Frjáls verslun - 01.08.1955, Page 18

Oscar Clausen:
INNLENDIR KAUPMENN í REYKJAVÍK
Framh. aj bls. 27.
„Ilann var útsjónarsamur, atorku- og aðdrátta-
maður, gáfumaður mikill til hvers, sem vera
skyldi. Drykkfelldur var hann kallaður og ógæt-
inn við öl og skammyrtur, en þó talinn merkis-
prestur, — en madama Jórunn var gáfuð kona
og skáldmælt“. —
Þorsteinn kaupmaður Jónsson Kúld, var mað-
ur glæsilegur ásýndum og gáfaður, kátur og
kíminn, og hafði því erft ýmsa góða kosti frá
foreldrum sínum og forfeðrum. Hann var þrek-
vaxinn meðalmaður á hæð og svo sterkur, að
hann lyfti þyngstu kvenmönnum á stífum örm-
um upp í söðulinn.2) Hann hafði mikla tilhneig-
ingu til bókmennta, en var þó um leið duglegur
kaupmaður. — Systkini átti hann sjö, sem upp
komust. Bróðir hans var síra Jón á Barði í Fljót-
um, en ein systra hans var Guðríður, kona Eiríks
smiðs í Höfn í Melasveit, Jakobssonar smiðs,
Snorrasonar prests á Ilúsafelli, en einkadóttir
þeirra var hin merka kona, Margrét á Lækja-
móti, kona Sigurðar Jónssonar bónda þar.
Þorsteinn ólst upp hjá foreldrum sínum norð-
ur á Auðkúlu, og þaðan dró hann því ættarnafn-
ið Kúld, en á þeim tímum vildu sem flestir eiga
ættarnafn. Honum var kennt undir skóla, og úr
Bessastaðaskóla útskrifaðist hann árið 1831. —
Það lá þá næst fyrir honum, eins og öðrum
Bessastaðastúdentum, að verða prestur, en ör-
lögin höguðu því samt svo, að hann gaf sig að
verzlunarstörfum. En svona var þetta um fleiri
mæta menn, sem útskrifuðust úr Bessastaða-
skóla á þessum árum, t. d. hina þekktu Vest-
fjarðakaupmenn, bræðurna Árna og Bjarna
Sandholt, sem gjörðúst umsvifamiklir kaup-
sýslumenn, en fóru aldrei í hempuna, þó að þeir
ættu réttinn til hennar.
Eftir að Þorsteinn útskrifaðist úr skóla, mun
hann hafa, verið verzlunarmaður í Reykjavík
næsta áratuginn, en árið 1843 kaupir hann
verzlunarhús og byrjar sjálfstæða verzlun. Það
var hið svokallaða Józkahús („Jydens Hus“),
sem hann keypti, en það var áður kallað Fan-
eyjarhúsið, og stóð í Hafnarstræti nr. 16, og
var kallað hótel „Alexandra“ síðast á öldinni
sem leið. Þetta hús hafði danskur skipstjóri, Röd-
2) Sbr. B. Gr.: Dægradvöl bls, 201,
gaard að nafni, byggt í byrjun 19. aldar, og rek-
ið þar verzlun með félögum sínum, sem voru
frá Fanöe. — I þessum húsum bjó svo Þorsteinn
og rak þar verzlun til dauðadags. Þorsteinn rak
verzlun sína með festu og forsjá, svo að hann
efnaðist vel á lienni, en var samt mjög vinsæll
kaupmaður. I eftirmælum eftir Þorstein er þess
getið,3) „að hinum mörgu skiptavinum hans
muni þykja að honum mikill sjónarsviptir, en
þó einkum hinum snauðari, því að ótal margir
þeirra áttu skipti við hann, enda var hann ævin-
lega manna fúsastur til að lána og hjálpa í við-
lögum“. —
Þegar Þorsteinn hafði rekið verzlun sína noklc-
ur ár í bænum, hafði liann unnið sér mikils álits
í bænum sem kaupsýslumaður vegna orðheldni
og heiðarleiks. Því var hann kosinn í bæjarstjórn
Reykjavíkur árið 1853, og falin forsjá fátækra-
málanna, sem hann svo annaðist til dauðadags.
— Það má með sanni segja, að Þorsteinn hafi
verið „að mörgu valinkunnur heiðursmaður“,4 *)
— enda er þess getið í fyrrnefndum eftirmælum,
að hann hafi gegnt störfum sínum í þágu bæjar-
félagsins „með miklum áhuga fyrir framför og
viðgangi staðarins, er hann í öllu lét sér hug-
haldið flestum fremur en öðrum“.ð)
Þess er áður getið, að Þorsteinn kaupmaður
hafi haft mikinn áhuga fyrir bókmenntum, enda
va,r hann í mikilli vináttu við lærðasta mann
landsins á þeim tímum, dr. Sveinbjörn rektor
Egilsson, og handgenginn fjölskyldu hans. Hann
hafði verið mörg ár á heimili dr. Sveinbjarnar, á
Eyvindarstöðum á Alftanesi, og kennt börnum
hans, þ. á. m. Benedikt Gröndal, sem hann
kenndi að skrifa, en svo sem kunnugt er, var
Gröndal mesti listaskrifari þessa lands, og með
Þorsteini og í skjóli hans sigldi Gröndal, þegar
hann fór fyrst út fyrir landsteinana, til Hafnar.6)
— En það var ekki aðeins í orði, sem kaupmað-
urinn sýndi áhuga sinn fyrir vísindum og bók-
menntum. Ilann sýndi hann einnig á borði. Ilann
gaf út margar góðár bækur, sem almenningi var
mikill fengur að, í hinni miklu bókafæð, sem á
þeim árum var. Hann lét prenta þær flestar í
Kaupmannahöfn. — Þorsteinn kaupmaður gaf
t. d. út: Lækningabók Jóns Péturssonar, Khöfn
1834, Postulasögur 1836, Fingrarím, Khöfn
3) Þjóðólfur XII, 5.
4) Sbr. Præ. Sighv. XIII, 1340.
,5) Sbr. Þjóðólfur XII, 5.
6) Sbr. B. Gr.: Dægradvöl bls. 26 og 140.
4
130
FRJÁLS VERZLUN