Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1955, Blaðsíða 5

" LESBÓK MORQmBLAÐSINS
Cf>7
Klukkurnar kalla
Klukkusteypa er með elztu
iðngreinum
I»ÓU MulUitfUeypa bafi lftið breyzt um aldimar, hofur þó Jögun klukknanna
hreyzt talsvert, elns og sjá má á þessum myndum. En þessar þrjár gerðir telja
sérfr»ðingar helztar. Fyrir siðbótina voru klukkurnar háar og mjóar, eins og
sést á 1. mynd. Síðar urðu þær lægri og slógu sér þá mjög út að neðan (2. mynd).
Seinast er mynd af klukku eins og nu gerist. Allar þessar gerðir klukkna eru til
hér í Þjóðminjasafninu, eins og sjá má á myndum hér á eftir.
J^INHVER elzta iðngrein, sem
menn þekkja, er klukkusteypa,
og fáar iðngreinar haía tekið jafn
litlum breytingum og hún um alda-
raðir. Enda þótt nú sé notuð ný-
tízku áhold tií þess að steypa
klukkur, þá er aðferðin in sama og
hún var fyrir hundruðum ára.
Fyrstu klukkurnar, er sögur fara
af, voru steyptar austur í Kína fyr-
ir nær 6000 árum. Það er sagt, að
sá sem byrjaði á því að búa til
klukkur, hafi fengið hugmyndiria
er hann var í smiðju hjá bróður
sínum og hlustaði á hvernig ham-
arinn söng við steðjann. Ekki vita
menn nú hvernig þessar klukkur
hafa verið. Elztu klukknabrotin,
sem fundizt hafa, eru frá Assyríu
og yoru grafin upp i rústum hallar
Nimrods konungs.
Fyrsta klukkan kom til Evrópu
á 4. öld. Það var Paulinus biskup
í Nola í Campaniu, sem hafði út-
vegað hana. Drógu klukkur síðan
nafn af héraðinu og voru kallaðar
„campana“ á ítaliu, en af því er
aftur komið tækniorðið „campano-
logy“, sem táknar aðferðina við
klukkusteypu og hvernig klukkum
er hringt. Kirkjan tók þegar klukk-
urnar í sína þjónustu, og þá var
farið að reisa sérstaka turna fj.Tir
klukkurnar. Þessir turnar eru kall-
aðir „campanila“, og merkastur
þeirra er Markúsarturninn í Fen-
eyum. Síðar voru turnarnir settir
á kirkjurnar sjálfar, en nú er það
farið að tíðkast aftur að reisa „cam-
panila“, eða sérstakan klukkna-
stöpul hjá kírkjunum.
Snemma var farið að skreyta
klukkurnar með alls konar útflúri
og myndum. Voru það aðallega
myndir af Kristi og Maríu mey, og
jók það mjög á trú almennings, að
klukknahljómurinn fældi burt
vonda anda, og fram eftir öldum
fundust varla svo magnaðir djöflar
eða illvættir, að eigi gugnuðu gjör-
samlega þegar þeir heyrðu klukkna
hljóm. Þá var því og trúað, að guð
mimdi láta klukkur hringja á efsta
degi, til að kalla ina framliðnu til
dómsins og fæla með þeim árana
niður í stað fordæmingarinnar, eins
og segir í þessari vísu:
Fagur er söngur í himnahöll
þar heilagir englar syngja;
skjálfa mun þá veröldin ö)l
þá dómklukkurnar hringja.
F’yrstu klukkurnar, sem komu
hingað til íslands, voru bjöllur þær
er papar höfðu og Ari fróði getur
um. En Öi'lygur inn gamli mun
fyrstur norrænna manna hafa flutt
hingað kirkjuklukku. Var það járn-
klukka, er Patrekur biskup í Suð-
ureyum hafði gefið honum. Þegar
þeir Örlygur sigldu yfir Faxaflóa,
tók klukkuna útbyrðis. En er þeir
lentu í Sandvík á Kjalarnesi, þá lá
klukkan þar í þarabrúki (hefur
sjálfsagt ílotið á ramböldunum).
Örlygur lét gera kirkju að Esju-
bergi, og þar hefur þessi klukka
verið. Það getur vel staðizt að hún
hafi verið úr járni, því að ekki var
farið að steypa koparklukkur í
Englandi fyr en á 10. öld.
Fram eftir öllum öldum var fullt
af tröllum hér í landi, og var
klukknahljómur öruggasta vörn
manna gegn þeim.
Kleppa tröllkona, sem bjó á
Kleppustöðum í Steingrímsfirði,
varð að flýa þaðan vegna klukkna-
hljómsins eftir að kirkja var reist
þar í dalnum.
Tröllkona bjó eitt sinn í gljúfri
skammt frá Miðdal í Laugardal og
hafði þann sið að sækja efnilegasta
manninn í dalnum á hverjum jól-
um og hafa í soðið. Því var kirkjan
sem áður hafði verið á Ketilvöll-
um, flutt að Miðdal og eftir bisk-
upsboði sett svo nærri gljúfrinu,
að klukknahljóðið skyldi fæla
tröllskessima burtu. Það tókst hka,
skessaii flýði, eu settist að x skarði