Morgunblaðið - 03.02.2001, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hvað gerir maður ekki fyrir foringjann og fósturjörðina?
Heimspeki og skáldsögur
Myndin af
heiminum
FÉLAG áhugamannaum heimspekistendur fyrir mál-
þingi í dag klukkan 16 til
18 í Kaffileikhúsinu. Þar
mun Pétur Gunnarsson
rithöfundur ræða almennt
um heimspeki og skáld-
sögur, einkum út frá nýj-
ustu skáldsögu sinni:
Myndinni af heiminum.
Þá munu Jón Karl Helga-
son, Jón Ólafsson og Úlf-
hildur Dagsdóttir taka til
máls um efnið heimspeki
og skáldsögur og umræð-
ur verða. Pétur Gunnars-
son var spurður hvað
hann ætlaði spjalla um
nánar til tekið?
„Ég er að hugsa um að
velta fyrir mér heims-
myndinni og hvernig er í
pottinn búið með hana á okkar
dögum.“
– Hvernig horfir sú heims-
mynd við þér?
„Mér hefur orðið starsýnast á
það að heimsmyndin hefur
stundum verið „meðfærilegri“ en
hún er í dag – meira á manna
meðfæri heldur en á okkar tím-
um. Það er ekki laust við að mað-
ur horfi með nokkurri öfund til
þeirra tíma þegar einstaklingur-
inn gat haft það á tilfinningunni
að hann hefði í fullu tré við heim-
inn og myndina af heiminum.
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan þetta var og í dag er heims-
myndin orðin svo flókin að það er
ekki á færi neins eins manns að
grípa yfir hana alla. Hvað er þá
til ráða? Eigum við að afsala okk-
ur þeim möguleika að skilja
heiminn? Eigum við að misskilja
hann eða skilja hann til hálfs?
Síðan bætist við að heims-
myndin fyrr á tímum var alltaf á
færi einhverra voldugra stofn-
ana, t.d. stóð kirkjan á miðöldum
fyrir heimsmyndinni og hafði
hönd í bagga með henni. Kirkjan
hélt sinni heimsmynd af miklu
afli að fólki. Á okkar tímum hefur
það verið ríkisvaldið sem með
sínum stofnunum, skólakerfi og
fjölmiðlum hefur staðið fyrir
heimsmynd.
Nú er hins vegar svo komið að
maður hefur á tilfinningunni að
enginn einn aðili standi fyrir
einni og samhæfðri heimsmynd
og það held ég að helgist m.a. af
því að á okkar tímum og á okkar
menningarsvæði skiptir ekki
lengur neinu máli hvernig heim-
urinn horfir við okkur, vegna
þess að það er einfaldlega bara
markaðurinn sem málið snýst um
og honum er nákvæmlega sama
um það í hvaða stellingum við
stöndum. Það er ekki lengur
neinn sem hefur sérstakan áhuga
á einhverri sérstakri heimssýn,
lífssýn, ákveðinni fjölskyldugerð
eða sambýlisháttum.
– Hvað skiptir þá máli?
„Það sem skiptir mestu máli er
að hafa nógu mikið af virkum
neytendum. Í þessu andrúmslofti
held ég að það verði
nærtækt að hver og
einn finni til vanlíðun-
ar andspænis þessu
ástandi og jafnvel af
vanefnum reyni að
koma einhverju viti í veröldina
og sitt líf. Reyni að skapa sér
mynd af heiminum. Það er í
þessu samhengi sem skáldsaga
og heimspeki fallast í faðma. Það
er að segja mærin á milli skáld-
sögu og heimspeki. Þau hafa til-
hneigingu til að hverfa. Þannig
að heimspekin flæðir inn í skáld-
skapinn og hann aftur inn í heim-
spekina. Það er sennilega ekki
tilviljun að þær bækur sem menn
hafa lesið með hvað mestri
áfergju á síðustu árum eru bæk-
ur eins og Saga tímans eftir
Stephen Hawking og Ár var alda
eftir Steven Weinberg.
Þetta eru tilraunir vísinda-
manna til þess að setja niður
heimsmyndina eins og hún horfir
við vísindunum í dag og þær
bækur eru lesnar af skáldsögu-
legri áfergju.“
– Er skáldsagan þá orðin til-
raun til að skilja heiminn út frá
vísindalegu sjónarmiði?
„Ekki út frá vísindalegu sjón-
armiði beint, heldur er þar reynt
að skilja heiminn á forsendum
skáldskaparins, með aðferðum
og meðulum skáldsögunnar. Ég
ætla í framhaldi af þessum hug-
leiðingum að fjalla um skáldsögu
mína: Myndin af heiminum, til-
urð hennar og aðferð.“
– Hvað viltu segja um tilurð
hennar?
„Þar reyni ég að láta eins og
ekkert sé og samsama mig að-
ferð miðaldamanna: Að segja
söguna alla; byrja á sköpun
heimsins og rekja svo söguna
áfram til okkar tíma. Það má
kannski spyrja hvers konar for-
herðing og fífldirfska það sé að
gera slíkt, en þá ber þess að geta
að bókin er líka tilraun til að
framkalla heimsmynd einstak-
lingsins, þ.e. þessa mynd af
heiminum sem hver einasti mað-
ur hlýtur að búa sér til – án þess
að hún þurfi endilega að vera
kórrétt. Síðan má
ekki gleyma því að
heimurinn byrjar upp
á nýtt með hverjum
nýjum einstaklingi og
heimurinn byrjar upp
á nýtt á hverjum einasta degi.
Myndin af heiminum er í og með
tilraun til þess að glæða lífi fyr-
irbæri sem að hefur dagað uppi í
viðurkenndum sannindum – fyr-
irbæri eins og landnám Íslands,
kristnitöku, Njálu... Myndin af
heiminum er einhvers konar
löngun til þess að endurheimta
eða endurskapa árdagsins
ljóma.“
Pétur Gunnarsson
 Pétur Gunnarsson fæddist 15.
júní 1947 í Reykjavík. Hann lauk
stúdentsprófi frá Menntaskól-
anum í Reykjavík 1968 og stund-
aði nám í bókmenntum og heim-
speki í Frakklandi á árunum
1968 til 1976. Síðan hefur hann
unnið að ritstörfum og hafa kom-
ið út eftir hann átta skáldsögur
og fjölmargt annað efni svo sem
ljóð, greinar og þýðingar. Pétur
er kvæntur Hrafnhildi Ragn-
arsdóttur, prófessor í uppeld-
issálarfræði við Kennaraháskóla
Íslands, og eiga þau tvo syni.
Löngun til að
endurskapa ár-
dagsins ljóma
HÆSTIRÉTTUR hefur dæmt ís-
lenska ríkið til að greiða manni
skaðabætur vegna dráttar sem varð
á læknismeðferð hans á St. Jósefs-
spítala í Hafnarfirði árið 1995. Hér-
aðsdómur hafði áður sýknað ríkið,
siðamáladeild læknaráðs taldi einn-
ig að læknar hefðu annast manninn
af vandvirkni, en meirihluti lækna-
ráðs taldi að ekki hefði verið staðið
tilhlýðilega að læknismeðferð hans.
Maðurinn, sem var rúmlega sjö-
tugur að aldri, var þjáður af miklum
bakverkjum og var lagður inn á
sjúkrahús. Eftir tvær sjúkrahúsleg-
ur og ítrekaðar tilraunir lækna til að
greina ástand hans leiddi rannsókn í
ljós að ígerð í brjóstholi hefði
breiðst inn í mænugang og valdið
lömun í báðum fótum. Hæstiréttur
segir ekki efni til að ætla, að rann-
sóknir sem maðurinn gekkst undir
hafi ekki verið nauðsynlegar og
markvissar og nokkurn tíma hafi
þurft til að sinna þeim. Á hinn bóg-
inn yrði að telja ljóst, að frá febrú-
arlokum og eigi síðar en eftir tölvu-
sneiðmyndatöku 3. mars 1995 hafi
verið fram kominn svo ákveðinn
grunur um ígerð í brjóstholi, að
frekari aðgerða hafi verið þörf. Þó
hafi ekki verið tekin ákvörðun um
aðgerð fyrr en 7. mars og hún síðan
dregist til 14. mars, m.a. vegna fjar-
veru læknis, þótt Hæstiréttur bendi
á að drátturinn hafi ekki verið
skýrður til hlítar.
Maðurinn lagði áherslu á að hann
teldi læknum hafa orðið á mistök, en
ekki að um vítavert og saknæmt gá-
leysi hafi verið að ræða. Landlæknir
beindi máli mannsins til læknaráðs,
þar sem þriggja manna siðamála-
deild taldi lækna hafa annast hann
af vandvirkni og beitt þeim aðgerð-
um sem þeir töldu réttar á hverjum
tíma, en fimm manna meirihluti
læknaráðs var þessu ósammála.
Hæstiréttur sagði að maðurinn
hefði sýnt fram á að mikil líkindi
væru fyrir því að með markvissari
meðferð hefði farið á annan veg en
raun varð á. Ríkið var því dæmt til
að greiða honum um 2 milljónir
króna, með 2% vöxtum frá 14. mars
árið 1995 og dráttarvöxtum frá 10.
janúar 1998.
Skaðabætur vegna
dráttar á læknismeðferð
SIGRÍÐUR Elefsen, líffræð-
ingur á Rannsóknastofu Há-
skólans í veirufræði, segir að
búið sé að greina þá inflúensu
sem borist hefur til landsins.
Niðurstaðan sé sú að inflú-
ensan líkist því bóluefni sem
notað hefur verið að undan-
förnu og bóluefnið sé því virk
vörn gegn sjúkdómnum.
Sigríður sagði að nokkur
sýni hefðu komið til rann-
sóknar í lok desember og
byrjun janúar og rannsókn
hefði leitt í ljós að þau væru
af A-stofni. Að undanförnu
hefðu nokkur ný sýni borist
til rannsóknar frá sjúklingum
á höfuðborgarsvæðinu og
Suðurlandi.
Rannsókn á þeim hefði leitt
í ljós að þau væru af B-stofni.
Rannsóknin hefði jafnframt
leitt í ljós að sýnin líktust
bóluefninu og þess vegna
væru litlar líkur á að þeir
sem hefðu verið bólusettir
veiktust af inflúensu.
Hafa greint
A- og B-
inflúensu
Vegaframkvæmdum við Vatnaheið-
arveg á Snæfellsnesi miðar vel
áfram. Veðurblíðan í vetur hefur
gert það að verkum að vinna hefur
aldrei stöðvast. Búið er að leggja all-
an veginn en mikil vinna eftir við að
hækka hann, ganga frá köntum og
leggja síðan slitlag á hann.
Ragnar Þór Steingrímsson og
Árni S. Magnússon eru að vinna við
að sprengja klappir sem standa upp
úr veginum og meðfram honum. Að
þeirra sögn ganga framkvæmdir
mjög vel, veðráttan hefur verið ein-
stök, frostkafli á tímabili en það frost
er nánast aftur farið úr jörðu. Eng-
inn snjór hefur komið í vetur en hann
er helsti óvinur vegagerðarmanna,
því ef hann lendir á milli laga í und-
irlagi vega er hann lengi að fara úr
og getur valdið skemmdum þegar
umferð er hafin á veginum.
Vinnuflokkurinn er þessa dagana
að vinna að svokölluðum Dalsflóa á
sunnanverðu Snæfellsnesi og miðar
vel áfram.
Morgunblaðið/Daníel Hansen
Ragnar Þór Steingrímsson og Árni S. Magnússon, vegagerðarmenn.
Vel miðar á Vatnaheiði
Eyja- og Miklaholtshreppi. Morgunblaðið.