Frjáls verslun - 01.02.1972, Page 57

undirstaða samvinnustarfs
hvarvetna um heim. Þó yrði
einn reginmunur á slíku fyrir-
komulagi og hlutafélögum,
þ. e. a. s. sá, að hver einstak-
ur félagsmaður í samvinnufé-
lagi gæti ekki farið með meira
en eitt atkvæði burt séð frá
fjármagnseign hans. Það skal
tekið fram, að hér er aðeins
um að ræða frumhugmyndir
mínar, sem eftir á að kanna
til hlítar.
FV: Er hætta á, að breytt-
ar aðstæður geti valdið því, að
rekstur Sambandsins raskist
verulega á komandi árum, —
að veldi þess fari hnignandi?
E. E.: Nei, engan veginn.
Sambandið þarf hins vegar að
huga náið að meiri uppbygg-
ingu hér á þéttbýlissvæðinu.
Við þurfum að koma hér upp
miklu stærri dreifingareining-
um, og í því sambandi má geta
þess, að KRON hefur uppi
áform um nýjan stórmarkað í
Reykjavík.
FV: Hver eru stærð og um-
svif SÍS miðað við samsvar-
andi sambönd samvinnufclaga
í nágrannalöndunum?
E. E.: Við höfum þá sér-
stöðu fram yfir samvinnufé-
lög í nágrannalöndunum, að
hér eru framleiðendur og
neytendur í einu sambandi.
Annars staðar er þetta skipt.
SÍS er því hlutfallslega stærra
en samböndin á hinum Norð-
urlöndunum og í Bretlandi. Sé
hins vegar litið á smásöluverzl-
unina eingöngu, þá hygg ég,
að við séum hlutfallslega
stærri í henni en samvinnufé-
lög hjá Norðmönnum og Dön-
um. Finnar og Svíar eiga öfl-
ugri samvinnuverzlanir og
sömuleiðis Bretar. Það er þó
erfitt að átta sig á þessum
samanburði, því að hér á fs-
landi skortir tilfinnanlega töl-
fræðilegar upplýsingar yfir
verðmæti smásöluverzlunar-
innar. Heildarveltan hjá SÍS
var 6.5 milljarðar árið 1971, en
þar af er verulegur hluti um-
boðssala með sjávar- og land-
búnaðarafurðir.
FV: Hver er fjárhagsleg
staða SÍS og kaupfélaganna um
þessar mundir?
E. E.: í heild standa sam-
vinnufélögin betur en fyrir
þremur árum, þegar verst ár-
aði. Sambandið endurgreiddi
alls 33 milljón króna tekju-
afgang til félaganna og frysti-
húsa árið 1970. Smásalan er
þó því miður orðin leiksoppur
örlaganna hérlendis, og úti á
landi nást alls ekki inn sölu-
laun til að standa undir kostn-
aði við dreifingu. Það bitnar
fyrst og fremst á neytendum,
að verzlunin í landinu hefur
ekki mátt byggja sig upp.
FV: Er hag SÍS nú betur
borgið en oft áður, þar sem
Framsóknarflokkurinn hefur
tekið að sér stjómarforystu í
landinu?
E. E.: Skoðun mín er sú, að
samvinnuhreyfingin eigi að
forðast náin tengsl við einn
stjórnmálaflokk. Að undan-
förnu hefur orðið talsverð
breyting á pólitískri afstöðu
manna og flokka til Sam-
bandsins. Þar gætir meiri hlut-
leysisstefnu en áður af hálfu
þeirra, sem hvað harðast hafa
staðið gegn því, enda ekki
nema von, þar sem í sam-
vinnufélögunum eru menn úr
öllum flokkum.
Sambandið vill hafa gott
samstarf við þá, sem stjórna
landinu hverju sinni. Stund-
um höfum við verið úti í kuld-
anum. Núna reynum við að
koma fram málum eins og við
höfum alltaf gert.
En varðandi pólitík vil ég
aðeins segja það, að félags-
menn í samvinnufélögum taka
vitaskuld eftir því, hvaða
stjórnmálamenn eru hlynntir
samvinnuhreyfingunni, og það
er ekki nema eðlilegt, að fé-
lagsmenn meti það við þá.
FV: Það hefur greinilega
komið fram, að þið eruð milli
tveggja elda í kjaradeilum á
vinnumarkaðinum, og greini-
legt, að hávær gagnrýni bein-
ist að Sambandinu af hálfu
verkalýðsins fyrir atvinnurek-
endasjónarmið þess. Ætlar
Sambandið með einhverjum
ráðum að breyta stöðu sinni í
þessu efni?
E. E.: Félagsmenn í sam-
vinnufélögunum vilja fá gott
kaup, en þeir vilja jafnframt,
að verzlunarrekstur í kaupfé-
lögunum og hjá öðrum sam-
vinnufyrirtækjum gangi vel.
Þama rekast á ólíkir hags-
munir þeirra sjálfra. Það er
áberandi, að fólkið vill, að SÍS
gangi feti framar en aðrir at-
vinnurekendur í samningum
um laun og kjör. Ég hef boð-
ið Alþýðusambandi íslands
upp á samninga um það, að
verkföll verði ekki gerð hjá
samvinnufyrirtækjum, og að
þeir samningar yrðu í svipuð-
um dúr og gerist milli
samvinnuhreyfingarinnar og
verkalýðssamtaka í Noregi. Þá
geri ég ráð fyrir, að Vinnu-
málasamband SÍS myndi
ganga inn í samninga, sem
Vinnuveitendasamband ís-
lands gerði, en ef samningar
tækjust ekki, yrði málinu vís-
að til gerðardóms hvað sam-
vinnuhreyfinguna snertir, og
þannig komizt hjá verkföllum
gagnvart henni. Á þetta hafa
fulltrúar ASÍ ekki viljað fall-
ast þeir og bera því við, að SÍS
sé svo miklu stærri atvinnu-
rekandi en samvinnufélögin í
Noregi.
FV: Er það rétt, að SÍS og
ASÍ ætli að stofna saman
ferðaskrifstofu?
E. E.: Það mál er á viðræðu-
stigi. Hugmynd um stofnun
ferðaskrifstofu SÍS var rædd
á fundi kaupfélagsstjóra í
haust. Málið hefur verið rætt
við fulltrúa ASÍ, og frekari
undirbúningur er rétt að hefj-
ast.
FV: Hver eru helztu fram-
tíðarverkefni Sambandsins?
E. E.: Það eru tvímælalaust
stjórnunar- og skipulagsmál. í
þeim efnum hefur þróunin
orðið mjög ör. Á þessu ári
munu t. d. 25 af 46 starfandi
kaupfélögum á landinu hafa
bókhald sitt í tölvu Sambands-
ins. ]5g held, að ekkert fyrir-
tæki noti tölvu jafnmikið og
við.
í því augnamiði að gefa
starfsfólkinu kost á að læra
meira og njóta þjálfunar höf-
um við tryggt því ýmsar náms-
brautir í samvinnu við erlend-
ar fræðslustofnanir. Ég tel, að
fræðsla starfsfólksins sé þýð-
ingarmest framtíðarmála hjá
Sambandinu.
FV 2 1972
53