Frjáls verslun - 01.12.1954, Blaðsíða 6

búinn til að mola hvað sem fyrir verður til full-
nægingar fýsna og valdagirndar, en frelsast ófyr-
irsynju af englum og fyrir Guðs náð. A mann-
kynið sér aðra von? Hvar mundi þeirrar að leita?
Spyr sá, er ekki veit.
Annars er athugavert, að það var enginn bein-
ingamaður, er gaf löndum sínum og öllu mann-
kyni þann vitnisburð', að aðrir menn hefðu verið
sér allt í öllu. Goethe var af góðu íólki kom-
inn, sem kallað er: aðalsmað'ur á tímum, þegar
aðalstign var annað en nafnið tómt, embættis-
maður á embættisöld, jafnvel hirðgæðingur og
hollur fursta sínum. Andansmaðurinn taldi sér
ekki til niðrunar að lúta veraldlegu valdi og
jafnvel þjóna því. Þetta gat farið saman vegna
þess eins, að hann var það sem meira er en
allt, sem á undan var talið: var frjáls inaður
og vitringur, óvillugjarn: hrævareldar heims-
mennsku og norðurljósalog nákaldrar frægðar
voru honum dægurtöfrar, annað ekki. Það voru
mennirnir í kring um hann: almúginn frá kóngi
til karls (í ríki skáldskaparins nær hugtakið al-
múgi til allra og er heiðursheitið mesta, svo sem
í Himnaríki): almúginn frá kóngi til karls, óvinir
jafnt sem vinir (óvinirnir taka ósjaldan vinunum
fram um gagnsemi): það var mannkynið', að svo
miklu leyti sem hann hafði af því sögur, en þó
einkum nágrannarnir, menn af ólíkustu þjóðum
og sálarsýn, sem voru honum allt í öllu.
Þýzka þjóðin er elcki einráð og því síður ein-
ábyrg orða sinna og gerða. Það er engin þjóð.
Mannkynið er heild í hönd skapara síns, örlítil
deild ómælanlegs kerfis, en hefur þegið trúnað
öð'rum oss kunnum lífverum fremur, enda svo
komið, góðu heilli eða illu, að það haslar jafnvel
höfuðskepnum völl, dvergur gagnvart risa svo
sem Davíð Golíati, og enn ósýnt, hvernig oss
muni af reiða á vegum heims og heljar. Margir
líta svo á, að vér ófyrirsynju höfum stýrt í örð-
ugleystan vanda. Hitt mun sanni nær, að um
eðlilega framþróun og jafnvel óhjákvæmilega sé
að ræða. Að himnaföðurnum hafi sýnzt mál til
komið að staðið yrði við stóru orðin um frelsi,
jafnrétti, bræðralag. Enginn skyldi lá honum
það. Og að minnsta kosti er engrar undankomu
auðið: þangað' liggur leiðin, eða í regindjúp út-
þurrkunar alls gróðurlífs að kroppaðri steingrind
hnattar, er síðan mun steðja öldum saman ör-
deyða um áttalausar álfur heltómra himinvídda.
Þetta eru kjörin. Nú er að duga eða drepast.
Undankomu er ekki auðið.
Víðbrögð' þýzku þjóðarinnar, þá er hun verður
aftur fær um að láta geð stjórna gerðum, mættu
vel úrslitum ráða um örlög allra vor. Eftir heims-
styrjöldina fyrri virtist enn ekki örgrannt um að
friðsamlegar ríkjaheildir, svo sem Norðurlönd,
kynnu að geta komið sér saman um að láta eitt
yfir alla ganga og tryggt á þann hátt sjálfgefið
hlutleysi sitt. Hér heima voru menn meira að
segja svo bjartsýnir, að' lýsa yfir ævarandi hlut-
leysi í öllum hugsanlegum væringum erlendra
þjóða. Þetta var óskadraumur. Raunverulegt
ldutleysi var þá þegar úr sögunni, nema al-
veg sérstaklega stæði á: hlutleysinginn ekki á
spennusvæðinu eða einhverra hluta vegna ekki
árennilegur. Aðaldæmið er Svissland. Og aðal-
vonin einmitt byggð á þeirri staðreynd, að þar
liafa þrjár þjóðir stað'ið af sér styrjaldir, hverja
af annarri, án þess að hnika frá hugsjónum hlut-
leysis og friðar. En ein þessara þjóða er einmitt
Þjóðverjar, önnur fjandmaðurinn sjálfgefni til
þessa, Frakkar. Hvers vegna slcyklu báðar þess-
ar þjóðir ekki reynast jafn öruggar í víðara og
valdameira ríkjasambandi? Þao er von margra,
að nú megi fara um Norðurálíuna í heild sem
áður um Svissland, að' með öðrum orðum þjóð-
arbrotin í Alpadölunum megi verða frændþjóð-
unum í suður, vestur, norður og austur fyrir-
dæmi og um leið friðarkjarni álfu, sem sannar-
lega þarf á að halda að niður leggist að fullu
og öllu blóðhefnd og bróðurvíg. Það' er tími til
kominn. Og enginn skyldi örvænta um, að ein-
mitt þjóðin í miðið, sem mest á veltur, megi
bera gæfu til að fylgja göfugum leiðtogum sín-
um af festu og trúnaði og gerast forgöngul um
að fólklönd álfunnar, „leyst undan Iögmálinu“,
eins og þar stendur, þjóni um alla framtíð göf-
ugum hugsjónum frelsis og friðar „í nýung anda,
en ekki í fyrnzku bókstafs“.
Hver einasti maður, sem íæoist, lifir og deyr,
þyrfti að geta sagt á banadægri um samferða-
menn sína, sáttur og heils hugar: Þeir voru mér
allt í öllu. Þá er vel lifað og vel dáið, enda þá
fyrst. En þau orð viðhafði, eins og áður er getið,
einn göfugasti sonur þjóðarinnar í miðið.
106
FRJÁLS VERZLUN