Morgunblaðið - 21.02.2001, Blaðsíða 27

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2001 27
STELKUR flaug austan af landi
til að leika á Myrkum músíkdögum
á mánudagskvöldið. Hópurinn er
skipaður tónlistarmönnum sem all-
ir eru virkir þátttakendur í tónlist-
arlífi á Fljótsdalshéraði, þeim
Charles Ross tónskáldi og fiðluleik-
ara, Suncönu Slamnig píanóleikara,
Jóni Guðmundssyni flautuleikara,
Mariu Gaskell klarinettuleikara og
Páli Ivani Pálssyni bassaleikara. Á
efnisskránni voru þrjú verk eftir
Charles Ross: The Snow Forest,
Wood: Wind og Water Snake
Puzzle; Standing eftir Jo Kondo;
The Viola in my Life (3) eftir Mort-
on Feldman og In C eftir Terry Ril-
ey. Charles Ross er Breti en hefur
búið hér á landi í nokkurn tíma.
Verk hans hafa ekki verið leikin
hér áður svo nokkru nemur og því
nokkur eftirvænting að heyra hvað
enskur Skoti er að fást við í tón-
smíðum austur á Héraði. Verkum
hans var fylgt úr hlaði með sögum
eða útskýringum á því um hvað þau
voru.
Þannig var tónlistin prógramm-
eruð fyrir hlustandann. The Snow
Forest: „um draum tónskáldsins
þar sem tónlistarmenn koma saman
til að spila alls ókunnuglega tónlist.
Úr fjarska leitar á þá kunnuglegri
tónlist sem flögrar að þeim eins og
snjór í skógi“. Afar myndræn lýs-
ing. Verkið hefst á tríói, þar sem
fiðla, piccolóflauta og
melódika reyna sig við
tvíundir með kvart-
tóna mun. Tenorhorn
tekur undir í áttund-
um en píanóið litar vef-
inn með draumkennd-
um en kunnuglegum
mollhljómum og þrí-
undum. Klukkuspil,
tromma og brotnir
hljómar brjóta upp tví-
undamótívið af og til,
píanóið heldur sig á
draumkenndu nótun-
um í chopinskri nætur-
ljóðsstemmningu með-
an tvíundirnar streit-
ast við að halda sínum
hlut. Þetta var heilsteypt verk og
býsna snoturt, vel spilað og áheyri-
legt.
Wood: Wind fyrir píanó er byggt
á hugmyndinni um framandi og lit-
skrúðug hljóðfæri sem hanga uppi í
tré og í aldanna rás hefur vindurinn
lært að leika á þau. Hafi fyrra verk-
ið verið draumkennt, þá var þetta
loftkennt í meira lagi; eins og efni
stóðu til. Mikill pedall var notaður;
tónlistin lágstemmd; hægri höndin
var upptekin af litríku tremoló og
trillum af öllum gerðum meðan sú
vinstri reiddi fram bassalínuna.
Þetta verk var ekki síður áheyrilegt
en fyrra verk Charles Ross og var
listilega leikið af Suncönu Slamnig.
Water Snake Puzzle fyir flautu,
víólu, klarínettu og bassa var síst af
þessum verkum
Charles Ross. Til
grundvallar er hnykill
af vatnasnákum sem
hnoðast um í einni
bendu. Á baki þeirra
er forskrift að tónlist
sem tónlistarmennirn-
ir reyna að finna hver
er. Upphafsmótívið
liðast milli hljóðfær-
anna eins og snákur-
inn og smám saman
virðist greiðast úr
flækjunni. Þrástef og
minimal-hreyfing mó-
tíva og stefja einkenna
verkið. Úrvinnsla hug-
myndarinnar var ekki
jafneinföld og -skýr og í fyrri verk-
unum og fyrir vikið vakti það ekki
upp sömu myndrænu stemmn-
inguna og þau. Þetta verk var líka
síst spilað; kannski minnst æft.
Standing, fyrir flautu, fiðlu og
píanó eftir Jo Kondo var skrýtið og
skemmtilegt verk. Það er er byggt
á hokket-stíl frá miðöldum, þar sem
hljóðfærin skiptast á að leika eina
nótu í senn, allar jafnlangar. Það er
kúnst að spila þetta og krefst þess
að hver og einn hljóðfæraleikari sé í
hnífjöfnum takti. Verkið er mini-
malískt; raddsviðið varla nema átt-
unden þegar á verkið leið fóru radd-
irnar að skarast og lengdargildi
nótnanna að styttast.
Jo Kondo getur varla talist þekkt
tónskáld hér á landi. Hann fæddist í
Japan árið 1947 og lauk tónsmíða-
námi þar í landi 1972 en hefur starf-
að bæði í Bandaríkjunum og Bret-
landi og nú síðustu árin í
heimalandi sínu. Auk þess að vera
afkastamikið tónskáld hefur hann
skrifað heilmikið um tónlist. Gaman
væri að heyra fleiri verk eftir hann;
Standing vekur sannarlega forvitni.
Síðustu verk tónleikanna voru
eftir tvo klassíkera tuttugustu ald-
arinnar í Bandaríkjunum, þá Mort-
on Feldman og Terry Riley. Ótrú-
legt en satt, að verk þessara virtu
tónskálda heyrast nánast aldrei á
Íslandi og undarlegt að íslenskir
tónlistarmenn skuli ekki hafa fund-
ið hvöt hjá sér til að takast á við
verk þeirra. The Viola in my Life
(3) fyrir víólu og píanó er áhrifamik-
ið verk. Lágfiðla er réttnefni á víól-
unni í þessu samhengi. Verkið er
lágstemmt; fiðlan leikur langa
veika tóna yfir brotakenndum
hljómaklösum í píanóinu. Verkið
var sérstaklega fallega leikið af
þeim Charles Ross og Suncönu
Slamnig.
Lokaverkið á tónleikunum var In
C eftir Terry Riley, tímamótaverk
minimalismans frá 1964, fyrir
hvaða hljóðfæraskipan sem er. Púls
verksins er C-ið óbilandi sem
hljómar stöðugt undir röð 53 mót-
íva sem hljóðfærin spila sig í gegn-
um hvert að eigin vild. Sennilega
hefur In C heyrst nokkrum sinnum
á tónleikum á Íslandi þótt gagnrýn-
anda reki ekki minni til að hafa
heyrt það hér fyrr. Hljóðfæraleikur
Stelksins var virkilega góður og til
marks um þá miklu grósku sem er í
tónlistarlífi á Austurlandi. Stelkur
mætti að ósekju heimsækja höfð-
uborgina oftar, – ekki síst ef verkin
í farangrinum verða jafnskemmti-
leg.
Til marks
um grósku
TÓNLIST
L i s t a s a f n S i g u r j ó n s
Ó l a f s s o n a r
Kammerhópurinn Stelkur flutti
tónlist eftir Charles Ross, Jo
Kondo, Morton Feldman og Terry
Riley. Mánudag kl. 20.
MYRKIR MÚSÍKDAGAR
Bergþóra Jónsdótt ir
Charles
Ross
ÁRNI Ibsen fjallar um leikritið
Uppstigningu eftir Sigurð Nordal í
anddyri Borgarleikhúsinu í kvöld,
miðvikudags-
kvöld, kl. 20 og
lesa leikarar úr
verkinu. Síðast-
liðið haust var
dagskrá undir
heitinu Leikrit
aldarinnar hleypt
af stokkunum í
Borgarleikhús-
inu. Þar er leik-
skáldum gefinn
kostur á að tilnefna eitt íslenskt
leikrit 20. aldar sem hefur haft mikil
áhrif á þeirra leikritun, sem þau
telja merkilegt í leiklistarsögunni,
eða finnst eiga skilið að verða
hampað af einhverri annarri
ástæðu.
„Ekki er ætlunin að búa til ein-
hvers konar topp tíu lista yfir bestu
leikrit aldarinnar, heldur verður
leitast við að komast nær samhengi
hlutanna og á hvaða hátt eldri leik-
rit og leikskáld hafa haft áhrif á þau
yngri,“ segir Magnús Þór Þorbergs-
son dramatúrg í Borgarleikhúsinu.
„Uppstigning er mörgum gleymt,
en óhætt er að telja það með athygl-
isverðari leikritum sem skrifuð voru
hér á landi á 20. öld. Leikfélag
Reykjavíkur sýndi verkið í Iðnó
haustið 1945, án þess að höfundar
væri getið. Þó Uppstigning sé ekki
hátt skrifað verk í sögu íslenskrar
leikritunar er þar á ferðinni merki-
leg tilraun með form og mörk leik-
hússins. Með aðalhlutverk á sínum
tíma fór Lárus Pálsson, en hann
leikstýrði einnig verkinu.“
Aðgangseyrir er 500 krónur.
Fjallað um
Uppstigningu í
Borgarleikhúsinu
Sigurður
Nordal
SÍÐUSTU sýningar á „svarta“
gamanleiknum Háalofti verða
sunnudaginn 25. febrúar, föstudag-
inn 2. mars og
þriðjudaginn 6.
mars.
Háaloft er ein-
leikur um konu
með geðhvarfa-
sýki eftir Völu
Þórsdóttur sem
jafnframt er eini
leikarinn í verk-
inu. Þetta er nýtt
íslenskt verk sem
The Icelandic Take Away Theatre
sýnir í samvinnu við Kaffileikhúsið.
Fjallað er um geðhvarfasýki,
„manic-depression“.
Síðustu
sýningar
Vala
Þórsdóttir
RITLISTARHÓPUR Kópavogs
hefur verið starfandi í fimm ár og
stendur fyrir uppákomum á Gerðar-
safni síðasta fimmtudag hvers mán-
aðar kl. 17. Á morgun, fimmtudag,
eru tveir rithöfundar gestir hópsins,
Guðrún Guðlaugsdóttir og Guðrún
Eva Mínervudóttir
Aðgangur er ókeypis.
Upplestur í
Gerðarsafni
Guðrún
Guðlaugsdóttir
Guðrún Eva
Mínervudóttir
♦ ♦ ♦
KVEÐSKAPUR Egils Skalla-
Grímssonar verður umfjöllunarefni
Snorrastofu í annað kvöld, fimmtu-
dagskvöld, kl. 21.
Jónas Kristjáns-
son, handrita-
fræðingur og
fyrrverandi for-
stöðumaður
Stofnunar Árna
Magnússonar á
Íslandi, mun
flytja fyrirlestur-
inn ,,Einkenni á
kveðskap Egils
Skalla-Grímssonar“ í húsnæði
Snorrastofu í Reykholti.
Fræðimenn eru ekki á einu máli
um hvort Egill Skalla-Grímsson hafi
ort helstu kvæði Egils sögu, jafnvel
þótt þau séu eignuð honum sjálfum í
sögunni. Einstaka maður hefur sleg-
ið því fram að Snorri Sturluson hafi
ort kvæðin, enda flestir sammála um
að Snorri hljóti að hafa skrifað Egils
sögu. Jónas mun fara í saumana á
þessum ágreiningi og ræða fræðileg-
ar forsendur þeirra sem vilja svipta
Egil kveðskap eins og Höfuðlausn,
Sonatorreki og jafnvel Arinbjarnar-
kviðu.
Jónas hefur unnið við rannsóknir
og útgáfur íslenskra fornrita allan
sinn feril, bæði á Íslandi og í Kaup-
mannahöfn. Hann vinnur enn að
rannsóknum og undanfarið hefur
hann verið gestur í fræðimannsíbúð
Snorrastofu. Þar hefur hann und-
irbúið fyrirlestur kvöldsins, ásamt
því að vinna að útgáfu biskupasagna.
Kveðskapur Egils
Skalla-Grímssonar
Jónas
Kristjánsson