Helgarpósturinn - 30.11.1995, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER1995
Vœngbrotnir vinstrimenn
Fölk á svokölluðum vinstri-
væng íslenskra stjórnmála
hefur lengi látið það fara í
taugarnar á sér að hafa ekki í
höndunum það öfluga starfs-
tæki sem skoðanabræður þess
og systur á hinum Norður-
Stjórnmál
Magnús Ámi
Magnússon
löndunum (og víðast hvar í
Evrópu) hafa, það er „hinn
stóra jafnaðarmannaflokk".
Eðlilegt er að mönnum svíði,
þegar þeir hugsa til hinna
miklu þjóðarleiðtoga jafnaðar-
manna um alla álfuna: Willys
Brandt, Fran^ois Mitterrand,
Olofs Paime og Gro Harlem
Brundtiand, svo einhverjir
séu nefndir sem hafa aukið
hróður þjóðar sinnar og hreyf-
ingar svo um munar og horfa
síðan upp á forsætisráðherra-
embættið á íslandi skiptast á
milli íhaldsins og afturhalds-
ins alla öldina.
Það má finna til ýmsar
ástæður fyrir því að svona fór
hér á íslandi. Jafnaðarmenn
misstu snemma tökin á verka-
lýðshreyfingunni í hendur
kommúnista og bandamanna
þeirra. Einnig eru tök hægri-
manna á verkalýðshreyfing-
unni vafalaust óvíða meiri en
hér á landi. Önnur ástæða er
sú að verkalýðsstéttin á ís-
landi varð aldrei hlutfallslega
jafnstór og annars staðar, þar
sem raunveruleg iðnbylting
átti sér ekki stað á íslandi. Hin-
ar risastóru verksmiðjur stór-
borganna voru ekki byggðar
hér. Lærðir menn geta án efa
bent á ýmislegt fleira sem
valdið hefur þeim kyrkingi
sem jafnaðarmenn hérlendir
hafa mátt búa við, en það er
ástæðulaust að dvelja við það
miklu lengur.
Hvað sem menn vilja segja
um ágreining Alþýðuflokks
annars vegar og Kommúnista-
flokks/Sósíalistaflokks/Al-
þýðubandalags hins vegar er
ljóst, þegar sagan er skoðuð
grannt, að meint hugmynda-
fræðileg gjá milli þessara
flokka er talsvert orðum auk-
in. Fólk úr þessum fylkingum
hefur átt fremur auðvelt með
að „skipta yfir“ ef svo bar und-
ir, hugsanlega með viðkomu í
einhverju klofningsframboð-
inu. Einn stofnenda Alþýðu-
bandalagsins var fyrrverandi
formaður Alþýðuflokksins,
faðir núverandi formanns Al-
þýðuflokksins, sem er fyrrum
formaður Félags Alþýðu-
bandalagsmanna í Reykjavík...
(fylgiði mér eftir?) Það má tína
til ótal dæmi um svona lagað
og ef menn hafa fylgst með
skoðanaskiptum Svavars
Gestssonar og Jóns Baldvins
Hannibalssonar í Alþýðublað-
inu að undanförnu sjá menn
að þetta fólk, sem staðið hefur
í fylkingarbrjósti vinstrimanna
hér á landi, hefur æði margt á
einhverjum tímapunkti verið í
sama stjórnmálaflokki og
glettilega margt jafnvel á sama
fundinum í því háæruverðuga
bingóhúsnæði Tónabíói, um
það leyti sem greinarhöfundur
fæddist.
Menn hafa gert mikið úr
andstöðu Sósíalista/Alþýðu-
bandalags við aðild íslands að
Atlantshafsbandalaginu og
herstöðina á Miðnesheiði og
stuðning Alþýðuflokksins við
hvort tveggja. Ég fullyrði að
um þetta var enginn einhugur
innan þessara flokka. Sem
dæmi má nefna að Samband
ungra jafnaðarmanna iét af
andstöðu sinni við Atlants-
hafsbandalagið og herstöðina
á aukaþingi í Hafnarfirði 1992,
„ Um sameiningu jafnaðamanna verður ekki
að rœða nema A-flokkarnir svokölluðu,
Alþýðuflokkur og Alþýðubandalag,
renni formlega saman sem stofnanir. “
þremur árum eftir að Berlínar-
múrinn féll. Ég minni líka á al-
gert aðgerðarleysi Alþýðu-
bandalagsins í þau skipti sem
flokkurinn hefur haft aðstöðu
tii að þoka þessum málum í þá
átt sem stefna þess sagði til
um. Menn hafa bent á fleiri
ágreiningsmál þessara flokka,
svo sem afstöðuna til fríversl-
unar, en ég held að afstaða til
slíkra mála ráðist fremur af því
hvort stjórnmálaflokkar þurfa
að taka ábyrga afstöðu til efna-
hagsmála í ríkisstjórn eða geta
ieyft sér ábyrgðarleysi stjórn-
arandstöðunnar. I því sam-
bandi vil ég minna á sinna-
skipti Alþýðubandalagsins
varðandi samninginn um Evr-
ópska efnahagssvæðið, þegar
það yfirgaf stjórnarráðið 1992.
Sannleikurinn er sá að
hindranirnar í vegi samvinnu
og jafnvel sameiningar þess-
ara stjórnmálaflokka eru ekki
margar. Menn geta vissulega
spurt hvernig Jón Baldvin og
Hjörleifur Guttormsson geti
átt heima í sama flokki? Á móti
má spyrja hvernig Péhu- Blön-
dal og Egill á Seijavöllum geti
verið í sama flokki? Og jafnvel
Finnur Ingólfsson og Guðni
Ágústsson? En siíkar spurn-
ingar skila mönnum lítt áleið-
is. Þær áherslur sem skipta
slíkum mönnum að því er virð-
ist í andstæðar fylkingar liggja
á öðru litrófi en því stjórn-
málalega. Þær liggja í þeim
áherslumun sem eðlilega má
greina á því að þessir menn
eru á stundum málsvarar sjón-
armiða sem eiga uppsprettu í
þéttbýlissamfélagi höfuðborg-
arsvæðisins annars vegar og
dreifbýlisins hins vegar. Og
þangað til íslendingar eru til-
búnir að skipa sér í stjórn-
málaflokka eftir því hvort þeir
eiga lögheimili í Kópavogi eða
á Kópaskeri (sem ég held að
verði seint) þá verða menn að
búa við slíkar þverstæður inn-
an stjórnmálaflokkanna.
Það hefur verið lífseig klisja
hjá forystumönnum þessara
flokka þegar þeir eru spurðir
um sameiningu að segja að
slík sameining geti ekki átt sér
stað með valdboði að ofan.
Hún verði að eiga sér stað á
vettvangi hinnar svokölluðu
„grasrótar“. Nú hefur maður
verið að velkjast um þennan
vinstrivæng í áratug eða svo
og manni hefur ekki sýnst ann-
að en „grasrótin" sé fullkom-
lega tilbúin, ef út í það er farið.
Það er helst að tortryggni gæti
þegar auglýsingastofur bæjar-
ins eru búnar að spana upp
ágreininginn stuttu fyrir kosn-
ingar. „Grasrótin" vann sem
einn maður fyrir síðustu borg-
arstjórnarkosningar. Ekki
voru mikil vandræðin á þeim
bænum og gamlir „fjandmenn"
féllust í faðma. Mætingin á
fund Alþýðubandalagsins í
Reykjavík þar sem þeir Jón
Baldvin og Svavar Gestsson
ræddu um sameiningu jafnað-
armanna keyrði svo um þver-
bak að frekar hefði átt að
halda fundinn í Háskólabíói en
á Kornhiöðuloftinu. Stjórn-
málamenn samtímans eiga
ekki að venjast viðlíka mæt-
ingu á þær samkomur sem
þeir standa fyrir.
Nú standa spjótin á þessum
mönnum. Alþýðubandalagið
hefur kosið sér formann sem
þykir líklegur til að þoka þessu
áleiðis og á áðurnefndum
fundi á Kornhlöðuloftinu gaf
formaður Alþýðuflokksins í
skyn að hann áliti það vera sitt
helsta hlutverk í stjórnmálum
að gera slíkt hið sama. Auðvit-
að er æskilegt að þær stjórn-
málahreyfingar sem telja sig
standa þessum flokkum nærri
taki þátt í þessu starfi, en
menn skulu gera sér það ljóst
að um sameiningu jafnaðar-
manna verður ekki að ræða
nema A-flokkarnir svokölluðu,
Alþýðuflokkur og Alþýðu-
bandalag, renni formlega sam-
an sem stofnanir. Ef annar
hvor þeirra ætlar að sæta lagi
og „vinna sigur á hinum“ með
því að innlima einhverja klofn-
ingshópa, þá erum við bara að
taia um að sagan endurtaki sig
og stríðið haldi áfram.
Höfundur er varaþingmaður Alþýðuflokks.
Velkominn, stóri bróðir
„Það ervarla hœgt að lyfta annarri löppinni
lengur án þess að tekin sé afþví mynd eða það
skráð í einhverri tölvu. “
Póstur og sími er kominn í
stellingar og búinn að fá
leyfi til að skrá öll símtöl í
landinu; hver hringir í hvern,
hvenær og hversu lengi er tal-
að. Ég heyri afar fáa gera at-
hugasemd við þessar fyrirætl-
Punktar

ii> ' fí
KarlTh.
Birgisson
anir, en þessar upplýsingar
má síminn geyma í heilt ár og
„ekki nema“ þrír til fimm
starfsmenn munu hafa aðgang
að þeim, samkvæmt upplýs-
ingum símans.
Mér finnst þetta lítið fyndið
og þykir möguleikarnir á eftir-
liti með fólki, ferðum þess og
athöfnum, vera orðnir skugga-
lega margir. Þessi símtala-
skráning bætist við aðra og
ekki síður víðtæka skráningu
sem fer fram hverja einustu
mínútu um allt land. í gegnum
debetkortin er nefnilega skráð
nákvæmlega neyzlusaga fólks
— hver kaupir af hverjum og
hvenær. Ekki veit ég hvernig
meðferð þeirra upplýsinga er
háttað, en á þó ekki von á að
farið sé með þær sem sérstakt
trúnaðarmál hjá kortafyrir-
tækjum og bönkum. Ég veit
ekki með ykkur, en ég hef lít-
inn áhuga á því að eitthvert
fólk hjá kortafyrirtæki úti í bæ
viti hvar og hvenær ég keypti
mér rakspíra, sokka eða
brauðhleif. Mér finnst það ein-
hvern veginn alveg mitt mál.
Við þetta bætist að í flestum
verzlunum eru teknar myndir
af fólki við innkaupin á innan-
hússmyndavélar. í Bretlandi
er farið að seija myndbönd,
„heimildarmyndir“, sem
byggðar eru á efni úr svona
innanhússmyndavéium, enda
hafa eigendur þeirra væntan-
lega fullan ráðstöfunarrétt yfir
efninu. Á einu myndbandinu
er par að elskast í Iyftu og það
var ekki fyrr en sú mynd birt-
ist að einhverjir gerðu athuga-
semdir, ekki fyrir brot á frið-
helgi einkalífsins, heldur af því
að þarna væri klám á ferðinni.
Getum við átt von á því að
stórverzlanir gefi út mynd-
bönd með skemmtilegustu at-
riðunum í helgartraffíkinni? Er
í alvöru eitthvað sem kemur í
veg fyrir það?
Dæmin eru fleiri. Þeir sem
hafa hringt I einhvern af stóru
pizzuheimsendingarstöðun-
um vita að starfsmenn þar sjá
umsvifalaust hvenær maður
pantaði þar síðast og hvort á
pizzunni var paprika eða pep-
peroni. Það þarf ekki einu
sinni að segja þeim hvar mað-
ur á heima; það nægir að
nefna símanúmerið og þá ligg-
ur við að þeir viti hvaða skó-
númer maður notar.
Til að komast undan þessu
þyrfti maður að keyra sjálfur á
pizzastaðinn, en það dugar
heldur ekki til — löggan er bú-
in að setja upp myndavélar á
helztu gatnamótum í bænum.
(Lögreglan hefur reyndar líka
fleygt þeirri hugmynd að setja
upp myndavélar í miðbænum,
þótt það sé ekki komið tii
framkvæmda mér vitanlega.)
Á myndbandaleigum er
haldið utan um hvaða myndir
fólk tekur á leigu, sem aftur
þýðir að þeir, sem áhuga hafa
á því á annað borð, geta fengið
góða mynd af bíómyndaáhuga
viðkomandi tiltölulega auð-
veldlega.
Það er sem sagt varla hægt
að lyfta annarri löppinni leng-
ur án þess að tekin sé af því
mynd eða það skráð í ein-
hverri tölvu einhvers staðar
og hægt að fletta því upp án
mikillar fyrirhafnar.
En aftur að símanum. Póstur
og sími segir að rétthafi núm-
ers hafi rétt á að vita hvert hef-
ur verið hringt úr síma hans,
ef hann sýnir að hann hafi af
því sérstaka hagsmuni. Allt er
þetta áreiðanlega vel meint,
en hvað eru „sérstakir hags-
munir“? Ef einhver grunaði
konuna sína um framhjáhald
og vildi vita í hverja hún
hringdi? Væru það ekki alveg
„sérstakir hagsmunir“ hans —
hjónabandið væri jú í húfi?
Eða faðirinn sem vildi ekki að
dóttir hans hefði samband við
þennan sóðalega strákskratta
sem er alltaf að sniglast í
kringum hana? Væru það ekki
alveg sérstakir hagsmunir
hans að bjarga barninu sínu
frá þeim voða?
Þrátt fyrir yfirlýsingar Pósts
og síma um takmarkaðan að-
gang að skráðum símtölum
þori ég að hengja mig upp á að
lögreglan fengi líka aðgang að
þessum upplýsingum, teldi
hún sig þurfa á þeim að halda,
sérstaklega fíkniefnalögreglan.
Einhverjum kynni að þykja
það í bezta lagi. Þá hina sömu
mætti minna á að meira að
segja þeir, sem reykja hass,
eiga rétt til friðhelgi einkalífs.
Að öilu þessu samanteknu
þykir mér augljóst að það væri
ríkisvaldinu — og vel hugsan-
lega fleirum — í lófa lagið að
kortleggja býsna nákvæmlega
hvernig hver og einn hagar
sér, við hverja hann talar,
hvert hann fer, hvar hann
borðar og kaupir og hvenær.
Ef það svo kysi. Hverjir gætu
haft áhuga á því? Lögreglan?
Skatturinn? Alveg örugglega.
Er líklegt að svo fari?
Kannske ekki. Og þó. Mögu-
leikarnir eru fyrir hendi og
það þarf sterk bein til að
standast freistingar. Það þarf
ekki að lesa mikið af sögu síð-
ustu áratuga til að vita að rík-
isvaldinu er margt betur gefið
en að standast freistingar, ef
hagsmunir þess bjóða svo og
það hefur tækifæri til að beita
sér.
Á uppleið
Halldór Ásgrímsson
Og reyndar Framsóknar-
flokkurinn allur, mörgum til
mikillar furðu. Átvinnuþátt-
taka jókst á síðastliðnu ári
samkvæmt könnun Hag-
stofu. Halldór og hans menn
þakka sér það væntanlega
og sýna það og sanna að oft
er best að gera ekki neitt.
Þórhildur Þorieifsdóttir
Þýtur uppávið eftir að hafa
verið dólandi á neðri ásnum
í leikhússtjórastólaslag. Ekki
aðeins er hún í ritstjórn
samkrulls litlu stjórnarand-
stöðublaðanna heldur var
hún nýlega ráðin gagnrýn-
andi á Mogganum. Fyrsta al-
vöru blaðadrottning á ís-
landi.
Jakob Jakobsson
Hafrannsóknastofnun leggur
til að loðnukvótinn verði
hækkaður f 1.150.000 tonn
úr 800.000 bráðabirgða-
kvóta. Það skyldi þó aldrei
fara svo að Jakob eigi von
um náð fyrir augum sjó-
manna.
Á niðurleið
Guðmundur Bjamason
Spurningin sem þjóðin spyr
sig er: Hver er umhverfisráð-
herra? Það upplýsist hér
með. Guðmundur Bjarna-
son. Hefur umhverfisráð-
herra ekkert að segja um ál-
versmálin?
Margrét Frimannsdóttir
Kom, sá og sigraðl í for-
mannskosningu Alþýðu-
bandalagsins — en lét sig
síðan hverfa af sjónarsvið-
inu med det samme. Það ber
meira á Ragnari Arnalds!
íslenski jóiasveinninn
Þjóðminjasafnið er að ganga
af honum dauðum með sér-
íslenskri útgáfu á meðan
Finnar eru stöðugt að festa
Lappland í sessi sem hin
einu sönnu heimkynni
sveinka. Hvernig geta ófrýni-
legir og glæpahneigðir sérís-
lenskir jólasveinar f gauð-
rifnum og grútskítugum vað-
málsfötum keppt við góðleg-
an og rauðhvítan afa í svona
líka flottum búningi?