Frjáls verslun - 01.10.1997, Síða 74

allfijálslega með í ýmsum atriðum. Eftir stendur, að Kjartani hef-
ur ekki tekist að skapa hugtæka leiksýningu úr efniviðnum. Að
vísu er alltaf áhrifaríkt sviðsbragð að láta áhorfendur sjá meira og
vita en sumar sviðspersónanna; engu að síður fær maður fljótt
nóg af þessu eilífa hringli yflr landamæri hins sýnilega og ósýni-
lega, sem áhorfendur mega áreiðanlega hafa sig alla við til að
fylgjast með, þekki þeir ekki verk Vigdísar fyrir. Vantar þó ekki,
að margt sé ásjálegt í sýningunni: Ljósabeitingin, sem einkennist
af punktaljósum inn í hálfrokkið sviðsrými, mávaóróinn yfir svið-
inu, sem leikendur eru stundum eitthvað að kippa í (mávarnir
eru víst örugglega symbólskir, hvað sem um draugana má
segja), leikmynd Axels Hallkels með blæ af súrrealisma. Tón-
listar-effektar Péturs Grétarssonar magna upp tilfinningaþrung-
ið andrúm, en fara sums staðar yfir strikið (t.d. í dauðasenu Ei-
ríks).
Frammistaða leikenda er misjöfh, enda leikstjórn víða allhæp-
in og hlutverkaskipan misráðin. Hvað vakir t.d. fyrir Kjartani að
gera móður Friðu (Sigrúnu Eddu Björnsdóttur) svona svaka-
lega mellulega? Þarf pabbi hennar (Jóhann Sigurðarson) virki-
lega að vera svona svolalegur og ósjarmerandi? Af hverju er
skáldið (Magnús Ragnarsson) látið líta út eins og sambland af
Bubba Mortens og Vésteini Lúðvíkssyni? Var ekki eins gott að
strika Þóru (Vigdísi Gunnarsdóttur) alveg út úr handritinu, úr
því hún gegnir engu sérstöku hlutverki í því?
Aðrir nutu sín betur: Margrét Vilhjálmsdóttír, sem Þjóð-
leikhúsið hampar meira þessi misserin en öðrum ungum
leikkonum, var líflegt stúlkubarn og Bergur Þór Ingólfsson
skilaði ágætlega þeim blendingi hryggðar og æskufjörs sem ein-
kennir látinn bróður hennar. Hjálmar Hjálmarsson var
skemmtileg fyllibytta og Þröstur Leó Gunnarsson óhamingj-
an holdi klædd í hlutverki Eiríks. Makalaust hvað Þröstur get-
ur miðlað miklu með svipbrigðum og „hollningu" einni saman.
I hlutverk afans og ömmunnar hefði hins vegar þurft eldri leik-
ara en þau Valdimar Flygenring og Ólafíu Hrönn Jónsdótt-
ur; Ólafíu tókst þó vel að gæða ömmuna hljóðlátum virðuleik, en
stórkarlalegur leikur Valdimars bar heldur mikinn keim af
skólasýningu.
f
„Islenskt- nei takk“
Þrátt fyrir mikið framboð íslenskra verka bendir uppskera
haustsins ekki til neins blómaskeiðs í íslenskri leikritun. Okkur
vantar ekki aðeins góða höfunda, þeir fáu hæfileikamenn, sem á
annað borð fást til að sinna leikhúsinu, fá ekki þá leiðsögn þaðan
sem þeir þurfa á að halda. Leikstjórinn kemur aldrei í stað höf-
undarins, og ljóðskáld og prósaistar, sem vantar hina sönnu
dramatísku æð, bjarga ekki heldur neinu. Er það e.t.v. að verða
aðalmeinsemd leikhússins, að það eru atvinnuleikstjórar með lít-
ið bókmenntaskyn, sem halda þar um stjórnvölinn?
Skáldskapur sem endurspeglar íslenskan veruleika, íslensk-
an hugarheim, hlýtur alltaf að verða meginuppistaða íslenskrar
leikmenningar - ásamt því besta úr heimsklassíkinni. En áhorf-
endur gera kröfúr; það er ekki hægt að plata þá endalaust. Það
segir sína sögu, að jafnvel sápuleg ljóðadagskrá í leikbúningi upp
úr borgarskáldinu nægði ekki til að draga fjöldann í Borgarleik-
húsið í fyrravetur. Vonandi á íslenskur almenningur aldrei eftir
að snúa við þekktu slagorði og segja, hvenær sem leikhúsin aug-
lýsa eitthvað nýtt og heimatilbúið: „Islenskt - nei takk.“ 33
iMinin?.............................................
Dðutt um dauðann
Krabbasvalirnar eftir Marianne Goldman ó Smíðaverk-
stæði Þjóðleikhússins
Þýðing: Steinunn Jóhannesdóttír
Leikmynd og búningar: Helga I. Stefánsdóttír
Leikstjóri: María Kristjánsdóttir
etta er melódramatískur sósíalrelismi af þvi tagi, sem hefur
tröllriðið norrænni leikritagerð um árabil og fæst einkum
við að velta sér upp úr alls kyns hversdagslegum fyrirbær-
um án nokkurrar stærri eða æðri sýnar á mannlega tilveru.
Höfundar af þessum skóla hafa jafnan haft sérstakan áhuga á
„vandamálum" kvenna, oftast að sjálfsögðu í skiptum þeirra við
karlkynið. I þessu leikriti standa konur enn í stímabráki við karl-
mann, að vísu dálítið sér á parti, þ.e.a.s. Manninn með ljáinn.
Val Marianne Goldman á efniviði bendir ekki til þess, að
dramatískar taugar hennar séu ýkja næmar. Hvað er út af fyrir
sig sögulegt við það, þó að fólk veikisl af lifshættulegum sjúk-
dómum? Er f raun og veru nokkuð ómerkilegra en veikindi og
dauði? Til að gera áhugaverða sögu úr slíku, verður eitthvað
meira að koma til, en það vantar hér algerlega: Maríanna hefur
ekkert að segja um dauðann sem hver sæmilega lífsreynd mann-
eskja veit ekki fyrir. Svo er hún ekki heldur tiltakanlega fyndin,
þó að hún sé gyðingur. Þrátt fyrir smávegis ris á stöku stað, er
þetta ein flatneskja frá upphafi til enda, og merkilegt að manni
skuli ekki leiðast meir en raun ber vitni. En það er sjálfsagt leik-
endum og leikstjóra langmest að þakka.
Óspennandi dauðastríð
Stutt lýsing á konunum þremur: Ein er skólasálfræðingur
(Guðrún S. Gísladóttir), önnur ung námskona í viðskiptafræði
(Edda Arnljótsdóttír) og sú þriðja miðaldra frú úr borgarastétt
(Kristbjörg Kjeld). Vonandi skemmi ég ekki fyrir væntanleg-
um áhorfendum, þótt ég upplýsi, að þær tvær fyrrnefndu reynast
dauðvona, frúin ein virðist geta haft það af. Sálfræðingurinn
bregst verst við örlögum sínum, kann ekki að takast á við þær til-
finningar sem aðkoma dauðans kallar fram; Maríönnu er víst
heldur í nöp við sálfræðinga.
Eins og við er að búast dregur sjaldan til tíðinda á
krabbadeildinni; niðurstöður berast úr rannsóknum og eru ekki
alltaf gleðilegar. Nánustu ættingjar líta inn og eiga bágt með að
sætta sig við gang mála; konurnar spjalla saman í rúmum sínum
og gengur misvel að lynda hver við aðra. Trúarlegar spurningar
koma ekki við sögu í þessu verki um endalok jarðnesks lífs, enda
vart von á slíku úr þeirri heiðnu Svíþjóð.
Enginn læknir er sjáanlegur á spítalanum, heldur aðeins
hressileg hjúkrunarkona, geislandi af heilbrigði og krafti, sem
Iilja Guðrún Þorvaldsdóttir skilaði vel á sinn hýra og hlýlega
hátt. Auk þess eru þarna tveir karlar, sambýlismenn yngri
kvennanna, sem þeir Sigurður Skúlason og Stefán Jónsson
leika. Þetta eru vandræðaleg og illa skrifuð hlutverk, og tekur þó
út yfir, þegar höfundur lætur þá fallast grátandi í faðma, án þess
74
Krabbasvalirnar í Þjóðleikhúsinu