Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Blaðsíða 16

Þórhallur Vilmundarson:
SÖGULEG
LJÓSMYND
E LZTU Ijósmyndir af söguleg-
um atburði íslenzkum eru myndir
þær, sem Sigfús Eymundsson ljós-
myndari og bóksali tók á þjóðhátíð-
inni 1874. Þá var liðin rúm hálf öld,
frá því er Frakkanum J. N. Niepce
tókst að gera hina fyrstu varanlegu
ljósmynd árið 1822, og um það bil
tveir áratugir, sfðan „fréttaljósmynd-
, ir“ komust í tízku í Krímstríðinu
1853—56.
Sigfús Eymundsson (1837-1911) var
Vopnfirðingur að ætt og uppruna.
Tvítugur að aldri sigldi hann tíl
Kaupmannahafnar og lagði þar stund
á bókbandsiðn, en árið 1861 hélt hann
til Noregs og nam ljósmyndun í
Kristjaníu og Björgvin í hálft fjórða
ár. Ljósmyndastofu rak Sigfús síðan
í Kaupmannahöfn í hálft annáð ár,
en sneri heim tií íslands árið 1866.
Næstu árin lagðj Sigfús stund á ljós-
mypdun, en stpfnaði auk þess bóka-
verzlun, sem enn er rekin undir hans
nafni.
Ljósmyndastörf Sigfúss Eymunds-
sonar eru merkust fyrir þær sakir, að
hann gerði sér fyrstur íslendinga far
um að taka útimyndir, m.a. af göt-
um Reykjavíkur. Eru frummyndir
hans margar nú varðveittar í Þjóð-
minjasafni, og mun eflaust þykja æ
meira um þær vert, eftir því sem tím-
ar líða.
SIGFÚS Eymundsson var ráð-
inn framkvæmdarstjóri þjóðhátíðar-
innar á Þingvelli við Öxará 5.—8.
ágúst 1874, er minnzt skyldi þúsund
ára afmælis íslandsbyggðar. Hafði hiö
nýstofnaða Þjóðvinafélag beitt sér
fyrir því, að þjóðhátíð þessi yrði hald-
in og jafnframt Þingvallarfundur kjör
inna fulltrúa úr öllum sýslum lands-
ins, er ræða skyldu landsmál. Þótt
framkvæmdarstjórinn hefði í mörgu
að snúast, lét hann ekki undan falla
að taka nokkrar ljósmyndir af hátíð-
arhöldunum. Þrjár þeirra eru birtar
í riti Brynleifs Tobíassonar, Þjóðhá-
tíðin 1874 (Reykjavík 1958). Ein er
af komu konungs til Reykjavíkur 30.
júlí, en hún er því miður hreyfð og
óskýr, enda var mjög erfitt að ná
skýrum myndum af mannfjölda á
þessum tímum, þar sem lýsa þurfti
myndirnar í nokkrar sekúndur. Tvær
myndanna eru yfirlitsmyndir af
tjaldbúðum á Þingvelli, og eru þær
skýrari.
Hins vegar er ekki birt í bók Bryn-
leifs sú þjóðhátíðarmynd Sigfúss, sem
mest er um vert og hér bútist. Er sú
mynd einnig varðveitt í Þjóðminja-
safni (nr. 5947), en frummynd hennar
er því miður glötúð, og því er hana
ekki að finna í myndasafni Sigfúss
í Þ.ióðminjasafni. Hefur þessi merki-
lega mynd hvergi birzt fyrr en í riti
Hannesar Péturssonar um Steingrím
Thorsteinsson (Reykjavík 1964). Þar
er myndin þó ekki öll, því að numið
er af báðum endum hennar.
L JÓSMYND þessi er tekin síð-
asta dag hátíðarhaldanna, 8. ágúst,
utan við aðalhátíðartjaldið. Daginn
áður hafði Kristján konungur níundi
komið á Þingvöil, en haldið til
Reykjavíkur um kvöldið. Lokadaginn
var rætt á Þingvallarfundi um merki
íslands að tillögu Tryggva Gunnars-
sonar, og kom mönnum saman um,
að fálkinn skyldi vera merki lands-
ins og koma í stað flatta þorsksins, en
málið þó látið bíða næsta alþingis,
Síðan samþykkti fundurinn þakkar-
ávarp til Jóns Sigurðssonar forseta,
en hann sótti ekki þjóðhátíðina, enda
hafði honum ekki verið boðið til
hennar. Loks ræddu fundarmenn
kostnað af hátíðarhöldunum. „Að
endingu tók Sigfús ljósmynd af öllum
fundarmönnum og mörgum fleirum
ásamt tjöldunum, og sést þaö allt á
einu blaði“, segir Matthías Jochums-
son í Þjóðólfi. Mun Matthías efiaust
eiga við þessa mynd, þótt eitthvað sé
málum blandið, þegar hann segir, að
ljósmynd hafi verfð tekin af „öllum
fundármönnúm“. Á myndinni má sjá
30 menn (auk 1—2, er að baki þeim
24. désember 1965
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS