Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Blaðsíða 15

LESBÓK MOKGUNBLAÐSINS
665
Forrjettindi til fjár «»*• menta
hlýtur altaf að hafa verið meira
í orði en á bcrði á meðan foreldr-
arnir höfðu misjafnlega háar tekj-
ur. Þetta var óhjákvæmilegt á því
tímabili, er sósialisminn var að
þokast af fyrsta stiginu (hver
maður á að vinna eftir getu sinni
og uppskera laun í samræmi við
afköst sín) yfir á annað stigið
(hver maður á að vinna eftir getu
sinni og uppskera laun í sam-
ræmi við þarfir sínar, — þ. e. eft-
ír því hve mörg börn hann a,
læknishjálp o. s. frv.)
Jafnvel hinn bjartsýnasti gat
ekki búist við því að algjörðu jefn-
rjetti yrði komið á í einni svipan.
Hinsvegar var ástæða til að ætla,
að stjórn, sem stefndi, þótt hægt
færi, að sósialisma, mundi gera
sjer far um að draga úr þeim
áhrifum sem mismunandi afkoma
foreldra hlýtur óhjákvæmilega að
hafa á börnin, — þ. e. reyndi að
sporna við því, að um forrjettindi
frá fæðingu yrði að ræða. En ráð-
stjórnin rússneska tók þveröfuga
stefnu. Erfðir voru aftur lögfest-
ar, menn voru hvattir til að líf-
tryggja sig, og það sem meira er,
— börn afburðamanna fengu sjer-
stakan ríkisstyrk þar til þau voru
orðin fullveðja. Jeg tilfæri hjer að-
eins eitt dæmi:
„Látinn er eftir þunga sjúk-
dómslegu, hinn víðfrægi flug-
vjelasmiður, fjelagi N. M. Poli-
karpov, hetja hinnar sósialist-
isku vinnufylkingar, og meðlim-
ur æðsta ráðs U.S.S.R. Hefir
ráðstjórnin ákveðið að veita
ekkju Polikarpovs og dóttur
hans 100.000 rúblur í viður-
kenningarskyni fyrir starf hans
og ekkjunni auk þess 1000 rúbl-
ur í mánaðarlegan lífeyri og
dófttur hans 500 rúblur á mán-
uði, þar til hún hefir lokið námi
og ennfremur systur hins látna
400 rúblur á mánuði meðan hún
lifir“. (Soviet War News, 2.
ágúst 1944).
Ungfrú Polikarpov elst þannig
upp á heimili þar sem þrír með-
limir fjölskyldunnar hafa saman-
lagt í tekjur á mánuði 1900 rúbl-
ur, án þess að vinna fyrir þeim,
og eiga auk þess fjárupphæð, er
nemur 100.000 rúblum, til að grípa
til. Ef þessi sama ungfrú hefði
verið fædd af foreldrum í stjett
óbreyttra verkamanna og faðir
hennar hefði orðið öryrki annað-
hvort fyrir aldurs sakir eða vegna
slysfara, mundi hún hafa alist upp
á heimili með 30—75 rúblur í
tekjur á .mánuði í stað 1900 rúblna,
eins og eftirfarandi tafla sýnir:
2. Forréttindi til mennta.
Misrjettið er ekki aðeins bund-
ið við þá, sem fullorðnir eru og
vinna fyrir kaupi, heldur nær það
fyrir beinar aðgerðir ráðstjórnar-
innar, jafnvel til hvítvoðungsins í
vöggunni. Börnin í Rússlandi alast
upp í fátækt eða ríkidæmi rjett
eins og í auðvaldsríkjunum. Fyrsti
varnargarðurinn gegn erfðum á
forrjettindum fjell, er hin nýja
stj órnarskrá ráðstj órnarríkjanna
lögfesti erfðir á fjármunum, og
annað enn veigameira var það, er
frjáls og ókeypis aðgangur að
námi var afnuminn með því að
krefjast skólagjalds við æðri
mentastofnanir.
Tilskipun 2. október 1940 (Iz-
vestia, 3. okt. 1940) mælti svo
fyrir að skólagjald við framhalds-
skóla skyldi vera 150—200 rúbl-
ur og við háskóla 300—500 rúbl-
ur á ári. Skólagjaldið fyrir fyrsta
námstímabilið skyldi greiðast inn-
an mánaðar frá birtingu tilskip-
unarinnar. Afleiðingin varð sú að
um 600 þúsund fátækir stúdentar
gátu ekki greitt skólagjaldið og
urðu því að hætta námi. (P. Meyer:
The Soviet-Union: A new class
Society Politics 1944, New York,
bls. 83).
Æðri mentun (frá 15 ára aldri)'
varð þannig forrjettindi þeirra
unglinga, sem áttu að foreldra,
sem höfðu efni á að kosta þá til
náms, en það var einkum fólk í
stjett embættismanna, verkfræð-
inga og mentamanna. Þróunin í
þessa átt hófst löngu áður, en til
ársins 1932 þurftu að minsta kosti
65% af námsmönnum við vjela-
háskólana og verkfræðingaskólana
að vera verkamenn eða börn
verkamanna (Pravda, 13. júlí
1928). Með þessari ráðstöfun var
komið í veg fyrir það að efr.aðir
nemendur gætu bolað hinum fá-
tækari frá æðri skólum. Með
tilskipun 19. september 1932 var
þessi verndarráðstöfun afnumin í
framkvæmdinni. Eftirfarandi tafla
sýnir hversu fækkað hefir verlca-
Ellistyrkur (á mánuði) skv. tilskipun 8. jan. 1938. (Lagasafn 1939,
nr. 1—1.)
Fjölskylda nioð Fjölskylda með 2
1 ómaga ómaga eða fleiri
Rúblur Rúblur
1. Námumenn og verkamenn í hrettu-
legum iðngreinum 00 75
2. Yerkamenn í þungaiðnaði og við jám-
brautir 50 60
3. Aðrir 30 40