
Ráðstefnu þessa sátu milli þrjú og
fjögur hundruð manns og var hún á
mjög breiðum grundvelli. Þar komu
fram hin ólikustu sjónarmið en
kjarninn i öllu, sem þar var sagt, var
að vekja athygli á hættunni sem
kjarnorkuvopn skapa hverju því
landi sem hefur þau innan landa-
mæra sinna. Á ráðstefnunni voru
konur 70% af þátttakendum. Það fór
heidur ekki milli mála að meginhluti
þeirra sem til máls tóku, og raunar
allir þátttakendur held ég, var á einn
eða annan hátt 1 tengslum við Sósíal-
demókrataflokkana, á Norðurlönd-
um. Ég hef aldrei orðið fyrir þeirri
lífsreynslu fyrr að flestir, sem tóku
mig tali, gengu út frá þvf sem gefnu
að ég væri f krataflokknum hér!
Sumt af því gagnmerka ræðufólki,
sem þarna talaði, hef ég hitt á fyrri
friðarþingum sem ég hef setið, sumt
hafði ég ekki séð áður.
Hleypidómalaust
og upplýst
almenningsálit
Meðal þeirra sem fluttu ávörp á
ráðstefnunni var Hannes Alfuen,
gamalkunn kempa i friðarbaráttunni
sem hefur starfað i Bandaríkjunum
en er nú kominn aftur til Norður-
landa til að eyða þar elliárunum.
Hann lagði áherslu á í hve mikla
hættu hvert það land stofnaði sér sem
hefði kjarnorkuvopn innan landa-
mæra sinna. Sagði hann að ef til
kjamorkustyrjaldar kæmi gæti ekk-
ert afl hindrað algera eyðileggingu
slfkra landa á fyrstu klst. styrjaldar.
Hann sagði að það kaldhæðnislega
væri að engin kjarnorkuveldanna
tíð Evrópu, að styðja þær kröfur, en
ef þær næðu fram að ganga væri von
til að Evrópa yrði kjarnorkuvopna-
laus frá Sovétríkjum til Frakkiands.
Ræðumaður lauk máli sinu með
því að segja að hleypidómalaust og
upplýst almenningsálit, sem þvingaði
stjórnmálamennina til að binda enda
á vígbúnaðarkapphlaupið, væri það
eina sem gæti bjargað heiminum frá
sjálfsmorði.
f heiminum em 15 tonn
ef sprengiefni á
hvern jarðarbúa
Ég ætla ekki að fjalla hér um hinar
stórmerku ræður Jens Evensen og
Johan Galtung, sem þó voru e.t.v.
hið merkasta sem sagt var á ráðstefn-
unni, en þeim hafa ferðafélagar
minir, Ólafur R. Grímsson og Einar
K. Haraldsson, gert góð skii í öðrum
blöðum.
Eva Norland er dósent í uppeldis-
fræði við háskólann í Osló og félagi í
norska verkamannaflokknum. Hún
sagði m.a. að í heiminum væru nú til
15 tonn af sprengiefni á hvern jarðar-
búa. Mannkynið hefði þannig mögu-
leika á að eyðileggja sig mðrgum
sinnum, þar að auki væri vaxandi
hætta á að kjarnorkustyrjöld brytist
út af slysni eða misskilningi. Sá
áróður sem gengi eins og rauður
þráður 1 fjölmiðlum okkar miðaði að
Samtökin Konur fyrir friö stóöu að
Parisar.
væru i sjálfu sér ill (Bandarfkin,
Sovétrikin, Bretland, Frakkland). En
hvert þessara ríkja sem væri hlyti
aðeins að stefna að því að eyðileggja
svo margar framvarðarstöðvar fyrir
hinum aðilanum á fyrstu klst. styrj-
aldar sem mögulegt væri. Eina vörn-
in væri þvi að hýsa ekki kjarnorku-
vopn og að þau væru staðsett eins
langt frá landamærum okkar og auðið
væri. Hann lagði áherslu á það, eins
og einnig Jens Evensen, að Norður-
lönd væru ekki kjarnorkuvopnalaus í
þjóðréttarlegum skilningi. Kjam-
orkuvopnalaus í þeim skilningi væm
hinsvegar: Austurrfki, Sviss, Júgó-
slavia og sósfalísku rikin vestan
Sovétrikjanna. 1 Hollandi og Belgiu,
sem ekki væru heldur kjarnorku-
vopnalaus i þjóðréttarlegum skiln-
ingi, væru sterkar hreyfingar til að
koma í veg fyrir að þar yrðu staðsett
kjarnorkuvopn. Hann sagði að
Vestur-Þýskaland væri í mestri
hættu. Þar væri samankomið meira
af erlendum kjarnorkuvopnum en á
nokkrum stað öðrum á jörðinni. Á
fyrstu klst. kjarnorkustyrjaldar yrði
eyðileggingin þar því svo alger að þar
yrði ekki byggilegt um alla framtíð.
Hlytu grannriki þess einnig að fá
smjðrþefinn af slikri eyðileggingu þó
að þau hefðu ekki kjarnorkuvopn og
ekki væri gerð á þau bein árás. Hann
sagði að i Vestur-Þýskalandi væru
mjög ákveðnar kröfur á lofti um að
losna við þessi kjarnorkuvopn og
bæri öllum, sem annt væri um fram-
friðargöngunni frá Kaupmannahöfn til
því að kenna manneskjunum að hata
hverjar aðra og tortryggja hverjar
aðra. Vantraust og hatur gerir mögu-
ieikann á hnattrænu sjálfsmorði
meira en nálægan. „Hvernig á að
bregðast við þessu?” sagði hún og
vitnaði í Gandhi: „Það er ekki til
nein leið til friðar. Friður er leiðin.”
Hún kvað þess mörg dæmi að stjórn-
málamenn okkar gætu ekki tekið
þann kostinn sem þeim fyndist rétt-
astur og bestur 1 alþjóðamálum vegna
utanaðkomandi þrýstings. Nú væri
það hlutverk okkar, sem stæðum að
friðarhreyfingum, að skapa þrýsting
á stjómmálamenn. Hún sagði að i
þessum málum yrðum við að koma
fram sem sameiginlegt virkt og sterkt
afl, hvað sem skoðanaágreiningi liði
um önnur mál. ,,í þetta sinn er mark-
mið okkar kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd,” sagði hún. „Næsti
áfangi þarf að vera: Raunhæfar
friðarviðræður milli austurs og
vesturs, afvopnun, og að fjármagni
þvi sem nú er varið til vigbúnaðar
verði varið til friðsamlegra nota og
að stórveldin skuldbindi sig til að
senda hvorki vopn né herlið til þriðja
heimsins.”
„Af vopnun þýðir ekki
aukið atvinnuleysi"
Maj Britt Theorin, þingmaður
sænska Sósialdemókrataflokksins,
sagði að friðar- og afvopnunarvið-