Frjáls verslun - 01.08.1962, Blaðsíða 27

Leiklistin á Akureyri
Leikfélag Akureyrar var stofnað fyrir 45 árum,
eða 1917, en leikstarfsemi hefir verið nærri óslitin
síðan um 1870 og hefir sjálfsagt verið hrundið af
stað af hinum ágæta danska verzlunarstjóra,
Steincke, sem átti frumkvæðið að flestum menn-
ingarmálum ætið eftir að hann kom til Akureyrar
og hefir enginn útlendur maður verið eins áhuga-
samur um öll framfaramál í bænum og hann.
Þannig fórust Guðmundi Gunnarssyni, formanni
Leikfélags Akureyrar, orð, er fréttamaður Frjálsrar
verzlunar heimsótti hann á dögunum. Guðmundur
hefir lengi verið forustumaður í L. A., nú formaður
í 12. eða 13. sinn, og kona hans, Anna Tryggva,
hefir verið leikkona þar, og einnig faðir hennar,
Tryggvi Jónatansson, sem og sá um gervi leikenda.
Eitt af fyrstu leikritunum, sem sýnd hafa verið
hér, var Jeppi á Fjalli, upp úr 1870, sagði Guð-
mundur, en fyrsta íslenzka leikritið hef'ir verið
Útilegumennirnir, flutt 1877. Ekkert leikrit hefir
verið leikið oftar en Ævintýri á gönguför, alltaf
gripið til þess, þegar þrengdist um fjárhaginn, því
að Ævintýrið virðist alltaf jafnvinsælt. Tvö félög
störfuðu á undan L. A., Gleðileikafélagið fyrst, og
síðan Gaman og alvara. Forustumenn þeirra voru
Páll J. Ardal skáld og Jakob Havsteen konsúll,
og sonur hans, Júlíus síðar sýslumaður, var í fyrstu
stjórn L. A. En aðrir í fyrstu stjórn voru Sigurður
Hlíðar og Hallgrímur Valdimarsson. Hann hefir
unnið félaginu og leikhúsmálum á Akureyri meira
gagn en nokkur annar maður. En systir hans, Mar-
grét Valdimarsdóttir, er Iézt 1915, aðeins 35 ára,
hafði þá á annan áratug verið mest dáð leikkona
á Akureyri og af ýmsum talin ein af beztu leikkon-
um landsins, þótt sjálfmenntuð væri.
Fyrsta leikhúsið var byggt og vígt 1897 af félag-
inu Gamni og alvöru. Því var seinna breytt í íbúð-
arhús og brann það fyrir nokkrum árum. En árið
1906 byggðu templarar hús, og þar hefir verið leik-
ið síðan.
Árið 1890 var merkileg leiksýning á Akureyri.
Þá var flutt leikritið Helgi magri eftir Matthías
Jochumsson á 1000 ára afmæli byggðar Eyjafjarðar.
Þar lék t. d. Friðfinnur Guðjónsson sitt fyrsta
hlutverk, rúmlega tvítugur. Einnig kom Margrét
Valdimarsdóttir þar fyrst fram á leiksmiði, þá að-
Guðmundur Gunncrsson
eins 10 ára. Leiktjöldin málaði séra Jónas á Hrafna-
gili. Svo var Skugga-Sveinn leikinn 1917, og upp
úr því var L. A. stofnað.
Fyrsta veturinn var eldiviðarskortur svo mikill,
að ekki var unnt að hita upp húsið og leiksýningar
hófust ekki fyrr en haustið eftir. Meðal fvrstu leik-
enda voru Gísli R. Magnússon, Sigurður E. Hlíðar,
Jón og Rósa ívars, Magnúsína Kristinsdóttir og
Haraldur Björnsson, sem gengið hafði í félagið
skömmu eftir stofnun. Fyrstu veturna voru flutt
þýdd leikrit. En 1921 var hafinn undirbúningur
þess að leika Fjalla-Eyvind. Frumsýning fór fram
21. janúar 1922. Guðrún Indriðadóttir kom að sunn-
an og lék Höllu, Gísli R. Helgason lék Kára og
Arncs lék Ilaraldur Björnsson, sem einnig var leik-
stjóri. Þetta var mikill leikviðburður, sýningar urðu
10 og 400 gestir á síðustu sýningunni. Strax á eftir
voru leikin 3 smáleikrit, Bónorð Semings eftir Pál
Steingrímsson, Kvöldið fyrir Kóngsbænadag og
Litli hermaðurinn. Litla hermanninn lék Guðrún
Indriðadóttir en vegna veikinda eins leikarans var
lcikið aðeins eitt kvöld. Á næstu árum rak hvert
íslenzka leikritið annað. Vér morðingjar eftir Guð-
mund Kamban, Lénharður fógeti eftir Einar II.
Kvaran, Nýársnóttin eftir Indriða Einarsson, Tárin
eftir Pál Árdal, Dómar eftir Andrés Þormar, Munk-
arnir á Möðruvöllum eftir Davíð Stefánsson,
Galdra-Loftur, Dansinn í Hruna, Skálholt, Skrúðs-
bóndinn eftir Björgvin Guðmundsson, og Gullna
hliðið, íslandsklukkan o. fl.
Helztu leikstjórar félagsins liafa verið Haraldur
Björnsson, Ágúst Kvaran, Jón Norðfjörð og Ragn-
hildur Steingrímsdóttir. Tvær systur Ragnhildar
hafa og komið við sögu í félaginu, Brynhildur leik-
kona og Ingibjörg söngkona. Þess má og geta, að
afi þeirra Tómas bóndi frammi í Eyjafirði samdi
nokkur leikrit. Flest leikrit setti Jón Norðfjörð á
svið, meðal þeirra Gullna hliðið tvisvar, en hann
lézt, þegar hann vann að því í annað sinn. Leik-
FRJÁLS VERZLUN
27