Helgarpósturinn - 26.01.1995, Blaðsíða 26

26
MORGUNPÓSTURINN FÓLK
FIMMTUDAGUR 26. JANÚAR 1995
smaa
letrið
Skrnut
fjaorir
Samviskan er engan veginn sá vegvísir
sem alltaf leiðir okkur á réttar brautir.
Hún getur öllu heldur verið samansafn
ranghugmynda og innrætingar sem stangast
á við heilbrigða skynsemi.
í annan stað getur hún verið fullkomlega vitsmunaleg
en leitt okkur út í stríð við ríkjandi gildismat
Jóna Ingibjörg kynlífsfræðing-
ur er framsóknarkona. Ja, hérna
hér. Aldrei hefði þetta hvarflað að
manni þegar maður var að
hlusta á hana í kynfræðslusím-
anum. Hún var ekki með neinn
framsóknaráróður þar og einhvern
veginn finnst manni að það sem
hún sagði hafi ekki beint verið í
anda Jónasar frá Hriflu. Það var
einhver annar andi sem sveif yfir
vötnunum.
En Halldóri Ásgrímssyni hefur
fundist akkur í að fá Jónu á list-
ann til að sýna að Framsóknarmad-
daman sé til í ýmislegt. Kynlífs-
byltingin hefur líka náð undir
pilsfaldinn hjá henni. Nema það
sé Alfreð Þorsteinsson sem stendur
fyrir þessu.
Jóna er ein af svokölluðum skraut-
fjöðrum flokkanna. Fólk sem á að
gefa listunum víðsýnan blæ og fjöl-
breyttan. Fólk sem á að ýta þeirri
hugmynd að fólki að það séu ekki
allir eins í stjórnmálaflokkunum. Og
þegar maður lítur niður eftir
lista Framsóknar í Reykjavík áttar
maður sig á að það er ekki lítið lagt
á Jónu. Það þarf heldur en ekki
skrautlegan karakter til að þurfa
framsóknarsvipinn af öllum hinum.
Helgi Skúlason leikari fær sama
hlutverk hjá sjálfstæðismönnum í
Reykjavík. Þar er hann klemmd-
ur á milli hefðbundinna og lög-
lærðra fulltrúa, sem er ætlað að
komast á þing, og ekkna fyrrum for-
manna flokksins og frammámanna.
Helgi virðist einn eiga að
stinga í stúf. Sýna fólki að það sé
nú alls konar fólk í flokknum.
Atli Heimir hefur hingað til verið í
þessu hlutverki fyrir krata í Reykja-
vík og verður það sjálfsagt áfram.
Það er ef hann veigrar sér ekki
við að taka sæti á listanum eins
og svo margir aðrir. Kratarnir eiga
meira að segja í erfiðleikum með að
fá nokkurn til að taka þriðja sætið
sem þó ætti að koma annarri löpp-
inni á viðkomandi inn í þinghús.
En hvað um það. Það verður gaman
að fylgjast með því á næstu vikum
hvaða skrautfjaðrir flokkarnir draga
fram.
samvi
unnar
„Samviskan hreyfir við öllurn
sem koma hingað í fyrsta skipti en
síðan ekki söguna meir. Smám
saman verður þetta bara skemmt-
anaskattur fyrir þá sem koma aftur
og aftur. Meðan fólk er í mikilli
neyslu er því sama, þegar rennur af
því man það ekki neitt. Fangelsi er
hús fullt af vandamálum og þar er
ekkert gert, fólki er bara kastað útí
þjóðfélagið aftur til að sama sagan
geti endurtekið sig. Samviskan
hverfur ekkert en mönnunr verður
bara andskotans sama. Hér tala
menn um glæpi eins og aðrir tala
um veðrið því að allt snýst við þeg-
ar komið er hingað inn.
Við tölum ekki saman um sekt-
arkennd og samvisku frekar en til-
finningar yfirhöfuð, mórallinn
leyfir engar væluskjóður. En við
förum engu að síður í gegnum
þetta einhvern tímann. Að hafa á
einu augnabliki, jafnvel útúrdóp-
aðir og ruglaðir, lagt okkar eigin
framtíð, fjölskyldunnar og fórnar-
lambsins í rúst. Síðan er það bara
búið.“
Þannig er mórallinn í fangelsinu,
samkvæmt skilningi eins fanga sem
MORGUNPÓSTURINN ræddi við,
en að sjálfsögðu eru viðbrögðin
mismunandi eftir einstaklingum en
það er athyglisvert að við íslenska
rannsókn sem vitnað er til hér í
greininni kom fram að yfirgnæf-
andi meirihluti fanganna eru undir
áhrifum áfengis eða fíkniefna þegar
brotið var framið, einkum er hlut-
fallið hátt þegar kemur að áfengi og
ofbeldisglæpum, eða 95 prósent.
Þannig ganga sumir í gegnum sorg-
arferli við fyrsta brot. En samvisku-
bitið sem svíður mest undan er það
að hafa lagt eigið líf í rúst, hafa
fundið sinn botn í tilverunni. Það
er líka þess megnugt að koma fólki
á réttan kjöl hvaða aðferðum sem
menn þá beita. „Fyrir flesta eru
þetta þung og erfið skref í fyrsta
skipti inn í fangelsið," sagði Björk
Bjarkadóttir forstöðumaður. „En
sumir brynja sig strax. Síbrota-
mennirnir sætta sig hins vegar
margir hverjir við þetta. Þeir kunna
hvorki né geta annað. Það má segja
að þetta sé þeirra vinna.“ í þessari
grein verður tæpt á þeim ólíku
hliðum samviskunnar sem Vil-
hjálmur Árnason skilgreinir hér á
síðunni.
Ljótur stimpill getur
ráðið úrslitum
Erlendur Baldursson, afbrota-
fræðingur og deildarstjóri hjá
Fangelsismálastofnun, sagði að það
væri vissulega þýðingarmikið að
koma upp um brot en oft væri
freistandi að loka augunum fyrir
litlum yfirsjónum vegna þess að
ljótur stimpill gæti hugsanlega ýtt
undir frekari afbrot. „Þú ert tekin
útí búð við að stela og jafnvei
keyrður heim í lögreglubíl og upp-
úr því geta aðrir farið að kalla þig
þjóf. Eftir slíka reynslu getur hugs-
anlega komið fyrir fólk að festast í
rullunni. Það er heilmikið sjokk að
vera hankaður í fyrsta skipti en eft-
ir því sem líður á brotin verður það
minna sjokk. Það er ólíklegt að sí-
brotamaður taki það svo mikið
nærri sér ef hann er gripinn í Hag-
kaup við að stela.“ Erlendur sagðist
ekki kannast við að neitt hefði verið
kannað sem héti sorgarferli eftir að
Gleymum aldrei þessari diskótekferð okkar í London
Kristjana Geirsdóttir sem nú
starfar sem veitingastjóri á Kaffi
Reykjavík var lengi framkvæmda-
stjóri Fegurðarsamkeppni íslands. (
gegnum það starf kynntist hún
mörgu frægu fólki, einkum í Lond-
on árið 1985, eða árið sem Hólm-
fríður Karldóttir varð alheimsfeg-
urðardrottning. Um vorið hafði Rod
Stewart verið fenginn hingað til
lands í þeim tilgangi að krýna feg-
urðardrottningu íslands. „Rod Ste-
wart var alltaf mitt uppáhald," við-
urkennir Kristjana sem þótti mikið
til þess koma að fá að hitta goðið.
En þetta var ekki í fyrsta sinn sem
Jana stóð augliti til auglitis frammi
fyrir Rod Stewart því þegar hún var
17 ára sat hún á næsta borði við
hann á frægu diskóteki í London
sem hét Tramp (Stúdíó 54 Lundún-
arbúa). „Ég held að þetta hafi verið
árið 1972. Við vorum þarna staddar
tvær vinkonur í London og tókst
einhvern veginn fyrir rælni að kom-
ast inn á diskótekið. Það var ekki
nóg með að við hittum Rod Ste-
wart, heldur voru þarna líka staddir
Mick Jagger og Omar Sharif, all-
ir á sama diskótekinu. Við stóðum
bara þarna bláeygar, ungar og sak-
lausar með augun á stilkum og
störðum á þá allt kvöldið. Við höfð-
um ekki kjark til þess að tala við
Mick Jagger né Rod Stewart, en
frægðflr-
innar
þegar líða tók á kvöldið kom Omar
Sharif að máli við okkur og spurði
hvaðan við værum. Kom þá í Ijós
að hann var mjög áhugasamur um
Island því hann spurði margs. Hann
var mjög sjarmerandi og viðkunn-
anlegur. Svo kom hann hingað til
lands nokkrum árum síðar og bjó á
Hótel Loftleiðum, en hann var hér í
þeim tilgangi að spila bridds. Við
vinkonurnar
gleymum
aldrei þess-
ari disk-
ótekferð
okkar á
meðan
við lifum.“
Árið 1985
var, eins
og áður
sagði,
einnig fjöl-
skrúðugt í
ífi Kristjönu
hvað þetta
varðar. En þá
hitti hún meðal
annarra Peter
Stringfellow eiganda
Stringfellows og Hippodrome. „Ég
talaði heillengi við og hann og mér
fannst mikið til hans koma. Á disk-
óteki hans hittum við svo George
Michael þar sem hann dansaði við
hliðina á okkur. Ég á meira að segja
eiginhandaráritun frá honum frá
þessu kvöldi."
einstaklingur er gripinn við afbrot.
„En sorgarferli fórnarlamba hefur
hins vegar oft verið kannað.“
Kúltíveraður dópisti
með rasssítt hár
„Árið 1969 framdi ég mitt fyrsta
afbrot en þá var ég fjórtán ára,“
sagði Guðmundur Haraldsson.
„Við voru þrír saman og rændum
búð í miðbænum á þann hátt að
einn fór inn og tróð inn á sig góssi
sem hann missti síðan viljandi nið-
ur í dyrunum þannig að afgreiðslu-
maðurinn varð var við hann. Af-
greiðslumaðurinn reyndi síðan að
hlaupa hann uppi en á meðan
rændum við hinir peningakassann
og höfðum vel uppúr krafsinu. Við
fundum mikið til okkar eftir á.“
Fimmtán ára var Guðmundur
farinn að neyta áfengis og örvandi
læknadóps reglulega en foreldrar
hans ákvaðu þá að senda hann af
landi brott til að reyna að fá hann
til að losa sig úr kunningjahópnum
en Guðmundur var ekki alinn upp
hjá þeim nema að litlu leyti, heldur
á barnaheimilum, meðal annars var
hann lengi á Silungapolli og því
næst á Unglingaheimili ríkisins.
Hann fór til Svíþjóðar þar sem
náinn ættingi hans bjó en sá var
einnig fíkniefnaneytandi og ferðin
bar því annan árangur en pabbi
Guðmundar hafði vænst. „Ég vann
ekki en fór að stunda tösku- og
veskjaþjófnað úti á götu, auk þess
að hnupla úr verslunum."
Þegar Guðmundur kom heim frá
Svíþjóð, með rasssítt hippahár og í
útvíðum buxum var hann orðinn
„kúltíveraður dópisti“, með hass og
meskalín tók hann þátt í því að
markaðssetja fíkniefni næstu árin.
Þak yfir suðvestur-
hormð
„Það er mikill miskilningur að
allir sem brjóta af sér fari í fang-
elsi,“ sagði Erlendur Baldursson.
„Þá þyrftum við að byggja þak yfir
suðvesturhornið. Yfirleitt eru sektir
og skilorð við fyrstu brotum og það
er langstærsti hópurinn sem lætur
þar við sitja. Hinir sem halda áfram
eru gripnir í þrjú til fjögur skipti og