Morgunblaðið - 21.02.2001, Qupperneq 22

ERLENT
22 MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Compaq EX vinnustöð
taeknival.is
800/133Mhz Intel PIII örgjörvi
64 Mb vinnsluminni
Geisladrif & hljóðkort
10 Gb harður diskur
Windows 98 stýrikerfi
3 ára ábyrgð
Sérstaklega skarpur og bjartur snertiskjár • Upplausn 240x320pixel
Lyklaborð í vél • Þekkir handskrift • Upptökumöguleiki • Tengikví með
serial tengingu • Innrautt tengi 115kbs • Hljóðnemi og hátalari •
Lithium rafhlaða með 15 klst endingu • Stærð aðeins 130x15,9x83,5
mm • Þyngd aðeins 170 gr. • Hægt að tengja aukabúnað – GSM, GPS
þráðlaus netkort ofl.
Keflavík • Sími 421 4044Reykjavík • Sími 550 4000 Akureyri • Sími 461 5000
Ath: skjár ekki innifalinn í verði
Comapq Ipaq H 3630 lófatölva
69.900,- verð m.vsk
verð m.vsk*94.900,-
Tölvur
Pólverjar ganga nú í gegnum eril-
saman tíma í stjórnmálunum. Síðast-
liðið haust voru forsetakosningar og
næsta haust verða þingkosningar. Í
báðum tilvikunum var niðurstaðan
talin augljós áður en kosningabarátt-
an hófst. Fyrrverandi kommúnistar
eru reyndar með svo mikla yfirburði
að ætla mætti að vart þyrfti að kjósa.
Flokkarnir og stjórnmálamenn-
irnir eru orðnir svo þekktir og fyr-
irsjáanlegir að pólsk stjórnmál eru
orðin drepleiðinleg og svæfandi.
Hægrimennirnir í stjórninni (með
rætur í „Samstöðu“) hafa staðið sig
svo illa og miðflokkurinn Frelsis-
sambandið er svo fyrirsjáanlegur og
gagnslaus að fólk styður fyrrverandi
kommúnista einfaldlega vegna þess
að þeir hafa verið í stjórnarandstöðu
í fjögur ár og kunna (ef til vill) að
haga sér öðruvísi.
Þetta virðist allt í einu vera að
breytast og af algjörlega óvæntum
ástæðum. Andrzej Olechowski gaf
kost á sér sem óháður frambjóðandi í
forsetakosningunum. Hann naut
ekki stuðnings neins flokks og var
ekki með mikla fjármuni á bak við sig
en honum tókst samt með einhverj-
um hætti að ná öðru sætinu með 17%
kjörfylgi, meira en frambjóðandi
stjórnarflokksins. Olechowski er vel
þekktur í pólskum stjórnmálum því
hann var eitt sinn fjármálaráðherra
og síðar utanríkisráðherra. Hann er
hávaxinn, myndarlegur og gáfaður.
Hann var plötusnúður á unglingsár-
unum og starfaði seinna hjá nokkr-
um fjármálastofnunum og njósnaði
þar fyrir kommúnista, en hann hefur
viðurkennt það hreinskilnislega.
Hann virðist nú vera óháður heiðurs-
maður með sjálfstæðar skoðanir.
Bæði börnin mín og þorri pólskra
námsmanna kusu Olechowski, aðal-
lega vegna þess að hann virðist
skemmtilegur. Hann er ekki með
neina sérstaka stefnu eða hugsjón en
málflutningur hans er skýr og skyn-
samlegur (hann kallar sig frjálslynd-
an íhaldsmann) og mjög ólíkur vél-
rænum málflutningi fyrrverandi
kommúnista og hægrimanna.
En með því að sækjast eftir
skemmtun í stjórnmálum þurfum við
Pólverjar að muna að kjarni lýðræð-
isins á að vera leiðinlegur og af gildri
ástæðu. Öryggi er aðalmarkmið lýð-
ræðisins: öryggi allra borgaranna til
að lifa lífinu að eigin vild. En lýðræð-
isleg þátttaka hefur augljóslega æ
minni merkingu eftir því sem hún
virðist tilbreytingarlausari og vél-
rænni. Ég hef reyndar oft heyrt þá
skýringu á pólitíska umrótinu í
Frakklandi í maí 1968 að Frakkar
hafi orðið leiðir á látlausri velgengni í
forsetatíð de Gaulle og hafi því
streymt út á göturnar í grennd við
Sorbonne til að skemmta sér.
Svo virðist því sem stjórnmál eigi
ekki aðeins að veita stjórnmála-
mönnum ánægju, heldur fólkinu líka.
Þau geta því ekki verið leiðinleg í
langan tíma því þá tekur fólkið að
efast um sjálft lýðræðið.
Þrátt fyrir velgengni Olechowskis
hunsaði Frelsissambandið hann al-
gjörlega eftir kosningarnar (þótt
sagt hefði verið að hann væri ná-
tengdur flokknum) og hið sama er að
segja um hægrimennina úr Sam-
stöðu. Hann tilheyrði ekki pólitísku
valdastéttinni þannig að enginn
hugsaði um hvernig hægt væri að
hafa hag af velgengni hans. Hann
ákvað því, í náinni samvinnu við
nokkra þekkta stjórnmálamenn úr
Samstöðu og Frelsissambandinu, að
stofna hreyfingu sem kölluð er
„Stefnuskrá borgaranna“.
Allir þrír leiðtogar Stefnuskrár
borgaranna eru myndarlegir, gáfað-
ir og fyndnir. Þeir njóta nú stuðnings
20% kjósendanna og yfirburðir
vinstrimannanna hafa minnkað
smám saman. (Samkvæmt skoðana-
könnunum er fylgi þeirra undir 40% í
fyrsta sinn í tvö ár.) Fyrrverandi
pólitískir vinir leiðtoga Stefnuskrár
borgaranna reyna að leyna öfund
sinni, en án mikils árangurs.
Nýja hreyfingin aðhyllist sömu
stefnu og Olechowski boðaði í kosn-
ingabaráttunni. Hún er einföld, skýr
og því aðlaðandi, en leiðtogar hennar
reyna þó að standast þá freistingu að
vera með lýðskrum. Jafnvel tor-
tryggnum kjósendum – eins og höf-
undi þessarar greinar – sem töldu að
ekkert væri áhugavert við pólsk
stjórnmál, finnst Stefnuskrá borgar-
anna skemmtileg.
Í ljósi nýlegra kosninga í Banda-
ríkjunum og Evrópu virðist ljóst að
„skemmtigildið“ sé hvarvetna að
verða mikilvægur þáttur í stjórnmál-
unum. Sagt hefur verið að besta leið-
in til að tæla konu sé að segja eða
gera eitthvað sem hlægir hana. Ef til
vill gildir það einnig um kjósendur.
Ekki er auðvelt að vera fyndinn í
stjórnmálum og varðveita um leið
lýðræðið. Það að vera fyndinn í
stjórnmálum þýðir í raun að veita
borgurunum ánægjutilfinningu fyrir
þátttöku þeirra í stjórnmálunum. En
vilja stjórnmálamenn í raun þátttöku
fólksins? Það efa ég. Fólk sem tekur
þátt í stjórnmálunum hneigist til að
hafa eigin skoðanir sem gerir það
verkefni að stjórna erfiðara.
En ef fólk hefur enga gleði af lýð-
ræðislegum stjórnmálum er hætt við
að það gefi þau upp á bátinn og láti
sérfræðingana um þau. Hér er átt
við gleði í sama skilningi og John
Stuart Mill lagði á þetta orð. Mill
taldi að fjölmennur minnihluti fólks
hneigðist til að sækjast eftir æðri
gleði og hana væri meðal annars
hægt að öðlast með þátttöku í lýð-
ræðislegum stjórnmálum. Framtíð
lýðræðisins getur því ráðist af þeim
hugmyndum og því fólki sem færir
okkur einhverja æðri gleði og veitir
okkur ánægju í þegnskap okkar.
Óljóst er hvort þetta nýja fólk reyn-
ist vel en ljóst er að sú manngerð
sem er að komast til áhrifa í stjórn-
málunum er mjög ólík þeim stjórn-
málamönnum sem við eigum að venj-
ast – ekki aðeins í Póllandi heldur út
um allan hinn lýðræðislega heim.
Skemmtileg
stjórnmál
Reuters
Andrzej Olechowski, óháður frambjóðandi í síðustu forsetakosningum í
Póllandi, hefur stofnað nýjan flokk, Stefnuskrá borgaranna.
© Project Syndicate.
eftir Marcin Krol
Marcin Krol er forseti sagnfræði-
deildar Varsjárháskóla og útgefandi
„Res Publica Nowa“.
Ef fólk hefur enga
gleði af lýðræðisleg-
um stjórnmálum er
hætt við að það gefi
þau upp á bátinn og
láti sérfræðingana um
þau.
MORGAN Tsvangirai, helsti leiðtogi
stjórnarandstöðunnar í Zimbabwe,
spáði því í fyrrakvöld að Robert
Mugabe forseti myndi segja af sér á
næstu vikum til að gera
einum af helstu banda-
mönnum sínum kleift
að bjóða sig fram í
næstu forsetakosning-
um. Hann telur að
kosningarnar verði
ekki síðar en í ágúst.
Tsvangirai er leiðtogi
Hreyfingar fyrir lýð-
ræðislegri breytingu og
hyggst gefa kost á sér í
kosningunum. „Allt
bendir til þess að kosn-
ingunum verði flýtt,“
sagði hann í viðtali við
The Daily Telegraph.
„Ég tel að þær verði í
júlí eða ágúst. Stjórnin
er að búa sig undir lokauppgjör.“
Tsvangirai telur að Mugabe neyð-
ist til að draga sig í hlé og boða til
kosninga vegna mikils eldsneytis- og
orkuskorts, verðbólgu og annarra
efnahagslegra vandamála Zim-
babwe. „Stjórnin getur ekki beðið til
næsta árs þar sem ástandið verður
þá orðið óviðráðanlegt,“ sagði hann.
Mugabe heldur upp á 77 ára af-
mæli sitt í dag og hann hefur sjaldan
komið fram opinberlega frá því í
janúar þegar sauma þurfti sjö spor í
höfuð hans eftir að hann hafði hrasað
illa í Malasíu.
Tsvangirai efast um að forsetinn
hafi orku til að taka þátt í kosninga-
baráttu og gegna embættinu í sex ár
til viðbótar. Hann spáir því að Emm-
erson Mnangagwa, forseti þingsins
og einn af forystumönnum flokks
Mugabe, Zanu–PF, verði frambjóð-
andi stjórnarflokksins í kosningun-
um. „Ég er viss um að Mugabe til-
nefni Mnangagwa sem
eftirmann sinn og að-
stoði hann í kosninga-
baráttunni. En það
skiptir engu máli. Báð-
ir eru þeir ókjósanleg-
ir.“
Mnangagwa hefur
verið einn af helstu
samstarfsmönnum
Mugabe í 20 ár og
skipulagði grimmilega
herferð gegn andófs-
mönnum í Matabelandi
á níunda áratug síð-
ustu aldar. Hún kost-
aði að minnsta kosti
5.000 manns lífið.
Tsvangirai kveðst
því búast við mjög grimmilegri kosn-
ingabaráttu. „Þeir þurfa að beita
andstæðinga sína ofbeldi og kúgun.
Það er eina leið þeirra til að sigra,“
sagði hann.
Erlendum fréttamönnum
vísað úr landi
Stjórn Zimbabwe vísaði tveimur
erlendum fréttamönnum úr landi um
helgina og Tsvangirai sagði það enn
eitt dæmið um örvæntingu hennar.
Annar fréttamannanna, Joseph
Winter, fréttaritari BBC, sagði að
öryggissveitir hefðu ráðist inn á
heimili hans í Harare á sunnudag.
Embættismenn í breska utanrík-
isráðuneytinu boðuðu sendiherra
Zimbabwe í London á sinn fund til að
mótmæla brottvísun Winters.
Stjórnarandstaðan í Zimbabwe
býr sig undir kosningar
Telur að Mugabe
láti af embætti
á næstunni
Harare. The Daily Telegraph, AFP.
Robert Mugabe,
forseti Zimbabwe.