Frjáls verslun - 01.11.1979, Page 39

ihhe*
1 AT^ *■' ,T y
Ar og vötn skilja að Noreg og Sovétríkin norður við Barentshaf.
Þannig er landslag í landamærahéraðinu.
ferðum sínum og nota sérþjálfaða hunda. í bæki-
stöðvum þeirra er stundaður búskapur að einhverju
marki því að þar eru hesthús, fjós og svínastíur.
Skálað fyrir friði og vináttu
Við Storskog liggur akvegur yfir landamærin og þar
er að finna bækistöðvar yfirmanna landamærasveita
beggja ríkjanna. Á þessum stað eru landamærin
vendilega lokuð en með sérstökum heimildum hafa
norskir ferðamenn fengið að fara þar um í hópum á
leið til Svartahafsins eða annarra áfangastaða í
Sovétríkjunum. Skipta þeir þá um bíla við hlið á
landamærunum og ganga yfir. Svartahafsferðir með
bílum og flugvélum innan Sovétríkjanna eru ódýrustu
sólarlandaferöir, sem íbúar í nyrztu héruðum Noregs
eiga kost á. Samskipti landamæravaröanna beggja
vegna línunnar eru lítil. Þeir láta sem þeir viti tæpast
hver af öðrum og þannig á það að vera samkvæmt
reglunum. Annað slagið eru haldnir fundir yfirmanna
til að ræða tiltekin vandamál og á hvérju sumri fara
Norðmenn og Rússar saman aó kanna ástandið á
landamærunum. Af frásögnum Egil Lund, yfirmanns
norsku landamærasveitanna, mátti ráða, að yfir þess-
um samskiptum, svo lítil sem þau eru, væri léttur blær.
Á eftir hinum formlegu fundum er gjarnan skálað fyrir
friði og vináttu og setzt að veglegu matarborði. Sam-
eiginlegu könnunarleiðangrarnir eru nokkurs konar
sumarævintýri í stórbrotnu landslagi, sem unnendur
útivistar hlakka til.
Síðan 1965 hafa norska og sovézka landamæra-
gæzlan haft beint símasamband sín á milli. Það var
með gamansömu stolti að Egil Lund sýndi okkur
rauða símann í skrifstofu sinni. Hann vildi undirstrika
að það væru ekki þara Carter og Breznev sem hefðu
aðgang aö ,,hot-line".
En hvaða vandamál eru það þá, sem landamæra-
gæzla Noregs og Sovétríkjanna þarf að ræða sín á
milli? Jú. Það kemur iðulega fyrir að báta rekur yfir ár
og vötn og að þeir hafni á röngum bakka. Það þarf að
fá heimild til að sækja þá. Veiðimenn hafa verið að
eltast viö elgdýr á landamærunum og þau farið yfir að
girðingu Rússanna pg gefið upp öndina þar. Það
hefur þurft leyfi til að bjarga heiðri veiðimannsins og
ná í dýrið.
Flóttamaður að austan
Að sögn Egil Lund kemur það líka stundum fyrir að
börn og unglingar fara af misgáningi á fleytum sínum
yfir vötnin á sovézkt yfirráðasvæði. Slík mál leysast
yfirleitt greiðlega en stundum geta liðið 2—6 sólar-
hringar áður en viðkomandi er skilað yfir til Noregs
aftur. Fullir Norðmenn eiga það til að mæta við
landamærin og fara yfir til að heilsa upp á Sovét-
þjóðirnar og tjá þeim vináttu sína. Þess konar gestum
er umsvifalaust skilað til síns heimalands aftur. Á hinn
bóginn eru dæmi þess að Sovétborgarar hafi flúið yfir
til Noregs og beðizt þar hælis. Slíkt gerðist á sl. sumri
meðal annars, þegar sovézkur landamæravörður
kom yfir og lýsti sig pólitískan flóttamann. Hann fékk
hæli í Noregi. Að sögn Egil Lund er sambúðin á
landamærunum með ágætum og samstarf fyrir hendi
á sumum sviðum. Þannig er unnið saman í orkumál-
um og höfð skiptaverzlun á rafmagni. Einnig fá
hreindýrahjarðir að fara yfir landamærin eftir ástandi
beitarlanda.
Skriðdrekaliðið mætt
Þó að þannig sé allt slétt og fellt á yfirborðinu vita
íbúar norsku landamærahéraðanna ekki hvað morg-
undagurinn kann að bera í skauti sér í sambúð við
hinn volduga granna. Þannig vöknuðu þeir við það
einn góðan veðurdag í júlí 1968 að stórskotalið
Sovétmanna með fallbyssubúnað sinn og skrið-
drekasveitir hafði tekið sér stöðu meðfram öllum
landamærunum. Vissulega skaut þetta friðsömum
norskum borgurum skelk í bringu. Byrjaði þá stríöið
svona? Nei. Það varð ekkert stríð og skriðdrekarnir og
fallbyssurnar hurfu inn í skógarþykknið jafnskyndi-
lega og þær höfðu sprottið fram.
Daglegt líf
,,Það eru kannski frænkur mínar suður í Þránd-
heimi, sem hafa mestar áhyggjur", sagði Sörensen
39