Alþýðublaðið - 17.12.1988, Blaðsíða 17

Laugardagur 17. desember 1988
17
Guð almáttugur hjálpi þér
Endurminningar sr. Sigurðar
Hauks Guðjónssonar
Jónína Leósdóttir skráði
294 blaðsíður
Nýja bókaútgáfan
Einu sinni haföi maður nokkur
samband við mig, þegar ég var
klerkur á Hálsi, og bað mig um að
jarða ganilan mann er dáið hafði á
Husavík. Maðurinn sagði, að það
væri algjörlega ófært vegna snjóa
og þess vegna yrði enginn við jarð-
arförina. Það taldi hann eiginlega
bara kost. Það hefði nefnilega ekk-
ert verið varið i þennan látna karl.
Útlitið var sannarlega þannig, að
allt yrði ófært. Ég spurði því, hvort
hann ætlaðist til að flutt yrði ræða,
ef við yrðum bara tveir í kirkjunni.
Nei, aldeilis ekki — en samt gaf
hann mér upp einhverja lauslega
lýsingu á karlinunt.
Ég fór að sofa um kvöldið, en um
tvöleytið um nóttina hrökk ég allt í
einu upp. Þá var ég bæði sannfærð-
ur um að það væri allt haugalygi,
sem karlinn hafði sagt mér um
gamla manninn, og að kirkjan yrði
ÞEGAR HALDNAR VORU
„POPPMESSUR"
full! Og ekki gat ég staðið uppi
ræðulaus í kirkjunni.
Ég fór þess vegna inn á skrifstof-
una mína, settist niður og ætlaði að
semja ræðu eftir þeim upplýsing-
um, sem ég hafði. Þá fannst mér
herbergið verða svo fullt af reiði —
svona eins og þegar maður kemur
inn þar sem fólk hefur verið að ríf-
ast — að ég fann bókstaflega raf-
magnið i andrúmsloftinu. Svo ég
fór út í fjós, sótti tíkina mina og
hafði hana hjá ntér á skrifstofunni.
En alltaf fann ég hvað reiðin var
óskapleg yfir þeirri lýsingu, sem ég
hafði fyrir framan mig. Ég byrjaði
þvi að dútla við að skrifa ræðuna
eftir mínu höfði. Lauk henni, skil-
aði tikinni út afiur og fór að sofa.
Strax klukkan níu unt morguninn
var hringt og tilkynnt, að snjóbílar
væru að leggja af stað frá Akureyri.
Fólk ætli að fjölmenna að jarðar-
förinni. í þetta skipti var ég sannar-
lega spurður: „Hvernig vissirðu
þetta?“. Þvi þetta var allt annað en
karlinn hafði sagt ntér ... Ég er
sannfærður um, að þarna var sá
látni að gefa mér vísbendingar.
Hann vissi, að ég hafði fengið rang-
ar upplýsingar. Þeir höfðu nefni-
lega alltaf verið upp á kant — sá
látni og maðurinn, sem talaði við
mig.
Æskulýðsstarfið gekk i raun og
veru ágætlega, þar til ég gerðist lat-
ur eina vikuna og treysti mér ekki til
að hafa tvær messur sama daginn. í
stað þess að hafa fullorðinsmessu
klukkan tvö og unglingamessu
klukkan fimm, eins og venjulega,
ákvað ég að láta krakkana bara
koma líka klukkan tvö. Þetta voru
mikil mistök.
Það er skemmst frá því að segja,
að það varð allt vitlaust! Þarna var
auðvitað mætt fullorðið fólk í
messuna — en á þessum árum voru
messur mjög vel sóttar — og það
varð greinlega óttaslegið, þegar það
sá allan þennan fjölda al' ungling-
um. Kirkjan var líka full l'yrir, svo
það varð gífurlegur troðningur.
Ekki batnaði það, þegar hinir
fullorðnu sáu hvernig messan fór
fram og heyrðu að við vorum með
óþýdda textaeftir menn eins og Bob
Dylan. Við sögðum þó yfirleitt l'rá
þvi livað stæði í textanum. Drógum
þaðsaman i nokkrar linur. En síðan
glumdi þetta á ensku. Hljómsveitin
lék lika hátt og snjallt — tónlist,
sem krakkarnir voru hrifnir al'.
Ekki þessa gömlu sálma.
Fullorðnu kirkjugestirnir sann-
færðust nú endanlega um það, að
maðurinn, sem þeir höfðu kosið yf-
ir sig, væri kolbrjálaður. Ekki
þurfti lengur vitnanna við. Það
upphófust því blaðaskrif og menn
ruku með þetta í útvarpið. Einn
heimtaði til dæmis að kirkjusalur-
inn yrði endurvigður. Þetta gekk
svo langt, að menn hugsuðu um
það í fúlustu alvöru að segja sig
hreinlega úr söfnuðinum . . .
Þegar þessi læti stóðu sem hæst,
kom biskup einu sinni í messu til
okkar með einhverja klerka með
sér. Hann hefur sjálfsagt viljað
kynna sér málið, því þetta voru kall-
aðar „poppmessur" og annað í
þeim dúr. Það greip um sig mikil
skelfing, þegar kirkjuvörðurinn
kom og sagði að biskup og nokkrir
prestar væru mættir, en þeir kæm-
ust ekki inn. Væri ekki möguleiki
að fá einhverja inni í salnum til að
l'æra sig burtu? Ég sagði húsverðin-
um, að hér yrði engu breytt. Biskup
og klerkarnir yrðu bara að vera á
þeiin stað, sem þeir hefðu náð í!
Ég þóttist auövitað vita, að þeir
væru komnir til að sjá hvað við
værum að gera. Þess vegna gat ég
ekki stillt mig um ;>ö ljúka mess-
unni með því að segja „Þeita var nú
allt og sumt!“
Það er svolitið einkennilegl hve
annríkið í sálgæslustörfunum er
sveiflukennt. Stundum lyllist allt al'
vandamálum á skril'stofunni og síð-
an minnkar álagið jafnskyndilega
al'lur. Ejöldi jarðarfara l'ylgir líka
sönut bylgjunum og á „hápunkt-
um“ eða „öldutoppum" er cinnig
mun meira um fréttir af eldsvoðum
og öðrum harmleikjum. Það er eins
og þetta haldist allt saman á ein-
hvern hált i hendur.
Ég held hiklaust, að gangur him-
intunglanna sé þarna að verki. El'
mannskepnan er um 80% vatn, eins
og manni er sagt, finnst mér nel’ni-
lega ekkert ósennilegl að tunglið
geti hal'l áhril'á okkur — alveg eins
og sjávarföll i hafinu. Ég hel' mcira
að segja reynt að kanna þetta,
ásamt nokkrum öörum starfshóp-
um. Við lókum okkur til og bárum
saman bækur okkar. Það voru ná-
kvæmlega sömu bylgjutopparnir
og lægðirnar hjá okkur öllum.
Jarðarlarir og vandamálaviðtöl
komu í kippum, en siðan voru hlé á
milli.
Þessi álagstimabil gcta varað
töluvert lengi. Maður hcldur stund-
um að nú sé þetta gengið yl'ir, en þá
byrjar siminn að luingja. Alllal'
bætast við fleiri jarðarlarii. Suma
daga jarðar maður kannski tvisvar
eða jafnvel þrisvar sinnum. Þetta er
eins og holskefla. En ég tók þó ekki
eftir þessu l'yrr en vinur minn, sem
er slökkviliðsmaöur, benti mér á
það. Þetta rann upp l'yrir mér, þeg-
ar hann spurði: „Hefurðu tekið eft-
ir nokkru i sambandi við samspil
milli dauðsfalla, slysa og vanda-
mála á skrifstofunni hjá þér?“ Þá
lór ég að hugsa . . .
Annað er einnig dálítið skrítið.
Ég get alltal' deilt í fjölda athafna
hjá mér með tölunni þrenuir. Ef ég
fæ tilkynningu uin jarðarför, veit ég
til dæmis fyrir víst að það koma
tvær á eftir. Ef þær eru fjórar, get
ég bókað að þær eiga cftir að verða
sex. Það er alveg lygilegt hvernig
þctta gengur upp. En það er bara
svo margt undarlegt í líl'inu. Hlutir,
sem náttúran sjáll' stjórnar.
„Ég þóttist auðvitað
vita að þeir vœru
komnir til að sjá
hvað við vorum að
gera. Þess vegna gat
ég ekki stillt mig um
að Ijúka messunni
með því að segja
„þetta var nú allt og
sumt!“
Rók Hclgu Thorixirfi u/n rnóAur sinn,
ívKxr; GuÖfinwt Brfiiðtjöró : ■ ■ ; ■
Þetta er hún Minna
„Engin venjuleg mamrna“
Helga Thorberg lýkur við sögu
móður sinnar, Guðfinnu Breið-
fjörð
200 blaðsíður
ísafold
Verð: 2.700 kr.
Þú ert farin og hér sit ég með minninga-
brotin sem þú skildir eftir. Ég vissi ekki
þegar ég var að hvetja þig til að skrifa
bókina og senda þig til hinna ýmsu út-
gefenda til að fá einhvern til að skrifa
bókina með þér að ég væri þá að leita
langt yfir skammt. Ég vélritaði nú
stundum fyrir þig einhverjar síður og
hnikaði orði og staf að þinni ósk en mér
fannst þá einhvern veginn að ég væri
ekki rétta manneskjan til að vinna bók-
ina með þér. Það var reynt að fá hinn og
þennan til starfans en enginn fékkst.
Síðan kom á daginn að leitin var óþörf,
þessi aðili var ég sjálf.
Ég fann alltaf vel hvað margir
áttu bágt með að heimsækja mig
á spítalann og tala við mig. Þeir
vissu ekkert hvað þeir áttu að
segja eða tala um og gátu ekki
komið sér að því að spyrja um
dætur mínar enda vissi ég lítið
um þær þá. Jú, ég vissi að þær
voru allar í útlöndum. Mér leið
ELSKU
orðið best ef ég var látin í friði og
afskiptalaus. Það kom líka að því
að lokum enda eru geðsjúklingar
hvað minnst heimsóttir, þeir
gleymast auðveldlega vinum og
vanda mönnum
Þessi hluti tilheyrði fyrstu fjórum
árunum rúmlega sem þú dvaldir
nær samfellt inni á Kleppsspítala.
Þá voru eftir átta ár af tólf ára
langri samfelldri dvöl þinni inni á
stofnunum.
Það kom í hlut Gyðu systur að
heimsækja þig þessi fyrstu ár. Við
Kristín vorum báðar farnar til Dan-
merkur. Ég dvaldi þó ekki nema
rúmt ár í Danmörku. Ég flutti fyrst
aftur til Lellu föðursystur minnar
eftir að ég kom heim en síðan
reyndum við Gyða að halda heimili
saman með Sigurði syni hennar.
Það gekk nú eitthvað brösugt þó að
pabbi hefði verið að reyna að að-
stoða okkur þá með íbúð og innbú.
Við reyndum auðvitað eins og við
gátum bæði að koma til þín og taka
þig heim. Þegar ég kom til baka frá
Danmörku varst þú orðin óþekkj-
anleg. Við Gyða fórum saman í
leigubíl að sækja þig í bæjarleyfi.
Gyða fór inn á spítalann að sækja
þig. Ég beið í bílnum fyrir utan.
Gyða kont út aftur og leiddi konu
undir handleggnum. Ég þekkti ekki
þessa konu. En þar sem Gyða leiddi
hana inn í bílinn hlaust þetta að
vera þú. Það var alveg hræðilegt að
sjá þig aftur. Það var ekki nóg með
að þú værir svo sljó af lyfjum að
varla var hægt að ræða neitt við þig
heldur hafðir þú líka breyst svo
mikið í útliti. Þú sem hafðir alltaf
veriö svo falleg og smart varst orðin
hræðilega .feit, komin með gler-
augu, íklædd einhverri konukápu
og í hræðilegum kjól. í kvenveski
varstu með lyfjaskammtinn þinn í
MAMMA
plastpoka. Þetta gat ekki verið hún
mamma, þessi kona.
En þetta varst samt þú, svona illa
á þig komin. Það var þess vegna
sem svo til allir vinir þinir týndust.
Það gat enginn lagl það á sig að
hitta þig og sjá þig svona. Fólki var
verulega brugðið og fannst of erfitt
að þurfa að horfa upp á að svona
væri komið fyrir þessari fallegu,
glöðu, duglegu og jákvæðu konu.
Auk þess sem lítið var hægt að tala
við þig á þessum tínia. Það spurðist
lika út á meðal vina þinna og kunn-
ingja að ef þú værir tekin í bæjar-
leyfi væri erfitt að fá þig til að fara
aftur inn á spítalann. Þú áttir það
til að biðja um að vera keyrð eitt-
hvað annað á leiðinni heim,
kannski í sjoppuna í nágrenni spit-
alans, hringja þaðan á leigubíl og
stinga af. Þeir sem höfðu sótt þig
voru auðvitað miður sín yfir þvi
sem þú kynnir að gera af þér. Þeim
fannst þau bera ábyrgð á þér. Hver
gat lagt þetta á sig?
Oft velti ég því fyrir mér hvað
hefði komið fyrir mig.
Hvað gerðist eiginlega sem or-
sakuði þessa löngu dvöl mína á
þessum stofnunum?
Afhverju gátu engin lyf hjálpað
mér?
Af hverju reyndi enginn að
hjálpa mér úl í lífið aftur . . .?
Var þetta allt mér sjálfri að
kenna?
Skapaði ég sjálf þessa vanlíðan
með hugsunum mínum sem ég
réði ekkert við, allt þettu böl?
Þessi ár, þessi löngu ár, vera mín
inni á stofnun frá ástvinum mín-
um, af hverju skiptisér enginn af
mér öll þessi ár?
Af hverju?
Það voru ekki margir. Ein þeirra
á meðal var Margrét stjúpa þín sem
kom oft og heimsótti þig, þá orðin
fullorðin kona. Sjáll' sagðir þú þá
sem hefðu kannski viljað vera vinir
þínir hal'a skort kjark til að koma
og heintsækja þig og fylgjast með
þér. Þér l'annst það ekkert skrýtið
þótt þeir gufuðu upp. Nei, það var
kannski ekki skrýlið.
Okkar Gyðu naut hcldur ekki
lengi við. Hún var á förum til
Bandaríkjanna og átti eflir að
dveljast þar í ellefu ár. Sjálf þráði ég
mest að eignast mitt eigið heimili
eftir allan flækinginn. Ég gaf því
frá mér námsbrautina i bili, gilti
ntig 19 ára gömul og l'lutti norður til
Akureyrar.
„Þú áttir það til að
biðja um að vera
keyrð eitthvað annað
á leiðinni heim
kannski í sjoppuna í
nágrenni spítalans,
hringja þaðan á leigu-
bíl og stinga af “