Vísir - 08.07.1978, Blaðsíða 10

Laugardagur 8. júli 1978 VISIR
Utgefandí: Reykjaprent h/f
Framkvæmdarstjori: Davíö Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
Olafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guömundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmund
ur Pétursson. Umsjón meö helgarblaði: Árni Þórarinsson. Blaöamenn: Berglind
Asgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson, Guöjón Arngrímsson,
Jón Einar Guðjónsson, Jónína Mikaelsdóttir, Katrin Pálsdóttir, Kjartan Stefáns-
son, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson, Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L.
Pálsson. Ljósmyndir: Björgvin Pálsson, Jens Alexandersson. Utlitog hönnun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglysinga. og sölustjóri: Páll Stefánssor
Dreifingarstjóri: Sigurður R Petursson
Auglýsingar og skrifstofur: Siöumúla 8
simar 84611 og 82260
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14 simi 86611 7 linur
Askriftargjald er kr. 2000 á mánuöi innanlands.
Verö ! lausasölu
kr. 100 eintakiö.
Endurhœfing-
in byrjar
Athyglisvert er, að fram
til þessa hafa forystumenn
í röðum stjórnarf lokkanna
fremur lítið rætt opinskátt
um orsakir þess mikla
fyjgistaps, sem báðir
flokkarnir urðu fyrir í ný-
afstöðnum kosningum. Að
svo miklu leyti, sem slíkar
umræður hafa farið fram,
hafa þær að mestu verið
fyrir luktum dyrum.
Formenn beggg ja
stjórnarf lokkanna hafa
báðir drégið þá ályktun af
kosningaúrslitunum að
þeim hafi ekki tekist að
skýra fyrir landsmönnum
efnahagsráðstafanirnar
frá því í febrúar og maí-
bráðabirgðalögin. Þetta er
að mörgu leyti rétt, en seg-
ir ekki alla söguna.
Tveir af yngri borgar-
fulltrúum Sjálfstæðis-
manna hafa á hinn bóginn
reynt að brjóta til mergjar
þær spurningar, sem óhjá-
kvæmilega vakna í þessu
sambandi. Eftir borgar-
stjórnarkosningarnar
sagði t.d. Davið Oddsson í
grein, að bakari hefði verið
hengdur fyrir smið, því að
kjósendur hefðu i raun og
veru verið að kveða upp
refsidóm yfir ríkisstjórn-
inni.
Markús Orn Antonsson
hefur nú eftir þing-
kosningarnar komið fram
með sömu sjónarmið.
Hann segir í blaðagrein í
vikunni, að óvinsældir
ríkisstjórnarinnar hafi
verið aðalorsök að fylgis-
tapi flokksins. Vandi rikis-
stjórnarinnar var vissu-
lega ekki sá að febrúarráð-
stafanirnar hafi verið
rangar. Þvert á móti var
hann fólginn í því að
stjórnin velti vandamálun-
um of lengi á undan sér.
Ástæðan fyrir þvi, að
ríkisstjórninni tókst ekki
að skýra efnahagsráð-
stafanirnar er sú, að hún
hafði misst traust, þegar
hún loksins greip í taum-
ana. Markús Orn segir
réttilega í grein sinni, að
mistök stjórnarinnar hafi
verið þau að gefa þjóðinni
ekki kost á því að kjósa
fyrir heilu ári um nauðsyn-
leg úrræði, eða ómengaða
sjálfstæðisstefnu eins og
hann orðar það, enda voru
allar afleiðingar kjara-
samninganna þá þegar
Ijósar.
En í grein sinni dregur
Markús Orn Antonsson
fram annað atriði, sem
lengi hefur verið feimnis-
mál innan Sjálfstæðis-
flokksins. Hann segir
hreinlega að togstreita
hinnar þríhöfða forystu
Sjálfstæðisf lokksins,
Geirs, Gunnars og Alberts,
hafi skaðað f lokksstarf ið
meir en orð fá lýst.
Engum vafa er undir-
orpið, að þessi djúpstæða
togstreita milli þessara
foringja í flokknum hefur
lamað starf hans bæði inn
á viðog í ríkisstjórn. Að því
leyti er allt annað upp á
teningnum í Sjálfstæðis-
flokknum en Framsóknar-
flokknum, sem lotið hefur
mjög sterkri og óumdeildri
forystu inn á við.
Báðir þessir flokkar
höfðu fremur slöppu þing-
liði á að skipa síðasta kjör-
tímabil. Aðeins einn ungur
maður kom i þinglið Sjálf-
stæðismanna eftir kosn-
ingarnar, en Framsóknar-
menn töpuðu sínum efni-
legasta unga þingmanni.
Ljóst er því, að Sjálf-
stæðisf lokkurinn og Fram-
sóknarf lokkurinn snúa
ekki þróuninni við nema
með verulegri endurnýjun.
Það á bæði við um þing-
flokkana sem heild og
þann þrönga hóp sem telst
til forystusveitar í hvorum
flokki. Vandi Framsóknar-
manna er þó meiri því að í
raun og veru var það mið-
f lokkahugmyndaf ræði
flokksins, sem beið skip-
brot.
Framsóknarmennskan í
þingliði Sjálfstæðismanna
réði vafalaust meira um
afhroð flokksins í
kosningunum en hug-
myndafræðin. Það sést
m.a. af þvt að unga fólkið,
sem stóð að endurnýjun Al-
þýðuflokksins með Vil-
mund Gylfason í broddi
fylkingar gekk fram undir
efnahagsstefnuskrá, sem í
öllum aðalatriðum var í
samræmi við hugmynda-
fræðilegar stefnuyfir-
lýsingar landsfunda Sjálf-
stæðisf lokksins.
Einnaf stjórnarmönnum
í Sambandi ungra Sjálf-
stæðismanna, Bessí Jó-
hannsdóttir kennari, hefur
bent á það í grein, að bar-
áttumál ungra manna í
flokknum hafi ekki náð
f ram að ganga. Hún nefnir
þar til tillögur um minni
ríkísumsvif, valddreif-
ingu, jafnan kosningarétt
og úrbætur í vegamálum.
Úr röðum ungra Fram-
sóknarmanna bólar einnig
á gagnrýni af svipuðu tagi.
Hún beinist gegn stjórn
forystunnar á flokksmál-
gagninu, Tímanum, og fel-
ur í sér kröfur um endur-
skoðun á tengslum flokks-
ins við verkalýðshreyfing-
una og samvinnusamtökin.
Þessi fyrsti vísir að opin-
skáum umræðum innan
stjórnarf lokkanna um
kosningarúrslitin og þann
lærdóm, sem af þeim má
draga, er um margt at-
hygli verður. Endur-
hæfingin sýnist vera að
byrja. En hún verður ekki
að veruleika nema með
nýju fólki.
Ef allir eru ameríkaniseroðir...
Fyrir hverjum
snobba
Ameríkanar þó?
Ýmsir nota orðið
ameríkanisering til að
lýsa vanþóknun sinni á
eftiröpun á siðum eða
hátterni Ameríkana. Að
vera ameríkaniseraður
þykir næsta dónalegt
háttarlag í augum sumra.
Einhvernveginn þykir
amerikanisering verri en ann-
arra-landa-isering. Eflaust er þaö
vegna þess aö áhrif ameriskrar
menningar eru meiri hér en
áhrif flestra annarra. Otlend
áhrif hafa ætfö veriö litin horn-
auga á Islandi. Aöur voru þaö
dönsk áhrif. Nú eru þaö
amerisk.
Þeir sem hneykslast yfir
amerikaniseringu eru þó ekki
endilega menningarfrömuðir
eða kommúnistar. Satt aö segja
þarf að fara út fyrir landstein-
ana til aö finna fólk sem skiiur
bara ekkert i þvi hvernig nokk-
ur hefur geö i sér til aö apa eftir
Amerikönum. Þetta fólk eru
Amerikanar sjálfir.
Auövitaö þykir mörgum
Amerikönum ágætt aö aörir
vilji taka upp háttu þeirra. En
fjöldinn klórar sér bara i hausn-
um og roönar af skömm.
Margir Amerikanar eru
nefnilega ekkert sérlega hrifnir
af menningu sinni eða þjóöhátt-
um. Sú mikla gagnrýni sem
kemur fram daglega i fjölmiöl-
um þar vestra á þjóöfélagiö
endurspeglar þessa afstööu.
Margir Amerikanar hreinlega
fyrirveröa sig fyrir menningu
sina, sem þeir nefna oft fjölda-
mennrngu sin á milli. Og satt er
það, að miöað við hversu
fjölmennt þjóðfélagið er og
landið stórt, þá er ótrúlegt
hversu svipuð menningin er alls
staðar.
Ameriska þjóðin les sömu
timaritin og sömu metsölubæk-
urnar, horfir á sömu sjónvarps-
þættina, klæðist eins, borðar
eins, sefur á sömu stærðum og
gerðum af rúmdýnum, ekur
eins bilum, og byggir eins hús.
Þykir mörgum að þegar
menning og þjóðhættir eru
aölagðir að kröfum allra, þá
veröi útkoman fremur svip-
brigðalitill hrærigrautur.
Amerikanar skilja þvi oft illa
hvernig aðrar þjóðir geta haft
áhuga á. að taka upp þessa
fjöldaaölögun.
Fjöldamenningin er ekki
endilega gagnrýnd á þeim
forsendum að hún sé verri en
önnur menning. Gagnrýnin
byggist á þvi að fjöldamenning-
in aðlagi einstaklinginn að sér,
og geri hann aö sviplitilli ein-
ingu innan um allar hinar ein-
ingarnar, og allt er þetta eins.
En á meðan allra þjóða fólk
tekur sér þessa amerisku hætti
til fyrirmyndar, þá er fjöldi
Amerikana önnum kafnir við aö
tileinka sér menningu annarra
þjóða vegna þess að þeir hafa
ekki áhuga á þeirri sem heima
býðst.
Semsagt, á meðan milljónir
viða um heim gleypa allt sem
ameriskt heitir, þá gleypa
milljónir Amerikana allt sem
ekki heitir ameriskt.
Reynsla höfundar þessara
lina er sú að Amerlkanar
„snobba" meira fyrir öllu sem
útlenskt heitir heldur en ann-
arra þjóða fólk gleypir við
ameriskum áhrifum.
Þetta kemur berlegast fram i
bilaeign. Ekki má gleyma að
billinn er mikilvægari og áhrifa-
meiri i Ameriku en i nokkru
öðru landi heims. Amerikanar
dýrka sem sé útlenda bila, en
tala illa um heimaframleiðsl-
una.
Það þykir litið merkilegt i
Ameriku aö eiga fimmtán
þúsund dollara Cadillac. Þeir
sjást á öðru hverju götuhorni.
En þegar fimmtán þúsund
dollara venjulegur Mercedes
Benz meö disilvél birtist, þá
liggur við að tekið sé ofan fyrir
eigandanum.
Mörgum Amerikönum þykja
innlendir bilar bilanagjarnir,
eyðslusamir, og stórir, of pláss-
frekir og of rúmlitlir. Þýskir bil-
ar þykja á hinn bóginn sendir af
himnum ofan, öruggir, hrað-
skreiðir, þægilegir, vel hannaðir
og allt það. Þýskur bill er merki
um velgengni, góðan smekk, og
tilfinningu fyrir þvi hvernig
raunverulegir bilar eiga að
vera.
Vinsældir ameriskra bila fara
minnkandi i Ameriku, sem sést
á þvi að fimmtungur allra
seldra bila þar eru útlenskir, og
i Kaliforniu eru útlenskir bilar
þriðjungur af öllum nýjum bil-
um.
Úr þvi minnst er á Kaliforniu
má geta þess að þar eru
framleidd úrvals vin, alls ekki
siöri en þýsk, frönsk eða itölsk
vin. En Amerikanar mega ekki
til þess vita að framreiöa
þarlend vin ef mikið skal við
haft. Þá er pyngjan dregin
fram, og pungað út fimmfalt
meira, til að kaupa evrópsk vin.
Sumir ganga svo langt að
framreiða ódýr amerisk vin i
frönskum vinflöskum fyrir fólk
sem þekkir ekki muninn.
„Menningarfrömuðir” hafa
varla fyrir þvi að minnast á
sjónvarpsþætti ef þeir eru
ameriskir. En um leið og
eitthvað enskættaö birtist á
skerminum eru lofpennarnir
dregnirfram.
Fatnaður þykir ekki i stælnum
nema hann sé keyptur i Evrópu.
Dönsk húsgögn seljast á okur-
veii&i eins og heitar lummur.
Þau eru ekki endilega þægilegri
en amerisk húsgögn, en hvaða
húsráðandi hefur ekki ánægju af
að sjá gesti sina falla i stafi