Frjáls verslun - 01.02.1994, Side 48

DOMSMAL
ANDRRÉS MAGNÚSSON, LÖGFRÆÐINGUR HJÁ SAMTÖKUMIÐNAÐARINS
FÆLIR FRÁ SETU í STJÓRN
HLUTAFÉLAGA
„Ég er sannfærður um að dómur-
inn getur fælt menn frá setu í stjóm
hlutafélaga. Það er ljóst að hver og
einn, sem situr í stjórn hlutafélags-
ins, kemur til með að gæta þess
betur en hingað til að formkröfur
séu í lagi.
Dómur Hæstaréttar er tíma-
mótadómur þvf hann gerir stjórn-
menn hlutafélags í fyrsta sinn hér á
landi ábyrga fyrir því að hafa ekki
fylgt formkröfum hlutafélagalag-
anna. í því hlutafélagi, sem um ræð-
ir, voru hvorki haldnir stjómarfund-
ir né aðalfundir en það sem mest er
um vert er að það kemur ekki fram í
samþykktum félagsins að tilgangur
þess hafi verið bifreiðainnflutning-
ur, heldur var hann skipamiðlun,
skiparekstur og útgerðarstarfsemi.
Samtök iðnaðarins hafa fulla
ástæðu til að ætla að formkröfur hjá
mörgum hlutafélögum, sem eru
starfandi í dag, séu ekki virtar. í
ákveðnum greinum, eins og til
dæmis veitingarekstri, spretta
hlutafélög upp eins og gorkúlur á
haug en lognast jafnharðan út af aft-
ur. í matvælaiðnaðinum er dæmi
um mann sem er að fara í fimmta eða
sjötta gjaldþrotið á fjórum eða fímm
árum. Það er hins vegar ekki ljóst
hvort formkröfur í öllum þeim hluta-
félögum hafa verið haldnar eða ekki.
Það má þó ætla að víða sé pottur
brotinn í þessum málum þó engin
rannsókn hafi verið gerð á því.
Samtök iðnaðarins hafa beint því
til aðildarfélaga sinna, sem mörg
hver sleikja nú sárin eftir viðskipti
við hlutafélög sem hafa orðið gjald-
þrota, að þau láti kanna hvort for-
mkröfur hafi verið uppfylltar. Hafi
það ekki verið gert ættu menn
þegar í stað að kalla stjórnarmenn
og framkvæmdastjóra til persónu-
legrar ábyrgðar vegna þess fjárhag-
stjóns sem þeir hafa orðið fyrir.“
BRYNJÓLFUR KJARTANSSON, HÆSTARÉTTARLÖGMAÐUR:
MENN TREGARITIL STJÓRNARSTARFA
„Þessi dómur Hæstaréttar hefur
þegar haft þau áhrif að menn eru
orðnir tregari til að setjast í stjómir
hlutafélaga. Margir, sem sitja í
stjórnum hlutafélaga, leituðu lög-
fræðilegrar ráðgjafar í kjölfar dóms-
ins og vildu fá að vita nákvæmlega
hvaða ábyrgð þeir væru að taka á
sig.
Ég hef einnig orðið var við að
þeir, sem hafa í hyggju að setjast í
stjóm hlutafélags, leiti sér ráðgjafar
og upplýsinga um hvað í því felist
vegna þeirrar persónulegu ábyrgð-
ar sem þeir kunna að valda sér með
því.
Hvort það verður farið að greiða
fólki hærri laun fyrir að sitja í stjórn-
um hlutafélaga breytir engu um
ábyrgðina. Dómurinn getur einnig
haft það í för með sér að menn hugsi
sig betur um í hvaða stjórnir þeir
setjast.
Dómurinn hefur ótvírætt for-
dæmisgildi. Hann kveður á um
ábyrgð stjómarmanna í hlutafélagi
þegar lágmarkskröfur, sem gerðar
eru til slíks félags, eru ekki virtar. Á
næstu árum verða án efa gerðar
margar kröfur á stjórnarmenn hluta-
félaga. Hins vegar má ekki gleyma
því að það er svo margt sinnið sem
skinnið og það verður ekki hægt að
setja upp einn allsherjar mæli-
kvarða. Hér er hins vegar í fyrsta
sinn kveðinn upp dómur þar sem
hlutafélagi er vikið til hliðar og sel-
skapsmaskína, eins og það er kallað
á dönsku, dugar ekki lengur til.“
lfund tveimur árum seinna og var þá
félaginu kosin ný stjórn. Fram-
kvæmdastjórinn var kosinn formaður
stjórnar en hann gegndi áfram fram-
kvæmdastjórastöðunni. Auk hans var
sá, sem stóð með honum í bfiainn-
flutningnum, kosinn í stjórn og einn
til. Ársreikningar voru gerðir fyrir ár-
in 1981 og 1982. Seinni ársreikningur-
inn var þó ekki lagður fram fyrr en
tveimur árum síðar, áritaður af lögg-
iltum endurskoðanda, en ekki end-
urskoðaður. Eftir það var ekki haft
fýrir því að gera ársreikninga en fé-
lagið var tekið til gjaldþrotaskipta árið
1987.
Hinn erlendi aðili, sem hafði skipt
við stefndu, taldi þá báða persónulega
ábyrga fyrir viðskiptum við sig og að
Mótorskip væri gervihlutafélag. Þeir
töldu á hinn bóginn að fyrirtæki þeirra
bæri ábyrgðina. í dómi Hæstaréttar
segir að samkvæmt lögum um hluta-
félög eigi félagsstjórn að sjá um að
skipulag félagsins sé jafnan í réttu og
góðu horfi. Sé framkvæmdastjóri
ráðinn skal hann og stjóm félagsins
fara með stjórn þess. Stjórn og fram-
kvæmdastjóri koma fram fyrir hönd
hlutafélagsins út á við.
Hæstiréttur kemst að þeirri niður-
stöðu að bifreiðainnflutningur hafi
ekki verið meðal verkefna þessa
hlutafélags. Aðalfundir voru ekki
haldnir utan eins aukaaðalfundar.
Ársreikningar voru ekki lagðir fyrir
aðalfundi enda voru þeir ekki gerðir
nema fyrir tvö ár og sá síðari, sem
gerður var fyrir árið 1982, var ekki
lagður fram fyrr en tveimur árum síð-
ar og hafði ekki verið endurskoðaður.
Meirihluti Hæstaréttar komst að
þeirri niðurstöðu að fyrirtækið hefði
ekki verið rekið sem hlutafélag í skiln-
ingi hlutafélaganna. Og það hafi held-
ur ekki verið rekið sem hlutafélag
sem annaðist innflutning bfla. Því
kemst meirihluti réttarins að þeirri
lokaniðurstöðu að stefndu beri pers-
ónulega ábyrgð á innflutningi bifreið-
anna.
Mál þetta dæmdu hæstaréttar-
dómararnir Hrafn Bragason, Harald-
ur Henrýsson, Hjörtur Torfason,
Pétur Kr. Hafstein og Guðmundur
Jónsson, fyrrverandi hæstaréttar-
dómari.
48