Frjáls verslun - 01.01.1976, Blaðsíða 16

Viðskiptamál:
Staða heildverzlunarinnar
á Norðurlöndum
Byggt á upplýsingum í tímariti EFTA um heildverzlun í Finnlandi
INloregi og Svíþjóð
Á undanförnum árum hefur oröið mikil breyting á heimsverzluninni, og hinum einstöku grein-
um verzlunarinnar, sem hafa átt við ýmis vand amál að glíma, eins og t. d. samdrátt, aukna sam-
keppni, minni álagningu og rekstrarfjárörðugleika. Norðurlöndin hafa ekki orðið útundan í þess-
um efnum, enda eru þau framarlega á sviði verzlunar og iðnaðar. Fjögur þeirra —- Finnland, ís-
land, Noregur og Svíþjóð — tilheyra EFTA, en Danmörk ka'iís aftur á móti EBE. í þessari grein
verður leitast við að fjalla í stórum dráttum umstöðu heildverzlunarinnar í Finnlandi, Noregi og
Svíþjóð, sem er að mörgu leyti svipuð, enda vandamálin oft á tíðum þau sömu.
• Fullkomið
markaðskerfi
Finnska verzlunin hefur
reynt að aðlagast breyttum
þjóðfélagsháttum, á sama tíma
og hún hefur aukið framleiðni
og bætt rekstrarfyrirkomulag-
ið. Þessar breytingar hafa haft
talsverð áhrif á undirstöðu
verzlunarinnar þar í landi, eins
og víða annars staðar. Breyt-
inga fór fyrst að verða vart á
sjöunda áratugnum, en þær
halda áfram enn í dag. Hinar
skörpu línur, sem í eina tíð
skildu að heildsölu og smásölu
Finna, hafa dofnað og jafnvel
horfið, enda ekki lengur mikil-
vægar sem slíkar.
Miklar breytingar hafa t.d.
átt sér stað í samskiptum milli
framleiðandans og hinna ýmsu
stiga verzlunarkerfisins. Auk
þess hefur verið unnið að því
að einfalda dreifikerfi milli
framleiðandans og neytandans,
sem hefur orðið til þess að
samskipti og samvinna heild-
sölunnar og smásölunnar i
Finnlandi hefur þróast í full-
komið markaðskerfi. Á sama
tíma hefur hlutverk heildsöl-
unnar aukist verulega þar í
landi ef miðað er við hlutfall
hennar í heildarþjóðarfram-
leiðslunni. Árið 1960 nam hluti
heildsölunnar í þjóðarfram-
leiðslu Finna 4,1% en var kom-
inn í 5,1% árið 1974. Á árunum
1969-74 jókst heildarveltan um
44%, en starfsmannafjöldinn
um aðeins 18%. Árið ’74 voru
starfsmenn þessarar verzlunar-
greinar 84.500, eða 3,7% af
vinnandi fólki í landinu.
• Hækkandi
rekstrarkostn-
aður
Aukin samkeppni og hækk-
andi rekstrarkostnaður hefur
ýtt undir betri rekstur heild-
sölufyrirtækja, en miðað við
heildsölu í heiminum, er finnska
heildverzlunin neydd til að lifa
á tiltölulega lítilli álagningu.
Heildarrekstrarkostnaður
heildverzlunarinnar 1969 var
14,3% af veltunni, en árið ’74
14% (þetta hlutfall er breyti-
legt eftir hinum ýmsu greinum
heildverzlunarinnar).
Miðað við upplýsingar fyrir
1974 um verzlun í Finnlandi
skiptist heildsalan eins og hér
segir: 20% matvæli og ný-
lenduvörur, 5% maís, fóður,
fræ og áburður, 32% verkfæri
og byggingarvörur, 4% fata-
efni, skófatnaður og skinn, aðr-
ar vörur 34% og smásala heild-
verzlunarinnar sjálfrar 5%. Á
undanförnum árum hefur
heildverzlun með rafmagnsvör-
ur, rafeindatæki, verkfæri og
byggingarvörur aukizt veru-
lega.
• 6% aukning
á ári
Reiknað er með að heild-
verzlunin aukist á þessum ára-
tug um 6% á ári, en smásalan
um aðeins 4%. Ástæðan fyrir
mismuninum er sú að heild-
verzlunin selur sífellt meira
beint til ýmissa aðila en áður,
eins og t.d. til byggingaiðnað-
16
FV 1 1976