Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1955, Blaðsíða 28

720
c lesbók morgunblaðsins
Sólarorkan
í k5pp með ærslum og ólátum og atu
og drukku meira en þeir höfðu gott af.
1 Harðangri var það siður þennan dag
að ríða berbakt milli bæa og inn í stof-
ur. Kom þá fyrir að þrír eða fjórir
ríðandi menn voru samtímis inni í einni
stofu, eða svo margir sem komizt gátu
þar fyrir. öllum var boðið upp á mat
og drykk og svo var haldið til næsta
bæar. Þetta var kallað að ríða „Annen-
dags-Skjei“.
★
Á þrettándanum var „gengið með
stjörnuna". Kveikt var á þremur tólg-
arkertum og þau sett í stjörnuniyndað-
an ljósbera, en hanp síðan settur á
stöng. Unglingspiltur, klæddur í ein-
hverja hvíta flík, tók svo Jjósberann og
fylgdu honum tveir aðrir piltar og
höfðu kastað yfir sig rekkjuvoð og voru
með pappírskórónur á höfði. Þetta voru
„vitringarnir frá Austurlöndum". Þeir
gengu á milli húsa og sungu jólasálma
hástöfum. Sumir gáfu þeim þá smá-
skiidinga, aðrir mat og sums staðar var
þeim máske gefið öl og brennivín. Vildi
þá sálmasöngurinn fara út um þúfur
og annar kveðskapur koma í staðinn.
Ekki voru þessir vitringar neinir au-
fúsugestir, en menn þorðu þó ekki ann-
að en bjóða þeim inn, því að verið gat
að þetta væri vinir og venslamenn, er
svo afkáralega höfðu báið sig, að þeir
þekktust ekki. En venjulega voru þetta
galgopa strákar, sera gerðu þetta til
þess að fá ókeypis góðgerðir.
★
Fyrriun settu leikarnir sinn svip á
jólin. Þeir voru margir ævafornir og
heldust við Iengi sums staðar. Ludvig
Eriksen lýsir svo jólaleikum um miðja
seinustu öld:
„Fyrir 20—30 árum var það enn sið-
ur hér í Ósló að menn gátu farið bón-
orðsferðir til gamans og leikið alls kon-
ar pantaleika. Þá var „farið i brunninn“
og „selt léreft“, menn „tindu jarðarber
undir snjónum'* og fóru „pólska betli-
för“. Menn „hengu“ og menn „skrift-
uðu", „veltu timburbolum“ og „töldu
dagana í árinu“. Menn sátu á „undrun-
arstóli" og léku hvíslingaleik, dönsuðu
hringdansa, fóru í blindingaleik og
klukkleik, og átti þá blindingur að geta
upp á hver sló hann. En fyrst og
fremst ber þó að telja dansinn í kring-
um juiatreó.
jllÖNNUM hefir verið það mikið
áhyggjuefni síðan um aldamót,
hve mjög hefir gengið á helztu
orkulindir jarðarinnar, svo sem
kol, jarðgas og ohu. Með vaxandi
orkuþorf þjóðanna, hafa þessar
áhyggjur farið vaxandi. Á einni
öld, árunum 1850—1950, eyddi
mannkynið allt að því jafn mikilli
orku eins og það hafði eytt á 18
öldum þar áður. í Bandaríkjunum
ep orkueyðslan nú.t d. 50 sinnum
meiri heldur en hún var á dögum
Jeffersona forseta. Og þótt nýar
koíanámur og nýar pllulindir hafi
fundizt á seinqi árum, og þótt verk-
hyggni hafi farið svo fram, áð
menn ná nú mikilli olíu úr nóm-
Út um sveitiraar hafa smám saman
komið upp ýmsir leikar. Sumt eru barna
leikar, annað listir og svq eru nokkurs
konar sjónleikar, sem margir taka þátt
í og þar sem mikið er sungið. Þannig
er t. d. Giftmgaleikur. 1 homim eru
brúðhjón, prestur, hringjari og boðs-
gestir. Hefir þar hver sitt hlutverk og
verða oft sjálfir að ráða því hvað þeir
segja.
Iþróttaleikar voru ýmist komnii
undir afli eða fimi. Ef afli var beitt
vildi oft verða slarksaant. En undir fimi
var komið að „skjötte Fubb“ og „Mark-
us og Lukas“. Til þeirra leika telst einn-
ig að „járna hest*^ „skera flesk“,
„hoppa yfir sóflinn“ o. s. frv. Mikla
kátínu vakti oft „svitaleikurinn“ (at
rugge sved). Hann er fólginn í því, að
piltur og stúlka, sem ekki kunna leik-
inn, eru látin setjast á gólfið og skinn-
feldur breiddur yfir þau. Þaraa eiga
þau að róa fram og aftur þangað til þau
svitna. Einhver af áhorfendum ber nú
smjör á fingur sér og ríður þar á sóti.
Seilist hann svo undir skinnfeldinn og
þykist ætla að vita hvort hjúin sé farin
að svitna og strýkur með fingrinum m
kinnar þeirra. Þetta er gert hvað eftir
annað þangað til maðurinn scgir að nú
sé þau farin að svitna og megi losna úr
prísundinnj. Eru þau þá ekki frýnileg
og vekar það akueuuuau lilatur.“
um sem áður voru yfirgefnar, þá
vegur þetta ekki upp á móti inum
óskaplega vexti á orkueyðslu sein-
ustu árin.
Þegar kjarnorkan kom til sög-
unnar, þóttust menn hafa fengið
þann orkugjafa, er nægja mundi
mannkyninu um alla framtíð. Svo
hefir verið af látið. En þetta eru
ekki annað en loftkastalar. Þau
efni, sem kjarnorkan fægt úr,
úraníum og þóríum, eru takmörk-
uð eins og annað hér á jörð, og
eyðist það sem af er tekið.
Þetta hefir kjarnorkunefndin
bandaríska séð, og þess vegna fól
hún vísindamanni, sem Palmar
Putnam heitir, og fimmtíu öðrum
vísindamönnum að gera eins ná-
kvæma áætlun og unnt væri um,
hve lengi allar orkubirgðir jarðar-
innar muni endast Nefndin hefir
nýlega skilað áliti og hefir komizt
að þeirri niðurstöðu að kol, jarð-
gas og olía mun gjörþrotið árið
2023, eða eftir rúmlega hálfa öld.
En ef kjarnorkan tæki þá við,
mundu birgðir af úraníum og
þóríum endast í 175 ár en þá væri
þær líka uppetnar. Og þá er ekki
í annað hús að venda um orku, en
til sólarinnar. „Tíminn er orðinn
naumur til þess að læra að beizla
sólarorkuna“, segir nefndin. Eftir
aðeins 200 ár verða menn að hafa
komist upp á lagið með það, ella
er voðinn vís. Sólarorkan er óþrjót-
andi. Hitt er erfiðara að handsama
hana. Langt er nú síðan að menn
fóru að gera tilraunir um það, en
heppileg aðferð hefir ekki fundizt
enn. Þó eru menn komnir svo langt,
að þeir segja að hægt væri að reisa
sólar-orkustöð, sem framleiddi 30
sinnum meiri orku, heldur en nú
er notuð í Bandaríkjunum. En sú
urkustöð yrði dýr, immdi kosta um
200.0QÚ milljonu1 dollara.