Vísir - 08.07.1978, Blaðsíða 3

VISIR Laugardagur 8. iúli 1978
3
„GULLBORINN"
TIL SÝNIS í
ÁRBÆIARSAFNI
SEX PROSENT GJALD-
EYRISTEKNA KOMU
FRÁ VARNARLIÐINU
A Árbæjarsafni er nú til sýnis
ákaflega merkilegur bor. Þaö er
hinn aldni „gullbor” sem gegndi
þvf hlutverkihérí eina tfö aö leita
gulls i Vatnsmýrinni.
Borinn var keyptur til landsins
áriö 1922 af hlutafélaginu „Málm-
leit” sem fengiö haföi leyfi til aö
kanna hvort gull væri aö finna i
jöröu hér. Tildrög málmleitarinn-
ar voru þau aö áriö 1905. þöttust
menn geta greint gull i nöfrum
bors sem notaöur haföi veriö viö
boruneftir neysluvatni vestan viö
öskjuhliö.
Þá var stofnaö hlutafélagiö
„Málmur”, fenginn hingaö
erlendur „sérfræöingur” en
„Varnarliöiö greiddi beint til
fslenska rikisins á sföastliönu ári
rúma 250 þúsund dollara um 50
mQljónir króna, sem ætlaöir voru
tU greiöslu fyrir lög- og toUgæslu
sem af varnarliöinu skapast,
flugumferöastjórn og flugumsjón
auk hafnargjalda.
Innifalin f þessari upphæö mun
ekkert fannst gulliö. Fyrirtækiö
varö því gjaldþrota 1909.
Til voru þó menn sem trúöu bvi
aö hægt væri aö sækja gull i
greipar Vatnsmýrarinnar. Þvf
stofnuöu þeir „Málmleit” áriö
1922 og keyptu þeir borvélar frá
Alfred Wirth & Co. i Erkelenz I
Þýskalandi.
Aöalhvatamaöur stofnunar
félagsins var Kristófer Sigurös-
son, þáverandi siökkviliösstjóri.
Boranir hófust strax og borinn
kom undir verkstjórn Helga
Hermanns Eirikssonar verkfræö-
ings.
Borinn var kraftmikiU hagla-
bor meö handsnúunum borsveif-
um. Viö þær unnu tveir menn þeir
Einar Leó Jónsson og Pétur Þor-
steinsson.
En ekkert bólaöi á guUinu og
var borunum þvi hætt siöla árs
1924.
Nokkru siöar keypti Rafmagns-
veita ReykjavUiur borinn til aö
bora eftir heitu vatni. En einmitt
um það leyti var fariö að ræöa um
heitt vatn i sambandi viö hitun
húsa. Þær boranir hófust 26. júni
1928. Heitavatnsboranir á Islandi
eru þvi 50 ára um þessar mundir.
Þessu hlutverki gegndi borinn
meira og minna allt fram til árs-
ins 1965 og var siðasta holan meö
honum boruö þaö ár i Gufunesi.
Þar var borinn uns hann var
fluttur I Arbæjarsafn sföastUöinn
vetur. En unniö hefur veriö aö
viögerö hans á vegum Hitaveitu
ReykjavUcur og einnig því húsi
sem utan um hann var byggt. Þaö
verk annaðist Gunnar Sigurjóns-
son sem sjálfur vann viö borinn i
rúma þrjá áratugi.
veragreiösla aöupphæö 7674$ eöa
um 1.5 miUjón króna, sem rennur
til Vegageröarinnar”.
Þetta kemur fram i grein sem
Geir Haarde, hagfræöingur i
Seölabankanum, ritar f nýUtkom-
inn bækling utanrikisnefndar
Sambands ungra sjálfstæöis-
manna. I grein Geirs er aö finna
ýmsar fróölegar upplýsingar um
varnarstööina i Keflavik í fjár-
hagslegu tilliti.
Þannig segir Geir aö tekjurnar
af varnarUösviöskiptunum skipti
nú mun minna máli en fyrst eftir
komu þess hingað til lands.
Hreinar gjaldeyristekjur af varn-
arUösviöskiptunum hafi veriö tæp
20% Utflutningstekna af vörum og
þjónustu á árinu 1953.
„Þetta hlutfall’, segir Geir
Haarde, „hefur hin siöustu ár
veriö um 5%, en var I fyrra
6,1%”.
Geir segir og aö sem hlutfall af
heildarvinnuafli i landinu hafi
mannaflif þjónustu varnarliösins
undanfarinár veriöábilinu 1-2%.
Þetta hlutfall hafi einnig veriö
mun hærra á fyrstu árum varnar-
liösins, til dæmis um 4% aö
meöaltaU árin 1951-55. Þess beri
þó aö gæta aö á Reykjanessvæð-
inu sé þáttur varnarUösins vita-
skuld stærri en á landinu I heUd.
Geir segir aö nettógjaldeyris-
tekjur af varnarliöinu hafi verið
8895 miUjónir króna á siöasta ári
samkvæmt greiöslujafnaöar-
skýrslum. Orörétt segir Geir:
„Þar af voru tekjur Islenskra
Aöalverktaka 3132 m. kr„ en frá
þeirri tölu ber aö draga gjald-
eyrisútgjöld verktakanna vegna
varnarliösviöskiptanna.
Nettógjaldeyristekjur Aöalverk-
taka munu hafa veriö á bilinu
2500-3000 m kr. (Þessi upphæö
jafngildir auövitaö ekki hagnaöi
fyrirtækisins þvf frá henni á eftir
aö draga innlendan kostnaö).
Tekjur annara verk-
taka voru miUi 6 og 700 mUlj. kr.
VarnarUöiö keypti samtals 3617
m kr. af innlendum bönkum til
launagreiöslna og annarra þarfa
og greiddi fyrir meö gjaldeyri.
American Express sem sér um
bankaþjónustu á veliinum keypti
78 m kr. Nettógjaldeyristekjur
oliufélaga (aöallega oliufélagsins
h.f„ Esso) af varnarUösviöskipt-
um voru 780 m kr„ en tekjur
Eimskips 972 m kr. Ýmsir aörir
aöUar höföu 337 m kr. I tekjur af
viöskiptum viö varnarUöiö”.
Þá segir Geir Haarde í grein
sinni aö til aö fá einhvern saman-
burö viö starfsmannahald varn-
arliösins megi geta þess aö í
Alverinu I Straumsvik hafi
starfaö aö jafnaöi 637 menn á siö-
astUönu ári, miöaö viö töluvert á
annaö þUsund hjá Varnarliðinu.
Nettófjármagnsinnstreymi i
efnahagslifiöfrá Alverinu,sem sé
sambærilegt viö Varnarliöstekj-
ur, hafi veriö 4866 milljónir á
sama tima, eöa um helmingur
teknanna af varnarliöinu.
Gjaldeyristekjur sem Flugleiö-
ir h.f. færöulandinu hafi veriöum
5600 milljónir og viö starfsemi
þeirra hér á landi hafi unniö um
1160 manns.
AGREININGUR INNAN
ALÞÝÐUBANDALAGS
— gœti torveldað stjórnarmyndun
—H.L.
Samið um útgófu
þjóðhútíðarbókar
Samningur var undirritaöur I
dag miQi forsætisráöuneytisins
og Bókaútgáfunnar örn og
örlygur h.f. um útgáfu á bók
þeirri, sem Indriði G. Þorsteins-
son, blaöamaður, hefur skrifað
um þjóðhátlðina 1974.
1 samningnum segir meöal
annars aö örn og örlygur skuli
endurgreiða rikinu þau laun,
sem þaö hefur greitt Indriöa
fyrir aö skrifá bókina.
„Þessi bók er full af fólki”,
sagöi Indriöi er viö spjölluöum
viö hann um verk hans. „Hún
segir frá aöalhátíðunum á Þing-
völlum og i Reykjavik, og frá
minni hátiöum út um landiö.
Einnig er rakinn aödragandinn
af hátiöahaldinu, sem var lang-
ur og skrykkjóttur af ýmsum
ástæöum. Undirbúningurinn aö
þjóöhátiðinnifór nefnilega allur
fram i nokkurri brekku. Auk
þess er i bókinni f jallað um þann
árangur sem varð af þvi að
halda þetta afmæli. Stórar sýn-
ingar voru haldnar i sambandi
viö þaö, minnismerki voru reist
viöa um land. Landgræöslu-
áætlunin var samþykkt á Lög-
bergi, Sögualdarbærinn var
reistur, Þjóðarbókhlööu komiö
upp og þannig mætti áfram
telja.”
Um 30 þúsund fyrir
hvert eintak
„Þjóöhátlöarbókin var skrif-
uö á meöan allar upplýsingar
voruenn svo aö segja viö hend-
ina, og var þvi tiltölulega þægi-
legt aö vinna aö henni”, sagöi
Indriði. „Égbyrjaöi á henni um
mitt sumar 1975 og vann aö
verkinui tuttugu mánuöi. Siöan
gekk ég frá verkinu á timabilinu
frá siöustu áramótum og þang-
aö til núna”.
Olafur Jóhannesson, þá for-
sætisráðherra, ákvað á þjóö-
hátiöarárinu, aö bók skyldi
skrifuö um hátiöina, og er hann
þvi forgöngumaöur um þetta
verk. Bókin veröur fjörutíu
stórar arkir ef myndir eru ekki
taldar meö, ai þaö samsvarar
640 venjulegum siöum. Kemur
hUn Ut annað hvort I haust eða
næsta haust í tveimur stórum
bindum, og aö sögn Indriöa
veröur hUn gefin út i þrjú þUs-
und eintökum I mesta lagi. Bók-
in er ákaflega dýr i Utgáfu, og
mun hvert eintak liklega kosta
um þrjátiu þúsund krónur.
„Frágangur veröur mjög
vandaöur, og ég held, aö útgef-
andinn ætli aö gera þessa bók
alvegeinstaklega velúrgaröi til
þessaö þetta veröi nú eigulegur
gripur” sagöi Indriöi. —AHO
Indriði G. Þorsteinsson og „Herforingjaráöiö”, sem svo var kallað,
viö undirbúning hátiðarinnar á Þingvöllum.
Nokkur innbyrðis ágreiningur
munnúverai Alþýðubandalaginu
sem mun jafnvel geta torveldað
st jórnarmyndun. Samkvæmt
heimQdum Visis telja Alþýöu-
flokksmenn að nú sé að kristallast
uppgjörf Alþýðubandalaginu sem
lengi hefur veriði uppsiglingu. Er
þar um að ræöa uppgjör milli hins
svonefnda Reykjavikurhóps og
dreifbýlishópsins Reykjavikur-
hópurinn hefur lengi litiö völd
dreifbýlishópsins óhýru auga og
telur Reykjavikurhópurinn sig nú
hafa sannað að hann sé hinn
raunverulegi sigurvegari sem
skuli fara með völdin.
Þá eru mjög skiptar skoðanir
um afstööuna til hermálsins, þ.e.
hvaö mikla áherslu skuli á þaö
leggja i stjórnarmyndunarviö-
ræöum. Ljóst má telja, LUÖvik
Jósefsson m.a. muni ekki vilja
setja hermáliö á oddinn én þeir
Kjartan ólafsson og Ragnar
Arnalds vilja ekki gefa eftir I þvi
máli.
Alþýöuflokksmenn telja mögu-
leikana á nýsköpunarstjórn
ekkert hafa minnkaö þrátt fyrir
viöræöur Alþýöubandalags og
Framsóknar. Mun sU skoöun út-
breidd, aö Alþýöubandalagiö
búist ekki viö árangri úr þeim
viöræðum heldur sé fyrst og
fremst veriö aö fá þaö
„uppáskrifaö” hjá framsóknar-
mönnum aö þeir séu ekki reiöu-
búnir til þátttöku. Þar meö geta
alþýöubandalagsmenn sagt aö
þeir hafi veriö neyddir Ut I
nýsköpunarstjórneöa hugsanlega
minnihlutastjórn þrátt fyrir
einlægan vilja til myndunar
vinstri stjórnar.
—ÓM/Gsal.
Systkinin fengu
þrenn verðlaun
Magnús Birgisson úr GK varð
unglingameistari tslands í golfi
er tslandsmótinu lauk á Akranesi
I gær. Magnús lék á 299 höggum
72 holurnar, og var þremur högg-
um á undan Hannesi Eyvindssyni
GR. Jafnir f 3. og 4. sæti voru sfð-
an Sigurður Pétursson og Ragnar
Ólafsson báðir úr GR á 309 högg-
um.
1 drengjaflokki haföi Gylfi
Kristinsson GS yfirburði, en hann
lék á 283 höggum.
Alda Siguröardóttir GK sigraði
i eldri stúlknafiokki á 281 höggi,
en þar varö önnur Sólveig Birg-
irsdóttir GK á 365 höggum.
Þórdis Geirsdóttir GK sigraöi I
yngri flokkn um, lék á 334 högg-
um, en Laufey Birgisdóttir varö
önnur á 356 höggum. Þess má
geta aö þau Magnús, Sólveig og
Laufey eru systkin, en þau eru
börn Birgis Björnssonar hand-
knattleikskappa og Ingu Magnús-
dóttur sem er formaður golf-
klúbbsins Keilis i Hafnarfiröi.
gk