Frjáls verslun - 01.12.1954, Blaðsíða 4

hefur þótt á skorta frá upphafi og skortir enn
á, en þó einkum það þolgæði og þann velvilja,
sem er fyrsta skrefið til friðsamlegrar lausnar
vandamálum. Meginland Norðurálfu er tvístrað
vegna þess eins, að nauðsynlegt jafnvægi er
ófundið. Hefur þess þó verið leitað um aldir,
en varla nokkru sinni af nógu mikilli auðmýkt
andans og tilhliðrunarsemi. Þess hefur verið leit-
að' meira og minna vitandi vits allt frá dögum
þjóðflutninganna miklu, er umbyltu gervallri
ábúð þjóðlanda þeirra, er álfan saman stendur
af. Vonin um, að viðunandi Jausn megi finnast
án nýrra friðrofa, kann að vera veik, en enginn
skyldi vanmeta hana: hún er aleina huggunin
sem þjóðir, flalcandi í sárum eiga sér.
Þjóðin í miðið á að sjálfsögðu mikla sök á
því, hvernig komið' er, — mikJa sök, en ekki alla.
Sökin er sameign, og það sem verra er: Hún er
til þcssa dags eina órjúfanlega bandið, og mætti
vel eiga eftir að verða fleirum, en orðið er, hel-
hlekkur, sem sé ef svo raunalega skyldi til takast,
að lausnin enn dragist úr hömlu. Það er í sjálfu
sér virðingarvert að Bretar, allt frá dögum
Filippusar af Spáni hafa barið niður hvern meg-
inlandseinvaldinn á fætur öðrum, og er þó vand-
dæmt um hvort t. d. veldi Napóleons mikla, sem
Goethe ræddi við bróðurlega og Beethoven helg-
aði eina af sínum ódauðlegustu hljómkviðum,
liefði elcki rnátt leiða til Bandaríkja Norðurálfu
undir lýðræðisskipulagi. Areiðanlega hefur það
verið álfunni mikill og ef til vill óbætanlegur
hnekkir, að ÍBretar hafa liingað til ekki talið sér
henta, að eiga aðild að neins konar samveldi
austanvert við Ermarsund, þvert á móti jafnað-
arlega alið á úlfúð, talið vopnað „jafnvægi“ á
meginlandinu æskilegast til öryggis eylands síns
— þangað til ef þeim hefur snúizt liugur alveg
nýverið. Sé það ekki um seinan, ber að heilsa
því með fögnuði. Framvinda næstu ára mun
leiða hvoi-t tveggja í ljós.
Bandaríki Norðurálfu, stofnuð heilhuga og
rekin undirhyggjulaust, eru að sjálfsögðu eini
trausti grundvöllurinn undir friðsamlega lifnað-
arhætti, hvað það landsvæði snertir. Þau verða
og hljóta að koma. Ella mun sjálfstæði álfunnar
líða undir lok og vestræn menning bíða hnekki,
sem hún vart fær undir risið. Þetta mun því að-
eins lánazt, að ágengni hvers konar við aðrar
þjóðir sé um leið fyrirbyggð, og búi hver að sínu.
En alþjóðabandalag, er sé meira en nafnið tómt,
skipi víðtækari milliríkjadeilum hlutlægt og ill-
indalaust. Má þar enginn einn aðili geta lcomið
við neitunarvaldi, er nái til allra og geri sam-
kunduna að sýndarfyrirtælci, afllausum ómerk-
ingi og ef til vill skaðlegum, sem sé við að villa
á sér heimildir og með sýndartilveru girða fyrir
gagnlegri og áhrifameiri samvinnu, samvinnu,
sem framtíð vor allra veltur á að eklci bregðist.
Að Ríkið í miðið eigi sér ábyrgð framundan,
ekki síður en að baki, verð'ur eigi um deilt. Enda
mun það sameiginleg von allra hugsandi manna
og velviljaðra, að sjálfskaparvítin — þau eru frá
fornu fari talin sárust — megi leiða til alþjóða-
samábyrgðar en eklci biturleika eða hefnigirni.
Samábyrgðartilfinning er ómetanleg en vand-
meðfarin eign reginþjóð, sem á það sameiginlegt
öðrum fólklöndum að hafa ekki öðlazt þá heill,
að skynja til fulls, að sambúð mannkynsins á
hnetti vorum takmarkast engan veginn, enda
getur aldrei og iná aldrei takmarkast af meira
og minna tilviljunarkenndum, oft valdboðnum
landamærum, línum, dregnum af geðþótta á
stundum eða í sviphending milli ríkja og þjóð-
flokka. Hversu lengi sambúð vitvera muni háð
verða hnattmörkum, er enn óséð. En af ginn-
ungagapi því, er í milli skilur lífs og dauða, tak-
markast sambúðin og samábyrgð'in áreiðanlega
ekki. Samábyrgð sálna lifandi manna og liðinna
á sér víðara veldi í tíma og rúmi. Vér sjáum
það í öllu, smáu jafnt sem stóru. Atvik líðandi
stundar lúta að verulegu leyti áhrifum framan
úr öldum. En fyrir hvern trúaðan mann — hann
þarf elcki endilega að vera kristinnar trúar — er
samábyrgð mannkvnsins eilíf og endalaus, nær
til yztu stjarnhverfa, og lengra þó, nær til goða
og guða á örmörkum vitundar og verundar: á
sér engin takmörlc önnur en sköpunarmáttarins.
Jafnvel þeim, sem eklci trúa, er hollt að hug-
leið'a þetta og hegða sér eftir því.
Annars skyldi engan furða þótt nágrannar, ný-
verið hart leiknir, kasti fram þeirri spurningu,
hverja von sé vitlegt við að tengja samfylgd fyrri
óvina, en í því efni er á margt að líta. Tor-
tryggni er eðlileg, traustið þó oftast endingar-
betra; en engum má treysta í blindni. Þeir eru
þó nokkuð margir, sem spyrja, hvort noklcur
ræna sé í að treysta Ríkinu í miðið? Eða hversu
langt sé hægt að treysta þjóð', fullvalda á ný,
en sundurfleygaðri? Um slíkt má endalaust deila.
Að sjálfsögðu getur brugðið til beggja vona um
framvindu mála á meginlandi Evrópu, enn sem
fyrr. Enda Þjóðverjar ekki einir um nú frekar
104
rR.TÁT.S VERZI.UN