Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1948, Síða 8

564
LESBÓK MORGUNBLAÐSrNS
skamti. í miðri kirkjunni var ljósa
króna með 6 örmum og 7 Ijósa-
armar voru á víð og dreif um
kirkjuna, en á altari tveir kerta-
stjakar. Eru þá alls 15 kertaljós í
kirkjunni og má á því marka að
birtan hefir e!.ki verið mikil. Nú
finst mönnum 15 kerta pera ekki
lýsa upp lítið herbergi.
Markús Magnússon í Görðum
er nú orðinn stiftprófastur og skoð-
ar hann kirkjuna á hverju ári.
Þykir mjer rjett gð birta hjer
nokkrar athugasemdir hans.
1782. Alt við sama og í skoð-
unargerð biskups, nema hvað skrá
in fyrir stúkuhurðinni er biluð og
þvertrjeð yfir kirkjugarðsportinu
brotið og fúið.
1782. Þá hafði verð gert við
þetta. Kirkjunni höfðu-á þessu ári
borist gjafir „Assistentsins í Hafn-
arfirði, Mr. Svendborgs og hans
kærustu“, hvítur corpcral-dúkur úr
atlaski með egta gullkniplir.gum
umhverfis og í miðjunni bróderað-
ur gullkrans utan um gjafaranna
fangamörk. Þau hafa og gefið
kirkjunni hvíta kniplinga utan um
þann hvíta altarisdúk.
1784. Sunckenberg kaupmaður
hefir gefið kirkjunni forláta kaleik
og patínu, „sem kostað hefir í
Köbenhavn yfir 50 rdl og er á
grafið nafn gefanda. — „Þá sókn-
arpresturinn segir að kirkjan sje
bæði of lág, mjó og for lítil til
hinnar reykvísku sóknar, álítur
prófasturinn sig plig.ugan til að
innfæra, en kann þó þannig ei ann-
að gera, en begjæra ef kirkjunnar
núverandi Værge, Hr Suncken-
berg, að forestille þessa Nödvendig-
hed fyrir þeirrar kónglegu Handels
Direction“.
1785. Kirkjan eins nema hvað
ber á fúa í „undirstokkum, sjer-
deilis að sunnanverðu, hvar væntan
lega hefir vatn á gengið“. Að norð-
anverðu, framan til vlð kórdyrnar,
„er af Handelens Assistantere be-
»
kostaður einn stóll t’l 8 persóna,
með pílára alt í kring“.
Hannes biskup Finnsson fluttist
aldrei til Reykjavíkur. En fvrir
hans tilstilli mun það hafa verið
að skoðun fór fram á kirkjunni á
þessu ári, til þess að kveðinn vrði
upp dómur um það ,hvort kirkjan
væri nógu stór og vegleg til bess
að geta heitið dómkirkja Skoðun-
armenn töldu hana óhæfa til bess
og kváðu nauðsynlegt að stækka
hana mikið, eða byggja nýja
kirkju. Varð það þá úr, að ákveðið
var að byggja nýa dómkirkju úr
steini og henni valinn staður þar
sem hún stendur enn. Sú kirkja var
9 ár í smíðum og allan þann tíma
varð að notast við gömlu kirkjuna.
En á hverju ári kvartar sóknar-
prestur um það að kirkjan sje alt
of lítil, því að jafnt og stöðugt
fjölgaði fólki í bænum. Skólinn var
nú fluttur hingað. Um þensar
mundir hættir einokunii; og versl-
anir fara að rísa upp í bænum.
Fólk utan af landi er farið að
setjast hjer ‘áð. Og auk þess hafa
tveir söfnuðir verið lagðir til kirkj-
unnar, sem upphaflega var of lít-
il fyrir Víkursöfnuð e!nan. Reynt
var að bæta úr þessu með því að
fjölga sætum í kirkjunni, en það
dugði lítið, því að gólfrúm var
takmarkað.
•
Menn höfðu vænst þess að hin
nýa dómkirkja kæmist fljótt upp
en er það drógst og drógst varð
eitthvað til bragðs að taka. Því var
það árið 1789 að prestur og söfn-
uður sáu sig tilneydd að setja nýtt
loft í kirkjuna um 2 stafgólf, .,það
fremsta kórsins og insta forkirkj-
unnar. Loftið er á báðar síður, að
innan og framan umgefið með píl-
árverki í hvoru að eru 5 stólar með
tilhlýðilegum bríkum og bakslám
alt sæmilega vandað. Til loftsins
er trappa við stúkudyrnar í kórn-
um og fyrir innan er hurð á járn-
um með klinku fyrir“. Ekki var
til þess ætlast að kirkjan borgaði
þann kostnað, sem af þessu leiddi,
heldur var ætlast til bess að beir,
sem fengi sæti á loftinu, borguðu.
fyrir þau, og á þann hátt átti að ná
upp kostnaðinum.
Hannes biskup skoðaði kirkjuna
að lokinni þessari umbót, og tek-
ur það þá enn skýrt fram að hún
sje alt of lítil fyrir söfnuðinn. En
við því var auðvitað ekkert að
gera annað en biða þess með þol-
inmæði að nýa dómkirkjan vrði
fullsmíðuð. Það varð árið 1796 og
þá var hlutverki gömlu kirkj-
unnar lokið.
Hvað varð um hana?
Til þess að svara því með fæst-
um orðum, þá var forkirkjan
(kirkja Brands) flutt upp á Mýr-
ar, en úr kórnum var gert skrúð-
hús við dómkirkjuna.
Gamla kirkjan var rifin árið
1798 og í kirkjureiknir.gi fyrir það
ár stendur (auðvitað á dönsku):
„Modtaget af Sysselmand S. Pet-
ersen Belöbet af det ved Auction
den 26. ..September 1793 bortsolgte
gammelt Tömmer og Bræder fra
den nedrevne gamle Kirke í
Reykjavik .... 38 rd. 27 sk.“
Ekki er nú hægt ,að sjá hver
keypt hefir timbrið, því að engar
uppboðsgerðir eru til frá þeim ár-
um. En af brjefabók Geirs bisk-
ups Vídalíns má ráða, að bóndinn
á Álftartungu á Mýrum hafi keypt
timbrið. í brjefi, sem biskup skrif-
ar Rentukammeri 17. ágúst 1799
segir svo:
— Vjer viljum ekki láta hjá
líða að tilkynna yður virðingar-
fylst, að kirkjan í Álftartungu hef-
ir nú verið sómasamlega bygð upp
úr efniviði úr hinni niðurlögðu
Reykjavíkurkirkju, og að gamla
kirkjan, að kórnum undanteknum
var yfrið nóg til þess að byggja
upp Álftartungukirkju Það hefði
því verið hreinn óþarfi að rífa kór-