Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Blaðsíða 11

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
GCl
Játuðu á sig glæpi vegna ættnienna
IV.
Innri og ytri sannleikur.
í fullan mannsaldur hefir Rúss-
land verið einangrað frá umheim-
inum af nýjum kínverskum múr,
sem kastað hefir skuggum sínum
á báða vegu. Fáfræði almennings
í Rússlandi um hversu ástatt væri
í auðvaldsheiminum var jafnvel
meiri en vanþekking manna í auð-
valdsheiminum á ástandinu í Rúss-
.landi. Eina huggun hins rúss-
neska almennings var sannfæring
hans um að fjelagarnir í auðvalds-
ríkjunum byggju við ennþá verri
kjör en hann. Menn hugsuðu sem
svo, að verið gæti að þeir væru í
hreinsunareldinum, en þá væru
fjelagar þeirra erlendis í helvíti.
I kvikmyndum, útvarpi, blöðum
og í bókmentunum var heiminum
utan múrsins eða landamæranna
lýst svo, áð hann væri bygður
feitum bankastjórum sem hvers-
dagslega ger.gu í kjól með pípu-
hatt, eða yfirstjettarmönnum með
stirðnað kuldaglott á vör, og svo
hinsvegar dauðsveltum öreigalýð,
er heföist við í kjallaraholum og
bruggaði þar launráð sín. Það var
heimur fullur hryllinga hinna
rússnesku ævintýra.
I kvikmynd, er jeg sá í Moskvu
árið 1933, var þýskur vísindamað-
ur húðstrýktur í neðanjarðar-
hvelfingu í kaþólsku munka-
klaustri. Voru það munkar, sem
húðlátið frömdu með aðstoð
þýskra stonnsveitarmanna. For-
spjallið að myndinni var eftir
Lunatcharsky fyrrum menr.ta-
málaþjóðfulltrúa Soviet-Rúss-
lands. Kvikmynd þessi var gerð
með það fyrir augum að sýna hana
eintmgis í Rússlandi og munaði
miklu hve ljelegri hún var að
listagildi en fyrri snildarverk af
þessu tagi, er ætluð voru til áróð-
urs erlendis.
Jeg minnist einnig jafn giögg-
lega annars atviks. Vinsæll ukra-
inskur rithöfundur var að skrifa
smásögu, sem gerðist í London.
Hann var kominn í ógöngur með
atriði þar sem lögregluþjónn
hrindir verkamanni sem er á
sunnudagsgöngu, út af gangstjett-
inni. Hann leitaði ráða til mín.
Hvað mundi lögregluþjónninn
segja? Og hvaða iilyrðum mundi
hann hreyta út úr sjer?
.„Spurningin er aðeins sú“, sagði
jeg, „hversvegna lögregluþjónninn
hrindir manninum út af gang-
stjettinni“.
„Nú, — það er auðvitað“, sagði
rithöfundurinn. „Jeg sagði yður að
hann væri verkamaður. Hann var
flibbalaus og ekki með neitt háls-
bindi“.
Hann var í einlægni sannfærður
um það, að í auðvaldsborginni
London, gengu lögregluþjónarnir
um á sunnudagsmorgnana og
hrintu öreigunum út af gang-
stjettunum. Og þetta var alls ekki
ómentaður maður. Hann var ung-
ur maður, er hafði hlotið háskóla-
mentun í Rússlandi og vinsældir
hans sem rithöfundar fóru sívax-
andi. Hugmyndir Rússa um auð-
valdsskipulagið voru álíka fráleit-
ar og hugmyndir lesenda Daily
Mail um Bolsevismann.
Sama einstrengingslega aðferðin
var notuð gegn. andstöðunni heima-
fyrir í Rússlandi. Emræðisstjórn-
in, sem stóð og fjell með sínum
eigin óskeikulieik gat ekki leyft það
að almenningur fengi vitneskju um
það, að pólitískur ágreiningur væri
innan flokksins. Þessvegna hlutu
hinir ákærðu ' í Moskva-rjettar-
höldunum að vera meðal hinna
svörtu sauða. Það var óhugsan-
legt að viðurkenna, að þeir væru
heiðarlegir stjórnmálamenn, sem
að vísu væru í andstöðu við st jórn-
ina. Það varð að láta þá leika
hlutverk gagnbyltingarmannsins,
sem er flugumaður erlends ríkis,
— ekki af sannfæringu, heldur af
því, að honum er borgað fyrir bað,
eða af einhverjum öðrum djöful-
legum hvötum.
Fórnarlömbin tóku að sjer þessi
hlutverk, af mismunandi ástæð-
um, eftir því sem hver var gerður.
Menn eins og Bukharin, sem að-
hyltust sömu lífsskoðun og ákær-
endur þeirra, gengu í þennan leik
af frjálsum vilja, af því að þeir
voru sannfærðir um, að það væri
seinasta fórnin, sem þeir gætu
fært flokknum, þar eð þeir höfðu
beðið stjórnmálalegan ósigur og
höfðu því samkvæmt miskunnar-
lausum öfgum eim*æðisríkj anna
fyrirgert lífi sínu. Aðrir, sem voru
útslitnir eftir ævilanga baráttu,
hugðust að geta með því bjargað
lífi ættingja sinna, sem haldið var
sem gislum, þó að þeir gætu ekki
bjargað sjálfum sjer (sbr. um-
mæli Kamenevs um son sinn í öðru
rjettarhaldinu). Og enn aðrir, sem
lítilsigldari voru höfðu látið bug-
ast af andlegum og líkamlegum
pyndingum og loforðum um misk-
un, sem þeir í einfeldni sinni trúðu
á í lengstu lög.
Að síðustu voru lögreglunjósn-
ararnir, sem ekkei*t áttu á hættu.
Játningarnar í Moskvu eru þeim
einum dularfullar, sem leita einn-
ar sameiginlegrar skýringar á
framkomu þessara manna, sem
meðgengu af svo mismunandi hvöt-
um.
Aðferð sú í áróðursstarfsemi
Rússa heimafyrir, að gei*a alt sem
einfaldast og skiljanlegast leiddi
til þeirrar hefðar, að þeir sem
ákærðir voru um politíska glæpi,
urðu í rjettarhöldunum að játa