Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1955, Blaðsíða 8

700
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
KLUKKURNAR Á HÓLUM — f dómkirkjunni á Hólum eru þessar tvser
klukkur, og getur hvorug talist gömul. Á annari er þessi áletrun: „ME FECIT
A C HERBST A® 1784. SOLl DEO GLORIA HOLAKIRKJA ATH 1784“. —
Seinustu stafirnir eru upphafsstafir Arna biskups Þórarinssonar, sem hefir
fengið klukkuna til kirkjunnar. Á hinni klukkunni, sem er þó nokkru stærri,
stendur: „STÖBT AF B LÖW & SÖN KIÖBENHAVN 1885“.
klukka. Annars geta samstæður
verið 5, 6, 8, 10, 12 og upp í 36
klukkur. Stærsta khikkan í Eng-
landi vegur 16 smálestir og er í
St. Páls-kirkiunni. En þar sem svo
þungar klukkur eru. verður að
ganga vel frá rambö'dum, og eins
þar sem margar klukkur eru sam-
an. Áður voru rarrbö'dm tré,
en nú er farið að nota stálgrindur
og eru þær þvi meiri fvrirferðar og
fullkomnari sem klukkurnar eru
fleiri er samhringia skal.
Klukkur ganga úr sér við notk-
un, því að smám saman koma í
þær lautir undan kólfunum. Nú
tekst stundum að hbómstilla þær
aftur. en áður fvr voru khikkur
bræddar upp begar bær voru úr
sér gengnar. Þannig hafa flestar
fornar klukkur farið forgörðum.
Nú eru menn hættir þessu o? eng-
ar fornar klukkur eru bræddar,
heldur eru þær geymdar sem forn-
minjar.
Hér er rétt að skjóta inn sögu
um þá klukku, er menn halda að
nú sé elzt allra og talin vera 1635
ára gömul. Þessa klukku á Kon-
stantín mikli að hafa gefið kirkju
nokkurri í Rúmeníu árið 320. Var
hún alltaf á sama stað, því að eftir
að Tyrkir náðu þar yfirráðum, þá
hðfðu þeir hana í musteri sínu. í
stríðinu 1918 var barizt þarna og
var musterið bá skotið í rústir. En
brezkir hermenn fundu klukkuna
og fluttu hana til Varna. Þar grófu
þeir hana í sand og ætluðu að bíða
betra tækifæris til þess að koma
henni til Englands. Um sömu
mundir lá þarna í höfninni ástr-
alska flutningaskipið „Melara“ og
nokkrir af áhöfn þess urðu varir
við er Bretar voru að fela klukk-
una. Næstu nótt fóru þeir bangað,
grófu upp klukkuna og höfðu um
borð með sér.
Þegar skipi* kom til Sydney,
frétti forstjóri skipafélagsins um
þetta. Varð það þá að ráði að
klukkan var gefin manni sem
William Thomson hét, átti heima
í Brisbane og var forngripasafnari.
En hann þóttist ekki mega setja
hana í safn sitt. Gaf hann þá kirkju
stjórninni þar á staðnum klukkuna
sem stríðsminjagrip. Var henni
komið fyrir hjá St. Augustínus
kirkjunni í Brisbane, og þar hangir
hún nú. Klukkan er 20 þumlungar
á hæð og skreytt með myndum af
Kristi, Maríu mey og krossfesting-
unni.
Á alvöru og gleðistundum eru
kirkjuklukkurnar látnar flytja
þjóðunum boðskap. Þannig var það
ákveðið í Englandi í seinustu styrj-
öld að ef Þjóðverjar skyldi gera
innrás þar, ætti að hringja öllum
kirkjuklukkum í landinu samtímis
til þess að vara þjóðina við. Ekki
kom þó til þessa, en að loknum
ófriðnum var öllum klukkunum
hringt samtímis. Það var fagnaðar-
boðskapur til þjóðarinnar.
Um klukkur hér á landi í ka-
þólskum sið, segir dr. Guðbrandur
Jónsson svo:
„Klukkur voru með þrennu móti.
Stórar klukkur — útiklukkur, sam-
hringjur, söngmeyjar, er ýmist
voru í stöpli, klukknahúsi, eða utan
á suðurgafli kirknanna, og smá-
klukkur á kór eða bjöllur á kór,
smábjöllur og handklukkur, uppi-
haldsklukkur og handbjöllur. Úti-
klukkumar voru notaðar til að
kalla saman söfnuðinn til guðs-
þjónustu. Þær voru oftast gjörðar
úr bronsi, venjulegast ca. 80%
kopar og 20% af tini og ofurlítið
af silfri. Ef fleiri klukkur voru,
voru þær samstilltar í prím, terts,
kvint og oktav (þríhljóm) og hétu
þá söngmeyar eða samhringjur.
Klukkum var hringt allan ársins