Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1955, Blaðsíða 10

702
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sögur, hafi einnig sagt frá því
hversu ágætar klukknahringingar
væru, til að fæla burt slíkan fans.
Hún hafði séð klukku þá, sem
fannst hiá Hraunþúfuklaustri og
kerald hvotTt vfir. Er sagt að sá
staður hafi farið í evði í plágunni
1404. Á klukkunni stóðu þessi orð:
„Vox mea est baniba,
possum depellere Sathnn“,
en það býðir: „Mitt hljóð er bamba,
burt rek eg Satan“. Séra Jón segir
að klukka þessi hafi verið flutt að
Goðdölum, en síðan brædd og
stevpt önnur klukka. Menn voru
þá ekki að hugsa um, að gamlir
gripir gæt! haft ómetanlegt gildi.
Kallað var að klukkur væri
skírðar, þegar þær voru vígðar. því
að þær voru þvegnar um leið og
gefið nafn. Sumar fengu nafn af
þeim dýrlingum, er þær voru helg-
aðar, sumar drógu nafn af gefanda.
Enn aðrar hlutu sín eigin nöfn.
Frægust beirra er klukkan Líka-
böng á Hólum. Um þá klukku er
sú sögn nyrðra, að hún hafi farið
að hringia af sjálfsdáðum þegar lík
Jóns biskups Arasonar og sona
hans voru flutt norður frá Skál-
holti. Er sagt að hún hafi farið að
hringja þegar líkfylgdin var komin
á Vatnsskarð, þar sem sér ofan í
Skagafjörð, og hætt síðan. í annað
sinn hringdi hún þegar líkfylgdin
kom á Hrísháls, þar sem fyrst sér
heim að Hólum. Og í þriðja sinn
þegar líkin komu að túngarðinum
á Hólum, og varð sú hringing mest
og með þeim undrum að klukkan
rifnaði.
Klukknaeign kirknanna hér á
landi rýrnaði er fram liðu stundir.
Bar þar margt til. Klukkurnar
gengu úr sér, rifnuðu og brotnuðu,
stundum létu Danir greipar sópa
hér um kirkjuklukkur til þess að
flytja þ«ar út og steypa úr þeim
fallbyssur. En vesaldómur kirkn-
anna var svo mikill, að þær gátu
ekki endurnýað það sem forgörð-
um fór.
Ef einhvern atburð hefði borið
að höndum svo merkilegan hér á
landi fyrir rúmum 300 árum, að
ástæða hefði þótt til að hringja
öllum kirkjuklukkum samtímis, þá
er hægt að gera sér grein fyrir
hvernig þeir hljómar hefði verið
hér um Innnes og Sund, því að til
er skrá um klukknaeig r kirkjanna
á þeim árum. Þá voru i kirkjunni
í Nesi við Seltjörn 2 litlar klukkur
með kólfum og kérbjalla, í Reykja-
vík 2 klukkur heilar, önnur lítil og
í Laugarnesi 2 litlar klukkur með
kólfum. En í Viðev var kopar-
klukka kólflaus og rifin og önnur
með kólfi, ekki betri; í Gufunesi
ein klukka kólflaus og á Mosfelli
2 klukkur, önnur rifin og kólflaus
til einkis, hin óbrotiri en með brotn-
um kólfi. Og á sjálfum alþingis-
staðnum Þingvöllum, bjó kirkjan
svo, að hún átti tvær klukkur og
var önnur rifin, en hin með brotnu
haldi.
Um það hvernig klukkum var
komið fyrir í torfkirkjunum, segir
séra Jónas á Hrafnagili: „Ein eða
tvær klukkur fylgdu hverri kirkju;
þeim var komið fyrir á fjóra vegu:
Annaðhvort var klukknaport fram-
an við kirkjudyrnar eins og for-
skyggni, eða það var sett í sálu-
hliðið, eða klukkurnar voru festar
á ramböldum ofarlega á stafni yfir
kirkjudyrum, og það var tíðast; en
svo voru klukkurnar stundum
hengdar upp inni í framkirkjunni
upp af fremsta bitanum í kirkj-
unni og stundum enda neðan í
hann. Það var samt víst fátítt.
Turnar þekktust alls ekki og for-
kirkjur ekki heldur, nema á bisk-
upsstólunum."
w w
Um kálfrar tíundu aldar skaið

Yfir sléttu hrannað haf
hljómar klukkna gleðimál;
fanna auðnar föla trai'
fegrar jola geisiabal;
vaknar mæddum voft, er svaí,
vængi geíur jireyttri sál.
Gegnum vetrar gluggarós
glitra sumars döggvuð bióm,
þegar jóla ljómar ljós;
lífsins rödd í þeirra hljóm
flæðir, eins og falli að ós
fljót með vorsins glöðum róm.
Ofar stormum, stríðsins öld,
stjarna jóla brosir skær;
hennar dýrð um heilagt kvöld
hugum lyftir veröld fjær,
yfir iiúms og harma tjöld
himinbjörtum ljóma slær,
RICHARD BECK
hafa kirkjuklukkurnar nú kallað
menn til helgra tíða hér á landi,
og hljómar þeirra hafa einnig verið
seinasta kveðjan til allra framlið-
inna, kynslóð eftir kynslóð. En þær
hafa líka hljómað með gleðibrag á
fagnaðarstundum og minnt menn
á, að í fögnuði sínum mega þeir
ekki gleyma að þakka guði fyrir
velgjörðir hans. En aldrei er hljóm-
ur þeirra fegurri, né snertir svo
djúpt hjörtu mannanna, sem á jóla-
hátíðinni, því að þá er hann þrung-
inn af fagnaðarboðskapnum um
frið og bræðralag allra manna. Og
um leið er hann sigurhrós ljóssins
yfir myrkrinu, þar sem nú er lokið
svartasta skammdeginu og sólin
hækkar aftur göngu sína.
Á. Ó.