Frjáls verslun - 01.01.1976, Blaðsíða 18

unargreinar, en afkastageta
starfsmannanna er jafnmikil í
fyrirtækjunum, sem eru með
50 eða fleiri starfsmenn, og
þeirra sem eru með 49 eða
færri. Heildarveltan á starfs-
mann árið 1963 var Nkr. 320
þús., en ’73 Nkr. 700.000, en
það er 8,1% aukning á ári, ef
miðað er við breytt verðlag. Á
sama tíma voru laun starfs-
manna Nkr. 19.900 árið ’63, en
Nkr. 54.600 árið ’73, en það var
10,6% hækkun á ári.
• Laun hækka
meira en
tekjur
Brútto hagnaður var árið
1963 14,9%, en 16,4% árið
1973, en á sama tíma hækkaði
launakostnaður úr 42% í 47%
af heildartekjum. Það þýðir að
tekjur héldust ekki í hendur
við launagreiðslur. Norska
heildverzlunin segir að hagn-
aðarhlutfall miðað við fjár-
magn og álagningu sé allt of
lágt nú. Árin 1971-72 vorumjög
slæm fyrir heildverzlun Noregs
og er verðlagsstefnu stjórn-
valda að mestu kennt um lélega
afkomu þessarar verzlunar-
greinar. Norska stjórnin hefur
á undanförnum árum gripið til
þess ráðs að stemma stigu við
dýrtíð og verðbólgu með því að
skella á tímabundnum verð-
stöðvunum, sem staðið hafa í
fáeina mánuði í senn. Mönnum
ber ekki saman um, hvort þessi
stefna er rétt eða röng, en eitt
er víst að forráðamenn heild-
verzlunarinnar segja að hún
hafi lækkað verulega álagning-
arhlutfall hennar.
• Svíþjóð
Sænska heildverziunin sam-
an stendur af um 18.000 fyrir-
tækjum, sem eru með 160.000
starfsmenn og heildarveltan á
ári er um 110.000 milljónir
sænskra króna. Flest fyrirtækj-
anna eru frekar lítil, þ.e.a.s. að
76% þeirra eru með 5 eða færri
starfsmenn. Smærri fyrirtækin
eru í flestum tilfellum um-
boðsaðilar, sem bjóða ekki upp
á mikið vöruúrval eða þjón-
ustu.
Aðeins 1,2% sænsku heild-
verzlunarinnar eru fyrirtæki
með 100 eða fleiri starfsmenn,
en samanlagt veita þessi fyrir-
tæki um 50% alls starfsfólks
umræddrar verzlunargreinar
vinnu.
• Færri en
stærri fyrir-
tæki
Undanfarin ár hefur þróunin
í Svíþjóð, eins og víðast hvar
annars staðar, verið sú að heild-
sölufyrirtækjum hefur fækkað.
Sama þróun hefur einnig átt
sér stað í smásöluverzlun lands-
manna og einnig öðrum grein-
um þjóðfélagsins. Það er aftur
á móti athyglisvert að þótt
heildsölufyrirtækjum hafi
fækkað, þá hefur þeim ekki
verið lokað eða leyst upp, held-
ur sameinast þau í stærri ein-
ingar, og er þetta frábrugðið
þróun annarra atvinnugreina í
Svíþjóð. Gömlu fyrirtækin
halda oft á tíðum áfram, sem
dreifingaraðili samsteypunnar
úti á landsbyggðinni.
• Stóru fyrir-
tækin I hafn-
arborgunum
Flest heildsölufyrirtæki Sví-
þjóðar eru með aðalskrifstofur
og vörugeymslur i þremur
helstu hafnarborgum landsins,
Stokkhólmi, Gautaborg og
Málmey, og lætur nærri að %
hlutar ársvöruveltu heildsöl-
unnar í landinu fari um þessar
borgir. Sænsk heildsölufyrir-
tæki eru sem heild stærsti inn-
flytjandinn í Svíþjóð, og þess
vegna verða þau að vera í aðal-
hafnarborgunum. Miklar breyt-
ingar hafa verið gerðar á
rekstri heildsölunnar almennt
til þess að hún haldist sam-
keppnisfær sem sölu og dreif-
ingaraðili. T.d. hafa fyrirtækin
á undanförnum árum komið
sér upp í flestum tilfellum
stórum vörugeymslum, þar sem
nýjustu tækin eru notuð út í
ystu æsar í meðhöndlun varn-
ingsins. Flest eru þessi vöruhús
ólík eldri vöruhúsum, þ.e.a.s.
að þau eru á einni hæð í út-
hverfunum, þar sem auðvelt
er að komast að og frá þeim.
• Samræmi og
samhæfing
Stærri fyrirtækin hafa reynt
að breyta uppbyggingu rekst-
ursins, en áhrif breytinganna
hjá þeim hafa haft áhrif á
heildverzlunina í heild, þ.e.a.s.
að reynt er að samhæfa breyt-
ingar, þannig að öll fyrirtæki
njóti góðs af. Nefna mætti
mörg dæmi um samhæfinguna,
eins og t.d. samræmi í vöru-
pakkningum og meðhöndlun
vörunnar. Þá hafa fyrirtækin
komið sér upp góðri spjaldskrá
um vörubirgðir, sendingar og
pantanir, sem nú orðið eru
oftast færð inn á tölvu til að
auðvelda og flýta starfseminni.
T.d. fer vörupöntun heildsöl-
unnar miklu fyrr til framleið-
enda þegar notast er við tölvu-
birgðabókhald en ella. Hagn-
aður fyrirtækjanna liggur í
skjótri þjónustu, góðu birgða-
bókhaldi og öryggi í pöntunum.
Tölvunotkunin á eftir að auk-
ast enn, og verða stærri þáttur
í rekstrinum á komandi árum.
Tölvustýrt birgðabókhald hef-
ur á undanförnum árum orðið
til þess að heildverzlanir hafa
minnkað vörulagerinn um 20%
að meðaltali, O'g sumar enn
meira. Þá hefur orðið umtals-
verð breyting miili framleið-
enda, heildsala og smásala,
þannig að þessar greinar hafa
sameinast meir og meir, og
samvinna á öllum sviðum
verzlunar og dreifingar hefur
stóraukist. Unnið er að upp-
bvggingu og samhæfingu mark-
aðskerfis, sem á að hafa bæt-
andi heildaráhrif á viðskipta-
lífið.
18
FV 1 1976