Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Side 25

I
!
í
Frá Persepolis — til vinstri, er „Hlið allr a þjóða“, sem Xerxes lét byggja, þá sjás t súlur Apadana, en fremst eru hinir
miklu steinstigar.
Eftir Björn Jóhannsson
J J ópur norrænna og banda-
rískra blaðamanna átti
þess kost á síðastliðnu vori að ferð-
ast um íran, landið, sem flestir
þekkja reyndar sem Persíu. Ferðin
var farin í boði írönsku ríkisstjórn-
arinnar og flugfélagsins SAS, en
fyrir tilstuðlan Flugfélags íslands
voru tveir íslenzkir blaðamenn í
hópnum, Magnús Bjarnfreðsson frá
Tímanjum og undirritaður frá
Morgunblaðinu.
Okkur gafst meðal annars kostur á
því að heimsækja hið forna Parsa,
héra’ðið, þar sem vagga hins forna
Persaríkis stóð. í dag kalla íranir hér-
aðið Fars.
Höfuðborgin þar er Shiraz, en í Fars
eru einnig hinar fornu höfuðborgir
Pasargade og Persepolis.
Shiraz er þekkt sem borg rósanna og
næturgalanna, hin ljóðræna höfuðborg
allra Persa, því þar lifðu ljóðskáldin
tvö, Sa'adi og Hafez, sem Persar telja
hin mestu í allri sinni árþúsunda löngu
SÖgu.
Það er ekki nema um klukkustund-
arflug til Shiraz frá Isfahan og auðvelt
fyrir ferðamenn að komast þangað.
Borgin er sunnarlega í landinu og bezti
tíminn til að koma þangað í heimsókn
ar á vorin og íiaustin, sumrin eru of
heit.
Shiraz er í mjög frjósömum dal og
vínviður vex í hlíðum í nágrenni borgar-
innar, fleiri tegundir en annars staðar í
landinu, og hefur hún allt frá miðöldum
Verið þekkt fyrir gæði vínsins.
Persar eru mjög ljóðelskir og þeir
sýna minningu hinna miklu skálda
sinna ræktarsemi, sem er til fyrirmynd-
ar. f Shiraz hafa verið byggð fögur
grafhýsi til heiðurs þeim Sa’adi og Hafez.
S a'adi er ástsælast allra pers-
neskra skálda. Hann fæddist um árið
1184 e. Kr. og varð fjörgamall. Grafhýsi
hans i Shiraz er mjög fagurt, enda eru
borgarbúar stoltir af því. Stór garður
er umhverfis grafhýsið. Það vakti mikla
furðu okkar blaðamannanna, að einn
leiðsögumaður okkar tók með sér brauð,
þegar við heimsóttum grafhýsi Sa'adis.
Við hliðina á grafhýsinu er djúpt jarð-
hýsi og fór leiðsögumaðurinn með okkur
þangað niður. Þar er tær vatnsupp-
spretta og þegar leiðsögumaðurinn henti
brauðmolum í vatnið komu hundruð, ef
ekki þúsundir, fiska þjótandi og rifu
í sig brauðið af mikilli græðgi. Við
blaðamennirnir horfðum agndofa á, því
enginn okkar hafði fyrr sé'ð fiskum gefið
brauð.
Leiðsögumaður okkar sagði, að það
væri gömul trú manna í Shiraz, að fisk-
arnir í jarðhýsinu væru blindir og sagði
hann, að ómögulegt væri að fá fólkið
af þeirri trú sinni. Hélt hann, að sagan
hefði upprunalega orðið til sökum þess,
að myrkur er í jarðhýsinu og uppsprett-
an rennur neðanjarðar, svo fiskarnir sjá
aldrei dagsins ljós. Það er líka gömul
trú, að Sa'adi hafi setið á kyrrlátum
kvöldum við uppsprettuna, talað til fisk-
anna og kveði’ð fyrir þá ljóðin sín.
Grafhýsi Hafez er einnig í undurfögr-
um rósagarði og á veggjunum umhverf-
is eru skrifaðar ýmsar minnisstæðustu
ljóðlínur hans. Hafez fæddist um árið
1324 e. Kr. og dó árið 1388. Næst Sa‘adi
er hann mest dáður og elskaður allra
persneskra slcálda.
Shiraz er ásamt Isfahan sá stáður i
íran, sem ferðamenn sækja mest til.
Ástæðan er fyrst og fremst sú, að í ná-
grenni borgarinnar era sögufrægustu
staðir og rústir Persíu.
P asargade, hin forna höfuðborg
Kýrusar, er 5 um 80 kílómetra fjarlægð
frá Shiraz. Kýrus lagði grundvöllinn að
hinu mikla heimsveldi Persa og það
var hann, sem gaf Gyðingum leyfi til
að snúa heim úr herleiðingunni, er
hann ná’ði Babylon á sitt vald árið 538
f. Kr. í Pasargade er grafhýsi Kýrusar.
Sonur Kýrusar, Kambýses, sem treysti
og færði út ríki föður síns að honum
látnum (529 f. Kr.), hafði einnig Pasar-
gade sem höfuðborg sína. Það var
Kambýses, sem lagði Egyptaland undir
Persa árið 525 f. Kr. Því miður gafst
okkur ekki tími til áð heimsækja Pasar-
gade og var að því mikil eftirsjá.
Við dvöldum hins vegar einn dag í
Persepolis, hinni fornu keisaraborg.
Persepolis er um klukkustundar akstur
frá Shiraz, en Pasargade er í um 50
mílna fjarlægð til norðurs frá Persepolis.
Ekkert getur gefið ferðamanninum
betri hugmynd um mikilfengleika hins
forna Persaveldis en Persepolis, sem er
við rætur fjallsins Kuh-é-Rahmat (Fjall
miskunnarinnar), en Persepolis er ekki
borg í þeim skilningi, sem venjulega
er lagt í það orð. Þar voru hallir keis-
aranna.
Persepolis er um 100 árum yngri en
Pasargade. Það var Darius mikli, sem
kom til valda 521 f. Kr. og lézt árið
486 f. Kr., sem lét hefja byggingu hinna
miklu halla Persepolis og sonur hans
Xerxes (486 f. Kr. — 466 f. Kr.) hélt
verkinu áfram. Artaxerxes, eftirmáður
þeirra, og fleiri keisarar, bættu við
Persepolis á árunum 465—330 f. Kr. en
verkinu varð aldrei að fullu lokið.
Darius mikli er fyrir margra hluta
sakir talinn einhver mesti stjórnskör-
ungur og stjórnvitringur fornaldar.
Höfuðborg hans var Susa og síðar Perse-
polis, sem talið er áð hafi verið dvalar-
staður keisaranna á vorin og haustin.
Þar er of kalt á vetruin og brennandi
hiti á sumrin.
B ygging Persepolis hófst með því,
að við rætur Kuh-é-Rahmat var gerður
risavaxinn steinpallur, sem hallirnar
áttu að standa á. Er pallurinn hvorki
xneira né minna en 135 þúsund fer-
metrar að flatarmáli, 450 metra langur
frá norðri til suðurs og 300 metrar frá
austri til vesturs. Þetta mannvirki er
sums staðar yfir 20 metra hátt og breiðir
steinstigar ligga þangað upp. Þeir eru
svo vel og traustlega gerðir, að þeir hafa
lítið sem ekkert látið á sjá, þótt millj-
ónir manna hafi gengið þá þau 2.500 ár
sem liðin eru frá byggingu þeirra.
Á steinpallinum voru byggðar íbúðar-
hallii- fyrir keisarann, drottningu, og
krónprinsinn, móttökusalir, veizlusalir,
gestahallir, ríkisfjárhirzia, stjórnarskrif-
Grafhýsi Sa’adis í Shiraz
i 24. desember 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 25