Morgunblaðið - 16.02.2001, Blaðsíða 49

heimsókn, þessi frændi minn úr
hinni stóru Reykjavík, til þeirra
heimahaga þar sem hann forðum
lifði uppvaxtarár sín og manndóms-
skeið. Og einhvern veginn fannst
mér að allir Reykvíkingar hlytu að
vera eins og Jónas, óaðfinnanlegir í
klæðaburði með gljáandi leðurtösk-
ur og angandi af kölnarvatni. Því
þannig birtist hann mér ávallt,
gesturinn úr hinni fjarlægu höf-
uðborg, sannur „sjentilmaður“ í
þess orðs bestu merkingu. Ekki
fölnaði sú ímynd er ég síðar fékk
færi á að sækja hann heim syðra
þar sem þau hjón, frú Kristín og
hann, höfðu búið fjölskyldunni
glæsilegt heimili í Laugarásnum.
Þar var sama hvert litið var, ytra
sem innra: Taka mátti undir með
heimspekingnum Altúngu í „Birt-
ingi“ Voltaires að allt vissi til hins
besta í þessum besta heimi allra
heima. Jafnvel bláu Mercedes-bíl-
arnir sem frændi minn ók jafnan
voru gljábónaðir þegar hretviðri
hausts og vetrar ataði farkosti ann-
arra borgarbúa. Ætla hefði mátt að
slíkur maður væri ofláti og upp-
skafningur – en ekkert var Jónasi
fjær. Þvert á móti mótaðist persóna
hans og allt hans far af yfirlæt-
isleysi þess sem einn fær talist
sannur aðalsmaður. Og það var
Jónas fram í fingurgóma, enda
fæddur og mótaður í umhverfi þess
Seyðisfjarðar fyrri tíðar þar sem
stífasta kurteisi og háttvísi taldist
aðal hvers bæjarbúa og heimamenn
töluðu norsku á sunnudögum. Þótti
mér sem þar færi hinn síðasti af
þessari horfnu kynslóð seyðfirskra
„aristókrata“ og er í sannleika
skarð fyrir skildi við fráfall hans, á
tímum þegar fæstir kunna þéringar
vansalaust, hvað þá djúpristari
hirðsiði. Og víst er um það að
heimahagarnir áttu sterk ítök í
honum. Á efri árum sínum sagði
hann mér margt af árum sínum
eystra og bæjarlífinu í þá tíð er
hann sinnti þar verslunarstörfum
og fyrirtækjarekstri. Einnig leyfði
hann mér að heyra merkar upp-
tökur sínar er hann gerði þar á ár-
unum fyrir og um 1950 er hann
eignaðist galdratæki sem stálþráð-
ur nefndist og var forgengill síðari
tíma upptökutækni. Stálþráðinn
góða, sem varðveitir raddir löngu
horfinna Seyðfirðinga, átti Jónas til
dauðadags og sá ekki á gripnum
fremur en öðrum eigum hans. Einn
viðmælenda hans var bæjarskáldið
Jóhannes Arngrímsson sem árið
1932 orti snjallan gamanbrag um
kórfélaga sína í karlakórnum
„Braga“. Þar segir m.a.:
Gunnþór oft
glennir hvoft,
gaggar eins og tófa.
Alfreð kvað
alltaf að
eins og smali að hóa.
Jónas vel
víst ég tel
vella eins og spóa,
svo er talin ágæt halarófa.
Varð mér hugsað til þess, þá er
ég frétti fráfall Jónasar, að þar
væri fallinn síðasti kvisturinn af
meiði þessa fríða „Braga“hóps árs-
ins 1932 og með honum vitnisburð-
ur um fjölskrúðugt menningarlíf á
Seyðisfirði þessara liðnu ára þeirra
Jóns Vigfússonar, Inga T. Lárus-
sonar og bæjarskáldanna þrjátíu.
Óhætt tel ég að segja að Jónas
frændi minn hafi verið hamingju-
maður. Lífið færði honum flest það
sem einum manni getur best hlotn-
ast: Hamingju í einkalífi, gott starf
og góða heilsu lengst af. Líf hans
allt var sem staðfesting á boðskap
Hórasar um integer vitae sceler-
isque purus og sjálfur var hann
holdtekja grandvarleika og heiðar-
leika. Eins þótt hann lifði og hrærð-
ist í viðskiptum allan sinn starfs-
feril missti hann aldrei sjónar á
lögmálum heilbrigðra viðskipta-
hátta. Mun enda mála sannast sem
góðvinur hans sagði við mig nýverið
að „aldrei hefði neinn tapað á við-
skiptum við hann Jónas.“ Rekstur
Síldar- og fiskimjölsverkssmiðjunn-
ar í Reykjavík, sem hann hafði með
höndum um áratuga skeið, rækti
hann af stakri prýði og ekki ofmælt
að hann hafi skilað þar góðu búi í
hendur arftaka sinna. Sé það svo,
sem kennimenn boða, að menn njóti
verka sinna og velgjörða héðra í
annarri tilveru, örvænti ég ekki um
hag Jónasar Jónssonar í öðrum
heimi.
Eftirlifandi konu hans, frú Krist-
ínu Ingvarsdóttur, og frændfólki
mínu votta ég samúð mína í missi
þeirra.
Jón B. Guðlaugsson.
Mikill höfðingi er látinn. Hinn
mætasti og besti drengur og mann-
kostamaður sem hugsast getur.
Jónas Jónsson var fæddur í
Seyðisfirði árið 1912 og ólst þar
upp hjá foreldrum sínum .
Hann lauk prófi frá Verslunar-
skóla Íslands árið 1931. Að námi
loknu starfaði hann um skeið við
verslun föður síns á Seyðisfirði.
Hinum unga manni voru brátt falin
mörg félags- og ábyrgðarstörf í
heimabyggð sinni sem hann leysti
af hendi með þeim krafti, dugnaði
og fyrirhyggju sem honum voru
eiginleg alla tíð.
Það kom ekki á óvart að síðar
var honum falin framkvæmdastjórn
Síldarbræðslunnar hf. á Seyðisfirði
árið 1943. Hann stýrði fyrirtækinu
til ársins 1953, en þá var hann
þekktur sem forystumaður á sínu
sviði og hafði öðlast traust og virð-
ingu þeirra í þjóðfélaginu sem
þekktu manninn og störf hans.
Haustið áður hafði verið sóst eftir
honum og hann ráðinn fram-
kvæmdastjóri Síldar- og fiskimjöls-
verksmiðjunnar hf. í Reykjavík.
Hann hóf þar störf hinn 8. mars
1953. Verksmiðjan var jafnan
kennd við Klett þar sem hún var
staðsett. Eftir að Jónas hafði starf-
að þar um skeið var nafn hans jafn-
an tengt þessum stað. Hann varð í
hugum fólks „Jónas á Kletti“.
Það átti vel við því maðurinn var
sem klettur í öllu starfi og gerð.
Þekktur fyrir dugnað, drenglyndi,
greind og ákveðna en ljúfa fram-
komu. Jónas kom auk þessa víða
við og vann mörg merk störf hið
syðra, sem aðrir gera væntanlega
skil en verða ekki rakin hér.
Þegar Jónas tók við fram-
kvæmdastjórn verksmiðjunnar á
Kletti var hún að ýmsu í frumstæðu
fari eins og víða gerðist um slík fyr-
irtæki á þeim tíma. Það var engum
ljósara en Jónasi, sem þekkti þenn-
an rekstur. Hann gerði eigendum
fyrirtækisins ljóst ýmislegt sem
betur mætti fara þegar hann hafði
kynnst verksmiðjunni og rekstri
hennar . Eigendur tóku fullt tillit til
þessa, enda var þeim ljós reynsla
hans og þekking á þessu sviði.
Gagngerðar endurbætur voru brátt
gerðar á verksmiðjunni, tækjakost-
ur aukinn og bættur. Afköst og
hagræðing jukust að miklum mun
og hagur félagsins tók fljótt að
vænkast. Verksmiðjan breyttist úr
því að vera frekar frumstætt fyr-
irtæki í það að verða með þeim um-
svifamestu í samskonar rekstri.
Margir framkvæmdastjórar verk-
smiðja seldu afurðir sínar til út-
landa gegnum umboðssala, en Jón-
as annaðist það að mestu sjálfur
fyrir verksmiðjuna og tókst afar
vel. Hann þekkti flesta þætti þessa
sviðs frá því áður og hafði beint
samband við erlenda kaupendur án
milliliða. Hann var ágætur tungu-
málamaður.
Eigendur Síldar- og fiskimjöls-
verksmiðjunnar keyptu þrjá togara
um miðjan sjötta áratug og hinn
fjórða í lok hans. Í upphafi þessa
reksturs var Andrés Pétursson ráð-
inn framkæmdastjóri útgerðarinn-
ar. Skrifstofur að Kletti voru
nokkru síðar fluttar þaðan og sam-
einaðar í Hafnarhvoli við Tryggva-
götu árið 1957. Jónas var samtímis
ráðinn framkvæmdastjóri togaraút-
gerðar, ásamt Andrési þar til hinn
síðarnefndi flutti til Akureyrar og
varð framkvæmdastjóri togaraút-
gerðar þar.
Jónas varð nú framkvæmdastjóri
alls fyrirtækisins.
Næsti áratugur var tími stórkost-
legra athafna og framkvæmda
félagsins.
Árið 1963 var síldarverksmiðjan í
Örfirisey keypt, hún endurnýjuð að
miklu leyti á næstu árum og rekin
af miklum krafti ásamt verksmiðj-
unni að Kletti.
Ári 1965 keypti fyrirtækið og rak
stórt flutningaskip sem hlaut nafnið
„Síldin“ og var haldið úti um árabil.
Það var keypt til að flytja síld og
loðnu af fjarlægum miðum og afla
þannig verksmiðjunum hráefnis.
Skipið kom í góðar þarfir á meðan
síldar og loðnu naut við.
Stjórn félagsins ákvað að hætta
togaraútgerð árið 1967 vegna
tregra aflabragða og óviðunandi
taps á rekstri í kjölfar þess. Erf-
iðleikar sjávarútvegsins keyrðu um
þverbak þegar síldveiði brást sam-
fara miklu verðfalli sjávarafurða á
þessum tíma.
En eins og sjá má af framan-
skráðu voru umsvif fyrirtækisins
mikil á löngu tímabili og í mörg
horn að líta fyrir framkvæmda-
stjóra þess. Það óx Jónasi ekki svo
mjög í augum að hann varð nánast
að leggja nótt við dag í starfi sínu.
Hann var einstakur stjórnandi og
mikil hamhleypa. Þótt viðfangsefnin
væru mjög fjölþætt hafði hann
ávallt yfirsýn og stjórn á þeim öll-
um svo aðdáunarvert er. Þegar á
móti blés var hann hinn sterki
„Jónas á Kletti“ en þegar allt fór að
óskum var hann hinn ljúfi foringi.
Þegar Jónas hætti störfum árið
1988 að eigin ósk, var fyrirtækið
Síldar- og fiskimjölsverksmiðjan
hf., sem hann hafði stjórnað um
áratuga skeið, betur fjárhagslega
statt en áður gerðist.
Mannkostir Jónasar komu ekki
síður í ljós í samskiptum hans við
starfsfólk fyrirtækisins. Þau ein-
kenndust af einurð, en ekki síður af
hlýju hjartalagi og ljúfmennsku
sem voru ríkir þættir í fari hans.
Vandaðri og hreinskiptnari mann er
vart hægt að hugsa sér. Það var
m.a. vegna þessa að fastir starfs-
menn félagsins störfuðu afar lengi
hjá því, sumir jafnvel í áratugi.
Það er hægt að skrifa mikið um
ágæti afburðamanns, svo mjög að
þannig gæti farið að þau skrif sner-
ust í andhverfu sína fyrir þá sem
ekki þekkja til. Því lýk ég hér skrif-
um um Jónas að þessu leyti en gæti
haldið lengi áfram. Þó er ekki úr
vegi að geta þess að Jónas var
sæmdur riddarakrossi Fálkaorð-
unnar árið 1976.
Undirritaður réðst til fyrirtæk-
isins ári áður en Jónas kom þangað
hinn 8. mars 1953 en hugðist skipta
um starf. Með komu Jónasar
breyttist dimman í birtu eins og
hendi væri veifað.
Við Jónas urðum fljótlega bestu
kunningjar og síðar góðir vinir. Sú
vinátta hefir haldist. Samgangur
fjölskyldna okkar varð einnig mjög
náinn. Eiginkonur okkar urðu vinir.
Börn okkar hittust og kættust sam-
an. Það var ljúft að sjá og heyra.
Mér er löngu ljóst hver gæfa það
var fyrir mig, ungan að aldri, að
eiga samleið og öðlast vináttu svo
heilsteypts heiðursmanns og góðs
vinar sem Jónas reyndist mér og
mínum alla tíð.
Í einkalífinu var Jónas Jónsson
mikill gæfumaður. Hann kvæntist
Kristínu Ingvarsdóttur árið 1955,
glæsilegri og góðri konu, höfðingja
heim að sækja, dóttur Ingvars Sig-
urðssonar dr. phil. og Mörtu Ein-
arsdóttur konu hans. Hið fagra og
glæsilega heimili þeirra Kristínar
og Jónasar að Laugarásvegi 38, er
þau byggðu fyrir rúmum þremur
áratugum af meðfæddri smekkvísi,
ber glöggt vitni um reisn húsráð-
enda. Börn þeirra eru Jón Gunn-
laugur, læknir og Inga Marta
hjúkrunarfræðingur, myndarlegt og
vel menntað fjölskyldufólk á besta
aldri.
Við hjónin kveðjum Jónas í kær-
leika og þökk fyrir að hafa átt að
vini þennan góða og trausta heið-
ursmann. Margar ljúfar minningar
um samstarfs- og samverustundir
eiga eftir að hlýja um hjartaræt-
urnar. Blessuð sé minning Jónasar
Jónssonar
Kristínu, börnunum, mökum og
börnum þeirra vottum við einlæga
samúð okkar.
Megi hinn hæsti blessa þau öll og
vernda.
Annie og Þorsteinn R.
Helgason, fv. skrifstofustjóri.
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 2001 49
Aðaltvímenningurinn
á Húsavík
Aðaltvímenningur Bridsfélags
Húsavíkur hófst sl. mánudagskvöld
með þátttöku fjórtán para. Spilaður
er barómeter með sjö spilum í um-
ferð. Að loknum þremur umferðum
er staða efstu para þannig:
Friðrik – Torfi 28
Óli – Pétur 24
Hilmar – Gunnlaugur 12
BRIDS
U m s j ó n A r n ó r G .
R a g n a r s s o n
Bridsfélag Akureyrar
Akureyrarmótinu í sveitakeppni
er nú lokið. Sveit Sparisjóðs Norð-
lendinga varð Akureyrarmeistari en
aðeins voru 10 stig í næstu sveit. Í
sigursveitinni voru: Björn Þorláks-
son, Reynir Helgason, Sveinn Páls-
son og Jónas Róbertsson.
Lokastaðan varð þessi:
Sparisjóður Norðlendinga 328
Grettir Frímannsson 318
Frímann Stefánsson 306
Gylfi Pálsson 302
Stefán Vilhjálmsson 276
Næsta mót er tveggja kvölda Góu-
tvímenningur. Spilakvöld Brids-
félags Akureyrar eru á sunnudögum
þar sem spilaðir eru eins kvölds tví-
menningar og á þriðjudögum þar
sem eru lengri mót. Spilað er í
félagsheimili Þórs og hefst spila-
mennska kl. 19:30 og eru allir vel-
komnir. Aðstoðað er við myndun
para.
Bridsfélag Dalvíkur
og Ólafsfjarðar
Hinn 5. febrúar sl. lauk fjögurra
kvölda aðaltvímenningi Bridsfélags
Dalvíkur og Ólafsfjarðar (BDÓ) með
þátttöku 12 para. Meðalskor allra
kvölda var 480. Úrslit urðu eftirfar-
andi:
Hákon Stefánsson – Stefán Jónsson 559
Hákon Sigmundss. – Kristján Þorst. 555
Þorsteinn Ásgeirsson – Jón Halldórss. 515
Jón A. Jónsson – Rafn Gunnarsson 512
Jón Kr. Arngr. – Anton Þ. Baldvinss. 489
Stefán Steinss. – Zophoníus Jónmundss. 485
Eva Magnúsd. – Sigríður Rögnvaldsd. 483
Sundlaug Dalvíkur gefur verð-
launin á mótið.
Aðalsveitakeppni félagsins hefst
síðan hinn 26. febrúar og verður
dregið í sveitir.