Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Blaðsíða 16
666
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
llörnum fátækra bolað frá skólum
mönnum og börnum verkamanna
við æðri skóla:
1933 1935 1938
% % %
Hánkújur ...........50.3 45.0 33.9
Framhaldsskólar .... 41.5 31.7 27.1
(Tekið úr Sozialisticheskoie
Stroitel’stvo SSSR, Mpskva 1:12,4,
bls. 410 og 1936 bls. 576 og kul’-
turnoie Stroitel’stvo SSSR, Moskva
1940 bls. 114.
En augljósast verður hvert
stefnir þegar athugaðar eru nið-
urstöðutölurnar úr iðnskólur.um,
því þaðan eru menn teknir í mik-
ilvægustu forstjórastöðurnar í ráð-
stjómarrikjunum. Þær tölur líta
þannig út:
Verkamenn og bÓrn þeiiTa.... 43,5%,
BændUr og -börn þeirra ..... 'J ö%
Skrifstofumenn, sjerfrscðingar og
börn þeirra ............... 45.4%
(Tekið úr bók Solomons
Schwarz: ,,lleads of Russian
Factories“, Social Research, Sopt.
1942, New York, bls. 324).
Eftir að skólagjaldi var komið
á 1940, voru stofnaðir liðsfor-
ingjaskólar (,,Suvorov hcrskólarn-
ir) og var sonum liðsforingja sjer-
staklega ívilnað um. aðgang að
þessum skólum (tilsk. 23. ágúst
1943). — Þá eru einnig til sjer-
stakir skólar fyrir börn embætt-
ismanna. Hinsvegar eru bern
þeirjra manna, sem ekki hafa ráð
á að greiða fyrir þau skólagjöldin
við framhaldsskólana, kvödd ti) 4
ára skylduvinnu, er þau hafa lokið
barnaskólanámi (tilsk. 2. október
1940). Eru þau þá þjálfuð í sex
mánuði og alt að tveim árum til
sjerstakra starfa síðarmeir, en að
þeim tíma liðnum er þeim skylt
að taka að sjer störf hvar scm
vera skal. Af þessu fyrirkomu-
lagi leiðir það,að börn verkamanna
og bænda verða að öllum jaínaði
verkamenn og bændur, en börn
þeirra, sem hærra eru settir, þok-
ast af sjálfu sjer í hærri stöður.
Fátæklingamir! njóta að vísu
námsstyrkja, en skilyrðin fyrir
þeim eru mun strangari en í
flestum auðvaldsríkjum. Til þess
að öðlast slíka styrki þurfa menn
að hafa fengið við próf ágætis-
einkunn að minsta kosti í % hluta
r,ámsgreinanna en fyrstu einkunn
í hinum.
Staðreynd sú, að börn fátækra
manna þurfi að sýna frábæra
hæfileika til þess að fá að afla sjer
þeirrar mentunar, sem rjett er
skilyrðislaust að sonum hinna
ríku, bendir óneitanleqa til þess
að það djúp sjc staðfest á milli
stjettanna, sem afburðamaðurinn
einn getur komist yfir.
Þróunarstig þessara mála eru
tvö. Fyrst fór fram stjettaskift-
ing eftir tekjum, — og var það
óhjákvæmilegt. En því næst er
þessi stjcttaskifting eftir tckjum,
er til næstu kynslóðar kemur, lát-
in nú til allra þcgar frá fæðingu,
fyrir beinar aðgcrðir ríkisvabis-
ins. Arfgeng embættismannastiett,
iðnaðarmannastjctt og heríor-
ingjastjett verður uppistaðan í
þessu nýja stjetta-þjóðfjelagi, og
ræður engu í því cfni hver fvam-
leiðslutækin á, heidur hverjir bað
eru, sem fara .með völdin í land-
!nu. Og allar þessar stjettir sýna
sömu viðleitni til að halda við
völdum sínum og sjerrjettindum,
eins og í öðrum ósviknum stjetta-
þjóðfjelögum, er sagan greinir
frá.
Erfitt er að sjá hvernig hægt
er að rjettlæta allar þær tilskip-
anir og lagaboð, sem þróun þessi
er reist á, með því, að þau sjeu
,,bráðabirgðaráðstafanir“ - eða
„neyðarúrræði á erfiðum tímum“.
Erfðarjetturinn var trygður með
stjórnarskráuni, sem vissulega átti
ekki að vera neitt dægurplagg. Og
ekki er hægt að segja að það hafi
verið gert til þess að þóknast
Churchill og Roosevelt, er ráð-
stjórnin árið 1932 svifti verka-
menn þeirri vernd, er þeir höfðu
notið gegn því að efnamennirnir
gætu bolað þeim frá námi við æðri
skóla. Og ekki verður heldur tal-
ið að ráðstjórnin hafi sett skóla-
gjöldin á, til þess að flýta fyrir
innrás bandamanna á meginland-
ið.
Ef um væri að ræða eina ein-
ustu tilskipun um mentamál. á
síðasta áratugi, er til framfara
horfði, þá gæti maður ef til vill
vcrið í vafa um raunverulegan
ásetning ráðstjórnarinnar. Jeg
skora því á hina hneyksluðu
Soviet-vini, er lesa þessa bók, að
benda á, þó ekki sje nema eina
slika tilskipun.
Hið sama er að segja um kenslu-
aðíerðirnar, það sem kent er í
skólunum og þann anda, er svíf-
ur þar yfir vötnunum. Allar nýj-
ungar í kenslu, allar tilraunir og
aðferðir, er vænlegar voru til nyt-
semda, hafa verið lagðar niður í
Rússlandi. Samskólar eru þar okki
lengur til. Piltar og stúlkur mega
ekki vera í sama skóla, er þau eru
orðin 12 ára. Kepni milli kennará
og nemenda hefir verið afnumin.
Ameríska kensluaðferðin, hin svo-
kallaða pedologi, er tekin yar upp
í Rússlandi á fyrstu árum bylting-
arinnar, og miðar að því að hag-
nýta sem mest athafnaþrá og for-
vitni barnsins, hefir einnig ver-
ið lögð niður með þeim forsend-
um að hún sje reist á „fölskum
vísindum", sem ,sjeu „skaðleg og
andstæð marxistastefnunni". En
'í stað hennar hefir ráðstjórnin
endurvakið hina ómenguðu „marx-
istastefnu“ með því að lýsa yfir
eftirfarandi meginreglum: