Alþýðublaðið - 17.12.1988, Blaðsíða 23

Laugardagur 17. desember 1988
23
I SKUGGA
HARÐSTJÖRNAR
Ást og skuggar.
Isabel Allende.
Berglind Gunnarsdóttir þýddi.
264 blaðsíður.
Múl og menning.
Verð: 2.675 kr.
Þau óku í gegnum alla borgina,
skuggsælar götur fína hverfisins,
meðfram gróskumiklum trjám og
virðulegum húsum, gegnum grá-
móskulegt og hávaðasamt hverfi
millistéttarinnar og loks framhjá
þyrpingum aumlegra húskumb-
alda. Francisco Leal fann hvernig
Irene þrýstist upp að baki hans og
hugsaði um hana meðan þau þutu
áfram á hjólinu. í fyrsta sinn er
hann sá hana, ellefu mánuðum fyr-
ir þetta örlagarika vor, virtist hon-
um eins og hún hefði stokkið út úr
sögu um sjóræningja og prinsessur
og þótti stórfurðulegt að engum
öðrum skyldi finnast það sama. Þá
var hann að leita sér að vinnu sem
ekki tengdist sálfræðinni. Einka-
stofan hans var alltaf tóm, hún
kostaði hann stórfé og skitaði engu
í aðra hönd. Honum hafði einnig
verið sagt upp við háskólann því
sálfræðideildinni hafði verið lokað,
hún var álitin gróðrarstía hættu-
legra hugmynda. Mánuðum saman
fór hann á milli menntaskóla,
sjúkrahúsa og iðnfyrirtækja en
varð æ vondaufari þar til hann
sannfærðist loks um að öll námsár-
in erlendis og doktorsprófið kæmu
ekki að neinum notum í hinu nýja
samfélagi. Það stafaði þó ekki af
því að búið væri að leysa öll mann-
leg mein og íbúar landsins væru
upp til hópa hamingjusamt fólk
heldur þjáðist ríka fólkið ekki af til-
vistarvanda og hinir höfðu ekki
efni á þeim munaði að borga fyrir
sálfræðimeðferð þótt þeir þörfnuð-
ust hennar sárlega. Þeir bitu bara á
jaxlinn og þraukuðu í þögn.
Á unglingsárum virtist lífið blasa
við Francisco Leal en þegar hann
var kominn um þrítugt hlaut sér-
hverjum manni að virðast hann bú-
inn að vera, hvað þá honum sjálf-
um. Um tíma sótti hann huggun og
styrk í pólitísku neðanjarðarstarf-
semina en brátt varð óhjákvæmi-
legt að hann legði eitthvað í búið.
Skorturinn í húsi Lealhjónanna var
orðinn að fátæktarbasli. Hann
reyndi að bera sig vel þar til allar dyr
virtust endanlega Iokaðar, þá bug-
aðist hann kvöld eitt af tauga-
spennu og brotnaði saman í eldhús-
inu meðan móðir hans var að útbúa
kvöldverðinn. Er hún sá hann
þannig á sig kominn þurrkaði hún
sé um hendurnar á svuntunni, færði
sósupottinn af plötunni og tók
hann í fangið eins og hún hafði gert
þegar hann var lítill drengur.
— Sálfræðin er ekki það eina
sem hægt er að vinna við, sonur.
Þurrkaðu þér nú í framan og leit-
aðu að einhverju öðru — sagði hún.
Fram að þessu hafði Francisco
ekki hugkvæmst að breyta um starf
en orð Hildu bentu honum á nýjar
leiðir. Hann hætti að vorkenna
sjálfum sér og velti fyrir sér hvað
hann gæti gert sem veitti honum
jafnframt einhverja ánægju. Hann
valdi ljósmyndun því þar var sam-
keppnin ekki svo hörð. Hann hafði
keypt sér japanska ljósmyndavél
meö öllum búnaði fyrir mörgum ár-
um og hugsaði með sér að nú væri
kominn tími til að þurrka af henni
rykið og nota hana. Hann setti í
möppu nokkrar myndir sem hann
hafði tekið, leitaði í símaskránni að
heppilegum vinnustöðum og datt
þannig niður á kvennablað.
Ritstjórnin var til liúsa á fimmtu
hæð í fornfálegri byggingu með
nafn stofnanda útgáfufyrirtækisins
letrað gullnum stöfum yfir dyrun-
um. Meðan menningaruppsveiflan
í landinu stóð yfir ogallt snerist um
þekkingaröflun, upplýsingaflóðið
var að drekkja fólki og prentuð
blöð seldust betur en brauð ákváðu
eigendurnir að gera breytingar á
staðnum í stíl við þá bylgju af eftir-
væntingu og áhuga sem flæddi yfir
landið. Þeir byrjuöu á neðstu hæð-
inni, teppalögðu út í öll horn og
klæddu veggina með við af fínustu
sort, fjarlægðu úrsérgengin hús-
gögnin og fengu í staðinn önnur úr
áli og gleri, byrgðu gluggana og
settu upp loftljós, lokuðu af stiga-
gangana til að koma þar fyrir pen-
ingaskápum og festu upp rafeinda-
búnað sem opnaði og lokaði dyrun-
um eins og fyrir galdur. Byggingin
var að verða að völundarhúsi þegar
leikreglurnar breyttust skyndilega á
ný. lnnanhússarkitektarnir komust
því aldrei upp á fimmtu hæðina þar
sem enn voru sömu upplituðu hús-
gögnin, forsögulegar ritvélar og
ævafornir skjalaskápar ásamt
óstöðvandi þakleka. Þessi íburðar-
lausu húsakynni voru i litlu sam-
ræmi við lúxusvikublaðið sem
þarna var útgefið. Þar Ijómuðu allir
regnbogans litir á glansandi pappír,
utan á kápunni brostu léttklæddar
fegurðardísir og blaðið státaði af
framsæknum kvennaskrifum. En
vegna ritskoðunar á síðari árum
varð að setja svartar rendur yfir
nakin brjóst og tala undir rós um
forboðna hluti eins og fóstureyð-
ingu, rass og frelsi.
Francisco Leal þekkti blaðið
vegna þess að hann hafði einhvern
tíma keypt það handa móður sinni.
Eina nafnið sem hann mundi var
Irene Baltrán en hún var þar blaða-
maður og skrifaði alldjarfar greinar
sem var fágætt á þessum tímum.
Hann bað því um að fá að tala við
hana. Honum var visað inn i rúnt-
gott herbergisem fékk birtu sina frá
stórum glugga en þaðan sást upp á
hæðina sem gnæfði svipmikil yl'ir
borgina. Þarna voru fjögur skrif-
borð með jafnmörgum titvélum og
innst í herberginu var snagahengi
með litrikum kjólum. Hvítklæddur
hárgreiðslumaður var að greiða
stúlku en önnur beið eftir að töðin
kæmi að sér og sat hreyfingarlaus
eins og skurögoð, djúpt hugsi yfir
eigin fegurð. Honum var bent á
Irene Baltrán og líkaði strax úr fjar-
lægð vel við svipinn á henni og sér-
stætt úfið hárið sem náði henni nið-
ur á axlir. Hún benti honum að
koma með ástleitnu brosi og átti
þar meö hug hans allan því þarna
sem hún stóð var hún nákvæmlega
eins og hann hal'ði hugsað sér hana
við lestur drengjabóka og í draum-
um unglingsáranna. Þegar hann var
kominn yl'ir til hennar vissi hann
ekki hvað hann átti af séraðgcra og
stóð ringlaður l'rammi l'yrir henni.
Hann horfði bergnuminn i augu
hennar sem augnmálningin gerði
enn áhrifameiri. Að lokum tókst
honum að koma upp úr sér orði og
kynnti sig.
— Ég er að leita að vinnu —
sagði hann flausturslega um leið og
hann lagði möppuna með myndun-
um á borðið.
— Ertu á svarta listanum? —
spurði hún beint út án þess að
lækka róminn.
— Nei.
— Þá getum við talað saman.
Bíddu min hérna frammi og þegar
ég er búin hér kem ég og tala við
þig;
Á Ieiðinni út krækti Francisco
framhjá skrifborðum og opnum
töskum á gólfinu með skinnkrög-
um og pelsum sem voru cins og
afrakstur el'tir nýlega safarifcrð.
Hann rakst utan í Mario, hár-
greiðslumanninn, sem skaust l'ram
fyrir hann með Ijóslokkaða hár-
kollu i höndununt sem hann var að
bursta. Hann beið frammi í
afgreiðslunni og l'annst timinn líða
ATTA SMASOGUR
HÉbiLcmn aðh&i
[KINAR HAR ©UOMUNDSSON]
Leitin að dýragarðinum.
Einar Már Guðmundsson.
233 blaðsíður.
Almenna bókafélagið.
Verð: 2.670 kr.
Suma daga gerði ég ekkert nema að
bíða.
Eftir að hafa beðið á einum stað
var ég strax farinn að bíða á öðrum.
Ég hafði mestan áhuga á lager-
störfum, þar næst á afgreiðslu-
störfum, en fyrir utan Blaðburðar-
börn óskast svaraði ég öllum at-
vinnutilboðum sem auglýst voru í
blöðunum. Ég sótti meira að segja
um starf yfirþjóns á hóteli og stöðu
Iektors við Háskólann og'skrifaði
slík býsn af bréfum að eitt sinn þeg-
ar Steini kom í heimsókn og sá alla
bunkana sagði hann með hásu,
rámu röddinni:
„Gústi, þú breytist bráðum í bréfa-
skóla . . .“ og skömmu síðar bætti
hann við: „Ha nei, atvinnurekend-
ur ætti ekki að skorta pennavini á
meðan þú gengur atvinnulaus." en
þegar hann hló opnaðist munnur-
inn einsog fuglsgoggur án þess þó
að hlátursgusur fylgdu, aðeins hás
sónn á meðan sterkbyggður líkam-
inn hristist.
En þrátt fyrir ötular bréfaskriftir,
munnlegar umsóknir og ótal ferðir
inn og út um dyrnar á ráðningastof-
unni varð ég þess fljótt áskynja að
um bæklaða menn með klumbubót
er ekki slegist á vinnumarkaðinum.
Þetta var súrt epli en ég kyngdi þvi
samt og af minni hálfu var það al-
gjör úrslitatilraun — ég var farinn
að mæna löngunaraugum á apótek-
in og gældi við kogaraglös í hugan-
urn — þegar ég svaraði heildsölu-
fyrirtæki sem auglýsti að sölumann
vantaði strax.
Ég hafði togað buxnaskálmina
yfir spelkuskóinn og var ekkert
nema kvíðinn á leiðinni upp brak-
andi tréstigann. En svo stóð ég
frammi fyrir dyrunum; nístandi
þögnin þaut í gegnum mig og von-
leysið kom í gusum. Á einu bretti
heljtust öll gömlu svörin yfir mig.
Ég ákvað að snúa við og var lagð-
ur af stað tilbaka þegar húninum
var snúið og frísklegur maður í blá-
um bleiserjakka kallaði til min. Ég
leit aftur fyrir mig og ætlaði að fara
að afsaka hávaðann, dynkina sem
svo oft fylgja spelkuskóm, en um
leið brosti maðurinn og bauð mér
inn.
„Ágúst heiti ég,“ sagði hann. Við
stóðum á gólfinu i teppalagðri
skrifstofunni og ég gat ekki annað
en endurtekið orð hans, stóð einsog
stamandi j)áfagaukur og sagðist
lika heita Agúst, tók ekki einu sinni
fram að ég er kallaður Gústi. Þegar
við slepptum handabandinu fann
ég hvað ég var þvalur i lófanum.
Þetta var greinilega fjölskyldu-
fyrirtæki, því tveir menn mjög
áþekkir Ágústi sátu við sitt skrif-
borðið hvor — það voru Jóhann og
Ellert — og pikkuðu önnun kafnir
á reiknivélar en á ljósgrænum vegg
hékk innrömmuð Ijósmynd af föð-
ur þeirra. Hann var blessunarlega
laus við þann þóttafulla frumherja-
svip sem svo oft fylgir stofnendum
fyrirtækja og ég hafði séð á fjöl-
mörgum skrifstofum annars staðar
í borginni; þvert á móti var hann
smáfríður, með veikgeðja andlits-
drætti og þunnt svart yfirskegg.
Það var ekki að sjá að bræðurnir
álitu að bæklun mín væri fyrirtæk-
inu til trafala. Nokkrar spurningar
af formlegum toga og ég var ráðinn
á staðnum. ég var ekki einu sinni
spurður um kunnáttu í reikningi,
því síður inntur eftir verslunarprófi
og seinna, eftir langan velheppnað-
an sölutúr, sagði Ágúst að betri
meðmæli en limaburð minn hefði
ég ekki getað mætt með á staðnum.
„Sölumenn eiga að vera haltir,“
sagði hann, „annars eru þeir ekki
sölumenn." Þessu var Jóhann
hjartanlega sammála og á meðan
við drukkum og skáluðum fyrir
söluafrekum mínum endursagði
hann gamla bíómynd um bæklaðan
sölumann. „Hann var alveg eins og
þú Gústi. Ég man bara ekki hver lék
hann.“ Aðeins Ellert sagði ekki
neitt. Hann var frekar fámáll að
eðlisfari enda skrollaði hann meira
en góðu hófi gegndi.
Ég var með fast kaup, að vísu
frekar lágt, en oná það bættust
prósentur af sölu. Þær gátu híft
það verulega upp og strax og ég fór
að fá mínar eigin hugmyndir hækk-
uðu laun mín enn meira. Starfinu
fylgdu einnig svört jakkaföt.
Seinna sagði Jóhann mér að í þcim
hefði Ellert útskrifast sem stúdent.
Þau voru örlítið farin að gljá en
fóru mér samt svo vel að í heil tvö ár
sátu þau utan á líkama mínum, en
auk jakkafatanna fékk ég leður-
hanska og sýnishornatösku. Sýnis-
hornataskan var með gylltum læs-
ingum og með hana í framsætinu á
rauða Volkswagen-rúgbrauðinu yf-
irgaf ég borgina aðeins örfáum dög-
um eftir að ég var ráðinn.
fljótt því þar nlátti skemmta sér við
að horfa á óvenjulega hersingu af
ljósmyndafyrirsætum á undirföt-
um, börn með sögur í smásagna-
samkeppni barna, uppfyndinga-
mann sem var staðráðinn í að
kynna þvagbunumæli, nýtískutæki
til að mæla kraft þvagbununnar,
par sem leitaði ráða hjá umsjónar-
manni ástarbréfadálksins vegna
vandræða í ástarlífinu og konu eina
með kolsvart hár sem kvaðst gera
spákort og lesa l'yrir örlög manna.
Þegar hún kom auga á hann nam
Inin staðar í forundran eins og hún
hefði séð fyrir-boða.
„Hann horfði berg-
numinn í augu henn-
ar sem augnmálningin
gerði enn áhrifameiri.
Að lokum tókst hon-
um að koma upp iir
sér orði og kynnti sig.
„Eg hafði togað
buxnaskálmina yfir
spelkuskóinn og var
ekkert nema kvíðinn
á leiðinni upp brak-
andi tréstigann. En
svo stóð ég frammi
fyrir dyrunum; níst-
andi þögnin þaut í
gegnum mig og von-
leysið kom í gusum“