Frjáls verslun - 01.04.1962, Side 8

um og nú í augnablikinu (okt. ’57) eru nær allar við-
gerðir stöðvaðar fyrir efnisskort. Almennur gjald-
eyrisskortur á þar nokkra og mikla siik, en val á
varahlutum og skökk innkaup valda þar þó mestu
um“.
Að áliti Ríkisútvarpsins hefur þannig verið orðið
tímabært árið 1957, að ráðin yrði bót, á því vand-
ræðaástandi, sem þá ríkti í þessum efnum. Þess
hefur þó ekki orðið vart, að neinar verulegar breyt-
ingar til bóta á ríkjandi ástandi hafi síðan átt sér
stað, þar sem stöðugur skortur hefur verið bæði á
viðtækjum og varahlutum. Það kann að vera, að
Viðtækjaverzhmin hafi átt í örðugleikum með að
afla nauðsynlegra leyfa vegna innflutnings á vara-
hlutum. Líklegra er þó, að trassaskapur og fvrir-
hyggjuleysi valdi þar meiru um, þar sem algert
skipulagsleysi virðist vera mjög áberandi í þessum
efnum hjá stofnuninni.
Einkasalan hefur margoft sjálf sýnt og sannað,
að hún er algerlega óhæf um að annast þá þjónustu
við útvarpsnotendur í landinu, sem gera verður
kröfur til í þessari grein viðskipta. í fáum greinum
viðskipta á heimsmarkaðinum er um að ræða meiri
samkeppni en í viðtækjum, enda þar ekki um að
ræða neinn almennan „standard“. Stöðugar fram-
farir í tækni og frágangi eiga sér stað á þessu sviði
og sérhver viðtækjaframleiðandi býður upp á við-
tæki með eiginleikum, sem aðrir framleiðendur hafa
ekki upp á að bjóða. Af þessu leiðir, að útvarps-
notandinn á sjálfur og vill hafa úrslitavald um
val þess tækis, sem honum hentar bezt, þar sem
um mikið úrval getur verið að ræða, jafnvel frá
einum og sama framleiðanda.
Einkasala á viðtækjum hér á landi mun vera
algert einsdæmi í hinum frjálsa heimi nú ekki
síður en árið 1930, þegar henni var komið á fyrir
ofríki þáverandi ríkisstjórnar. Mjög má draga það
í efa, að hún hafi í nokkru tilliti orðið útvarps-
notendum í landinu til annars en ógagns, enda
varla við því að búast, að einn maður eða nefnd
manna með vafasaman smekk geti með góðu móti
annazt val viðtækja fyrir heila þjóð, þótt lítil sé,
jafnvel þó að þessir aðilar byggi mat sitt á einhverj-
um landsföðurlegum sjónarmiðum, sem þjóna eiga
stofnun eins og Ríkisútvarpinu. Það verður að
taka tillit til fleiri sjónarmiða í nútíma þjóðfélagi,
sem komið er í mun nánari tengsl við umheiminn,
en þjóðfélag okkar árið 1930.
Viðtækjaverzlun ríkisins hefur frá upphafi vcrið
illa stjórnað og án alls skipulags. Hún hefur alls
ekki tryggt útvarpsnotendum betri eða ódýrari við-
tæki, en verzlun hins frjálsa framtaks hefði gert
miðað við þá reynslu, sem fengin var, þegar hún
tók til starfa og hirti umboð fyrirtækja þeirra, sem
þá störfuðu hér við mjög erfið skilyrði.
Viðtækjaverzlunin hefur oftast vanrækt að sjá
til þess, að öflun varahluta væri í því horfi, sem
nauðsynlegt hefði verið, og innkaup varahluta jafn-
an verið mjög af handahófi og ófullnægjandi.
Viðtækjaverzlunin hefur oft mjög mismunað við-
skiptamönnum sínum, og hafði það komið áþreif-
anlega í Ijós á erfiðum árum síðustu heimsstyrj-
aldar, þegar erfitt var um öflun viðtækja og flest
eftirsóknarverð tæki seld svokallaðri bakdyra-
verzlun.
Viðtækjaverzlunin er nú laus úr öllum tengslum
við Ríkisútvarpið, síðan hagnaður af henni var
tekinn af því árið 1950 samkvæmt ákvörðun Al-
þingis.
Viðtækjavinnustofa útvarpsins var stofnuð um
sama leyti og Viðtækjaverzlun ríkisins. Henni var
ætlað það ldutverk að annast viðgerðir og viðhald
á viðtækjakosti landsmanna. Viðtækjavinnustofa
útvarpsins hefur nú fyrir nokkru verið Higð niður,
sökum margra ára tapreksturs, sem Ríkisútvarpið
hefur borið. Þjónustuhlutverki því, sem Viðtækja-
vinnustofunni var ætlað að inna af höndum í sam-
vinnu við Viðtækjaverzlunina, er þannig lokið. Hún
stóðst ekki samkeppni við viðtækjavinnustofur
einkaframtaksins. En viðtækjaverzlun er ekki
mögulegt að reka án einhverrar þjónustu í við-
gerðum, eftirliti og uppsetningu ta;kja.
Vinnustofum útvarpsvirkja er ætlað að taka við
hlutverki Viðtækjavinnustofu útvarpsins. Enda
þótt fæstar þeirra annist sölu viðtækja sem um-
boðsmenn Viðtækjaverzlunarinnar, munu þær flest-
ar reknar án reikningshalla, þrált fyrir ströng verð-
lagsákvæði og tíðan skort á nauðsynlegum vara-
hlutum til viðgerðar tækja.
Einkaframtakið hefur þannig sannað yfirburði
sína yfir opinberan rekstur Ríkisútvarpsins á þessu
sviði. En hefur nú ekki einnig Viðtækjaverzlun
ríkisins lokið hlutverki sínu í þjónustu útvarps-
notenda í landinu?
Eins og gefur að skilja hefur Viðtækjaverzlunin
skilað nokkrum hagnaði árlega, og er það ekki að
undra, þar sem álagning hennar hcfur verið mun
hærri en verðlagsyfirvöldin mundu hafa heimilað
einkafyrirtækjum á sama tíma, enda ætlunin, að
fram komi einhver einkasöluágóði, sem verðlags-
8
FRJÁLS VERZLUN