Frjáls verslun - 01.10.1970, Side 17

FRJALS VERZLUN
Ullar- og gæruframleiðsla get-
ur verið dýrmæt og skapað
vinnu og mikil verðmæti.
Auk þess finnast stundum í ís-
lenzku ullinni stinn, kaikhvít
hár, sem eru kölluð hvítar ill-
hærur og rauðgul, gróf hár,
sem eru kölluð rauðgular ill-
hærur. Hvítu illhærurnar eru
sjaldgæfar, en rauðgulu illhær-
urnar eru til muna algengari.
Næsti þáttur ullarrannsókna
á einstökum kindum var sá, að
ég safnaði sýnishornum af ull
af hrútum, sem sýndir voru á
hrútasýningum haustið 1957 og
aftur haustið 1959 og rannsak-
aði þessi sýnishorn í smásjá.
Niðurstaðan af þeim rannsókn-
um varð að miklu leyti hin
sama og sú, sem fékkst í Nor-
egi, að tiltölulega lítill munur
væri á ullargæðum fjár frá ein-
um landshluta til annars, en
allverulegur munur á milli ein-
stakra kinda innan hvers
landshluta. Þessar rannsóknir
sýndu það líka greinilega, að
íslenzka uliin hafði sérkenni,
sem ekki er að finna meðal
venjulegra ullarfjárkynja, en
þessi sérkenni finnast meðal
fjár af gamla skandinaviska
fjárkyninu, sem enn er til í
fremur litlum mæli í Noregi og
leifar af þvi í Svíþjóð, á Shet-
landseyjum og Orneyjum og í
Finnlandi. Það var að mörgu
leyti mikilvægt að fá þessar
mælingar á íslenzku ullinni og
samanburðinn við aðrar ullar-
tegundir, því að ullin af þess-
um sjaldgæfu fjárkynjum var
á þessum tíma notuð í ýmsar
sérstæður vörur, sérstaklega þó
handunnar vörur, sem seldar
voru á mjög háu verði.
Þegar hér var komið rann-
sóknunum á ullargæðum ís-
lenzka fjárins, var fyrirsjáan-
legt, að smásjárrannsóknir á uil
einstakra kinda yrði of sein-
virk og kostnaðarsöm aðferð
fyrri okkur, ef við hefðum í
hyggju að kynbæta íslenzka
féð með tilliti til ullargæða, ser-
staklega fyrir þá sök, að ekki
var hægt að rannsaka nema
í hæsta lagi nokkur hundruð
fjár á ári. Þar að auki var sá
hængur á þessum rannsóknum,
að sýnishornin, sem rannsölc-
uð voru, komu af fé, sem var
í eigu bænda um allt land, og
þó að fyrir kæmu hrútar, sem
hefðu mjög góða ull samkvæmt
smásjárrannsóknum, var engin
vissa fyrir því, að þeir hrútar
yrðu neitt meira notaðir til
kynbóta heldur en hrútar með
stórgallaða ull, og verðlaun á
hrútum fóru ekki eftir ullar-
gæðum þeirra. Af þessari á-
stæðu var smásjárrannsóknum
á ullinni hætt á þessu stigi og
hafizt handa um önnur verk-
efni, sem líklegri voru til að
gefa niðurstöður, sem hægt
yrði að taka í notkun í sauð-
fjárræktinni hjá einstökum
bændum.
ERFÐIR GRÁA LITARINS.
Fyrsta verkefnið af því tagi
var rannsókn á því, hvernig
grái liturinn á íslenzka sauð-
fénu erfðist.
Eg kynntist rannsóknum á
erfðum gráa litarins í Noregi
og Svíþjóð, meðan ég dvaldi við
nám í Noregi, því að þá voru
þær rannsóknir hafnar í Noregi
og nýlega komin út skýrsla um
sænskar rannsóknir um sama
efni. Þó hafði ekki tekizt fram
að þeim tíma að finna neinar
ákveðnar reglur fyrir því,
hvernig erfðirnar á þessum lit
væru.
ner á landi voru gráar gæru.
í mjög háu verði á þessum
tíma, og margir bændur höfðu
mikinn hug á að fá sem flest
lömb grá, en gekk það mjög
misjafnlega. Beztu gærurnar
komu af dökkgráum lömbum,
en þegar þau lömb voru sett á
og notuð til undaneldis í hrein-
rækt, gátu komið fram margir
litir aðrir en grátt. Sérstaklega
var það þó áberandi, hvað mik-
ið bar á svörtum lömbum og
jafnframt Ijósgráum lömbum,
sem voru með alltof ljósgráa
gæru til þess að hún væri sölu-
hæf sem grá gæra.
15
Tilraunirnar með litaerfð-
irnar hófust haustið 1956 á til-
raunabúinu á Hesti, en þá var
í fyrsta sinni settur á í tilrauna-
skyni mislitur hrútur í þeim
tilgangi einum að kanna, hvern-
ig lit lömb kæmu undan hon-
um.
Hustið 1958 var settur á ann-
ar hrútur í sama skyni á Hesti
og þessum tilraunum haldið á-
fram haustin 1959, 1960 og 1961
á Hesti. Haustið 1959 voru auk
þess keypt inn mislit lömb í til-
raunaskyni í Árnessýslu og
þeim komið fyrir í Skeiðhá-
holti á Skeiðum og tilraunum
með þau haldið áfram þar til
haustið 1963.
Auk þessara tilrauna var svo
safnað upplýsingum um liti á
í jölda fjár hjá einstökum bænd-
um, svo að áður en þessum
rannsóknum á erfðum gráa lit-
arins lauk, hafði verið safnað
upplýsingum um liti á nærri
20.000 fjár.
ÖRUGGAR REGLUR
UM ERFÐIR.
Helztu niðurstöður þessara
rannsókna voru þær, að örugg-
ar reglur fundust fyrir því,
hvernig grái liturinn erfðist.
Þar að auki kom það í ljós, að
til þess að lömbin yrðu dökk-
grá með æskilegan lit, máttu
þau ekki hafa nema einn erfða-
vísi fyrir gráum lit. Ef þau
höfðu engan erfðavísi fyrir
gráu, urðu þau svört, en hefðu
þau tvo erfðavísa fyrir gráu,
urðu þau svo ljósgrá, að gæran
varð ekki lengur söluhæf sem
grá gæra. Þetta leiddi ennfrem-
ur til þess, að hægt var að setja
fram svo öruggar reglur fyrir
því, hvernig ætti að framleiða
dökkgrá lömb, án þess að svört
eða ljósgrá lömb kæmu fyrir,
að þessar reglur hefur fjöldi
bænda haðnýtt sér með mjög
góðum árangri.
En það var ekki eingöngu
grái liturinn, sem þessar rann-
sóknir náðu til, heldur voru
teknir fyrir samtímis allir aðr-
ir þekktir litir á íslenzku sauð-
fé og rannsakað, hvernig þeir
erfðust. Reglur fyrir þeim erfð-
um fengust samtímis reglunum
fyrir gráa litnum, svo að nú má
segja að vitað sé í stórum drátt-
um, hvernig eigi að fara að því