Frjáls verslun - 01.06.1971, Síða 15

FRJÁLS VERZLUN NR. 6 1971
15
jJTLÖMÐ
Skipasmíðar
Eiga Evrópubúar að smíða skip?
Ástandið í skipasmíðum í
Evrópu er vægast sagt bágbor-
ið og fæstar evrópskar skipa-
smíðastöðvar eru reknar með
hagnaði. Algengari eru fregn-
irnar af bví, að ríkisst.iórnir
hinna ýmsu landa í V-Evrópu
hafi orðið að koma stórum
skipasmíðastöðvum til hjálpar,
með stórum fjárframlögum til
að bjarga þeim frá gjaldþroti.
Sem dæmi má nefna Burmeist-
er & Wain í Danmörku, Göta-
verken í Svíþjóð og Upper
Clyde Shipbuilders í Bretlandi.
Engin ríkisstjórn hefur hingað
til haft kjark til að láta stóra
skipasmíðastöð loka. í V-Þýzka-
landi hefur stjórnin falið sér-
fræðingum að kanna hvort
grundvöllur sé yfirleitt fyrir
skipasmíðar þar í landi. en
fæstir eru trúaðir á að ráðstaf-
anir verði gerðar, þó að svarið
verði neikvætt
Sérfræðingar telja að eina
leiðin fyrir Evrópumenn, eigi
þeir að geta orðið samkeppms-
færir við Janani, sé að fækka
skipasmiðastöðvum, en jafn-
framt stækka þær sem eftir
verða. Þó þarf ekki að vera. að
slíkar ráðstafanir reynist nægi-
legar, því að hinar fjölmörgu
björgunarráðstafanir hins op-
inbera, virðast hafa fullvissað
verkamenn um að þeir geti
gert hvaða kaupkröfur sem
er. skattborgarinn muni ganga
að þeim, í gervi hins opinbera.
Verkamennirnir láta viðvaran-
ir hins opinbera sem vind um
eyrun þjóta, því að það hefur
sýnt sig að hótanirnar eru að-
eins orðin tóm. Sem dæmi má
nefna að 50 milljónir ster-
lingspunda, sem brezka stjórn-
in afhenti skipaiðnaðinum og
átti að nota til endurskipulagn-
ingar hafa hreinlega farið í
ekki neitt og flestar skipa-
smíðastöðvarnar í landinu eru
reknar með gífurlegu tapi, sem
ekki fæst gefið upp.
Grundvallarmunur er á
stjórnun skipasmíðastöðva í
Evrópu og Japan. Evrópumenn
segja að skipasmíðar krefjist
óeðlilega mikils vinnuafls og að
möguleikar á vinnuhagræðingu
og sparnaði vinnuafls séu
mjög litlir. Japanir eru alger-
lega á öndverðum meiði hér og
segja, að einmitt sú staðreynd,
að skipasmíðar krefjist mikils
vinnuafls, opni stórkostlega
möguleika á að auka framleiðn-
ina. Eitt dæmi er nefnt í þessu
sambandi og það er að brezka
skipasmiðastöðin Hariand and
Woolf þarf 70-80 vinnustundir
til að smiða eina lest af skipi,
en sænskar og japanskar skipa-
smíðastöðvar þurfa aðeins 20-30.
Skipasmíðastöðvarnar, sem eru
á sama báti og Harland, halda
því fram, að Japanir hafi náð
sínum stórkostlega árangri ein-
göngu vegna mikilla fjárfram-
laga hins opinbera. En hvernig
stendur þá á því, að í sænsk-
um skipasmíðastöðvum, sem
greiða tvisvar sinnum hærri
laun, en Bretar og eru afkasta-
mestar ásamt Japönum, er svo
til ekkert opinbert fjármagn í
rekstrinum? Þessu hafa Bretar
ekki enn getað svarað.
Einn stærsti fjöturinn um fót
skipasmíða, er sá, að hér er um
byggingariðnað að ræða fremur
en framleiðsluiðnað og þess
vegna fer allt að helmingur
vinnustunda í að flytja menn
úr einum stað til annars, án
þess að nokkur afköst séu innt
af hendi. Ef stjórnendur skipa-
smíðastöðvanna kynnu betur
til verka, væri hægt að útrýma
slíku afkastaleysi, með litlum
tilkostnaði.
Stjórnendur evrópskra skipa-
smíðastöðva kenna miklum, ó-
væntum launahækkunum um
erfiðleika sína í dag. Laun hafa
hækkað að meðaltali um 10%
á ári og aðrar kostnaðarhliðar
hafa einnig hækkað mjög mik-
ið. Það kemur stöðvunum nú
í koll, að fyrir nokkrum árum,
er samningar voru gerðir um
nýsmíðar, var í smíðaverðinu
aðeins gert ráð fyrir 3-4% verð-
bólgu. Það var vitað, að að því
kæmi, að þessir samningar
myndu koma stöðvunum í koll.
Á síðustu árum síðasta áratugs,
gerðu skipasmíðastöðvarnar
samninga um ákveðið verð,
vegna þess að þær óttuðust að
verkefnum mundi fækka og
minna yrði að gera. Þessir
samningar gerðu ástandið enn
alvarlegra. Nú reyna stöðvarn-
ar að telja sér trú um að þær
hafi leyst vandræðin, með því
Um áramótin námu skipapantanir hjá sænskum skipasmíðastöðvum 1.550.000.000 dollurum. Mynd
in er frá Eriksberg í Gautaborg.