Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1957, Síða 158

158
PETER HALLBERG
skáldsögunni er það víst aðallega skófatnaður, sem kemur til mála við slík tækifæri.
„Hjá Kristínu Doktor er ævinlega borið á borð meðan menn eru í alminlegum stígvél-
um“ (Klukkan 220), segir Jón Marteinsson. í annað skipti gerir hann sig líklegan til
að borga fyrir mat og drukk með Skáldu, sem hann hefur stolið frá Arnæusi. En þá
færa sig sessunautar hans, Jón Grindvíkingur og Jón Hreggviðsson, þegjandi úr skón-
um til að bjarga þessum gimsteini Norðurlanda. (Eldur 195)
Eftir þessa reynslu sína af Pjetri Drageyri lýsir Jón honum þannig, að hann sé „frá-
bær maður ... til kífs og klamaríis“. Hann segir sínum húsvert „alt hið sanna frá
Pjeturs pússeríi og plögun“ og kvartar undan „gabban og gletni“ hans. (61) Einmitt
þessa einkunn hefur Halldór skrifað hjá sér, á sama stað og „Kristínar Doktorskjall-
ari“: „pússerí og plögun, gabban og gletni, kíf og klammarí“. „Sérhver dagur í elda-
skála var fullur með plögun og pússerí“ (Klukkan 186), segir um reynslu Jóns Hregg-
viðssonar sem nýliða í danska leiguhernum. í byrjun Átjánda kap. í fyrsta uppkastinu
(A) að Klukkunni er talað um „fanta þá sem voru óþreytandi að halda uppi við hann
kífi og klammaríi út af því að hann var Íslendíngur og þar af leiðandi ekki í tölu með
mönnum, heldur siðlausum skepnum“ (196). Þessari setpingu hefur verið breytt í binni
prentuðu bók þannig, að orðin kíf og klammarí eru horfin. Aftur á móti er þar lýst
„látlausu kífi“ (231) svenskra við þá dönsku. Og hitt orðið finnst í lokabindinu: sagt
er af næturæfintýri kóngsins, „sem fékk enda með klammaríi við vaktina" (61).
Staðhæfingin, að íslendingar séu ekki „í tölu með mönnum, heldur siðlausum skepn-
um“, mætti e. t. v. einnig rekia til æfisögu Jóns Indíafara. Meðal annarra sundurlausra
orða og orðatiltækia á blaðsíðu í Klukkunni A eru þessi: „halda matborð og gesthús.
Sagt um Íslendíng að þeir megi ekki fólk heita, heldur svívirðilegustu kvikindi“ (194).
Þó að þess sé ekki getið, eru þessar tilvitnanir sóttar til Jóns Ólafssonar. Jón segir einu
sinni frá því, hvernig hann „komst í kvnni við Jacob, sem hjelt matborð og sesthús við
ströndina“ (69). En í því húsi hevrði Jón gest nokkurn tala „lastleaa" um íslendinga
og fullvrðg, „að þetta fólk mætti ekki fólk heita, heldur sem svívirðilegustu kvikindi“
(70). Það varð til þess, að Jón lét hinum „tvær gildar eyrnafíkiur ríða“ og hafði hann
undir í fangbrögðum. Sá atburður gæti ve'ið ein fvrirmvnd að viðureignum Jóns
Hreggviðssonar við hrokafulla útlendinga. í útlöndum gerir Kristsbóndi þessi sem mest
úr forföður sínum Gunnari á Hlíðarenda. t. d. þeaar hann er dreginn fvrir herrétt og
,.óbristinn“ er að láta yfirheyra hann. (Klukkan 194) En á svipaðan hátt storkar Jón
Ólafsson vfirmanni sínum, tviunkurnum Grabov, af þýzkri aðalsætt, með því að minn-
ast á Gretti sterka og Orm Stórólfsson (172).
Þegar Jón Hreggviðsson er látinn spvrja húsfrú Arnæusar, hvort hún vilii heldur
hafa vatnið „úr þeim brunni vesturfrá þar sem dönsku karlbarni var drekt í fvrra
ellegar úr hinum austari þar sem þvðverskt kvenlík hafði verið uppfiskað í vor“ (Eldur
136), þá gæti sú setning ver'ið endurminning af sögu Jóns Indíafara um „eitt dautt
meybarn“ (35) í brunninum á kirkjugarði Vorfrúarkirkiu. Annars er einnig í Kaup-
mannahafnarsögu Bruuns sagt um brunna borgarinnar á 17. öld, að „det ikke hprte til
Sjældenhederne, at der fandtes Lig af nyfþdte Bprn i dem“ (22).