Morgunblaðið - 21.02.2001, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ESPAD-KÖNNUNIN nærtil nemenda, fæddra1983, sem stunduðu námí tíunda bekk 30 Evrópu-
landa á vordögum 1999. Um er að
ræða umfangsmestu rannsókn sem
gerð hefur verið á vímuefnaneyslu
ungs fólks. Í niðurstöðunum er m.a.
að finna mjög ítarlegan samanburð
á vímuefnaneyslu ungs fólks milli
landa og hægt að skoða stöðu Ís-
lendinga í samanburði við ná-
grannalöndin mjög nákvæmlega.
Dregið úr reykingum
íslenskra unglinga
Hlutfall íslenskra nemenda í tí-
unda bekk sem höfðu neytt áfengis
sl. 12 mánuði, sem könnunin var
gerð, er lægra en meðaltal allra
ESPAD-landanna, eða 67% saman-
borið við 83%, á meðan er hlutfall
þeirra sem segjast hafa orðið
drukkin á sama tímabili 4% hærra
en meðaltalið.
Athygli vekur að reykingar eru
sjaldgæfari á Íslandi en flestum
hinna landanna og telst það ein
ánægjulegri niðurstaðna kannanar-
innar að dregið hefur umtalsvert úr
reykingum íslenskra unglinga á
milli ára en þær aukist eða staðið í
stað í öðrum Evrópulöndum. Tíðni
reykinga um ævina er 56% hér
samanborið við 69% meðaltalstölu
hinna 29 landanna. Einnig er tíðni
reykinga íslenskra 10. bekkinga
síðastliðna 30 daga sem könnunin
var gerð 28% miðað við 37% með-
altal ESPAD-landanna.
Dregið hefur úr reykingum í
fleiri löndum en Íslandi og má þar
að sögn Þórólfs helst nefna Svíþjóð
og Írland. Engin kynbundinn mun-
ur á reykingarvenjum er greinan-
legur á Íslandi en stúlkur eru áber-
andi fleiri í hópi reykingarmanna á
Bretlandi og Grænlandi. Hið gagn-
stæða gildir um Eystrasaltslöndin
og A-Evrópu þar sem mun fleiri
drengir en stúlkur reykja.
Varðandi áfengisneyslu sýnir
könnunin að drykkjumynstur ung-
linga frá Norður-Evrópu og Suður-
Evrópu er mjög ólíkt. N-evrópskir
Í könnunin
unglingarnir
spurðir hvo
hefðu drukki
13 ára eða y
reyndist
drykkja bar
aukist mest
og Írlandi en
meðal íslensk
menna og
þeirra á Kýpu
íu. Í flestum
hafa fleiri dr
stúlkur neytt
svo ungir en
ríkir jafnvæg
kynjanna. Þ
eru afgerandi hæst í þes
Danmörk, Bretland og F
og eru þetta sömu þrjú
sýndu mesta drykkju með
yngri en þrettán ára í kö
1995.
Alþjóðlegt samstarf
alþjóðlegum vand
Neysla ólöglegra vímue
aukist í nær öllum Evróp
þ.m.t. Íslandi, og meira en
ast milli kannana í tæpum
þátttökulanda. Aðeins hefu
úr notkun í Bretlandi, F
og Írlandi. Aukningin náð
Þórólfs hámarki á Íslandi
en dró svo aftur úr neyslu á
Neysla á hassi er nánast
hér og meðaltalið, eða 15%
neysla á öðrum vímuefnum
Kannabisefni eru nú s
þau eiturlyf sem unglinga
fyrst í tæri við og eru efni
aðallega fengin frá vin
systkinum. Spurð um þær
sem lágu að baki fyrstu ky
ólöglegum vímuefnum
meira en helmings þát
„forvitni“.
Þórólfur segir að nú sé a
ljós að neysla á ólöglegum
um sé alþjóðlegur vandi s
synlegt sé að taka á í alþjóð
varnarstarfi. „Það er ekki
vinna stóra sigra í þessar
án samvinnu,“ sagði hann.
unglingar drekka
sjaldnar og þá meira í
einu heldur en félagar
þeirra í suðri.
„Vandinn er stærst-
ur í sambandi við
drykkjumynstrið,“
segir Þórólfur og á þá
við að íslenskir ung-
lingar drekki mikið í
einu og verði ofurölvi.
Þetta sé menningar-
mynstur sem komi ef-
laust fáum Íslending-
um á óvart og hafi
eðlilega áhrif á neyslu
unglinganna. Reyndar
hefur dregið að nokkru
úr neyslu sterkra drykkja en meg-
inbreytingin á neyslumynstri felist
í aukinnni bjórdrykkju.
Hann bendir á að eitt af vanda-
málunum í þessu sambandi sé
útihátíðir. „Við höfum í mörg ár
haldið útisamkomur. Margir ung-
lingar byrja að drekka á þessum
samkomum og kynnast þá gjarnan
strax mikilli og harðri drykkju,“
sagði Þórólfur.
Áfengisneysla hjá íslenskum
ungmennum stendur í stað
Spurðir hvar unglingarnir neyttu
oftast áfengis var „heima hjá ein-
hverjum öðrum“ áberandi algeng-
asta svarið hjá Norðurlandabúum
en „heima“ hjá t.d. Bretum og
Frökkum. Íslenskir 10. bekkingar
hafa þó minnkað að „drekka sig
fulla“ og talar Þórólfur um „áfanga-
sigur á undanförnum árum“, í
þessu sambandi. Aðrar þjóðir sem
hafa náð árangri á sama sviði eru
einna helst Færeyingar og Ítalir.
Þórólfur segir Ísland hafa staðið
sig vel í forvarnarstarfi og málin
hér standi „býsna vel“. „Við höfum
haldið neyslunni í horfinu eða
minnkað hana,“ segir hann og
bendir á að neysla í öðrum löndum
sé yfirleitt að aukast. Hann bendir
hins vegar á að Danir eigi við stór-
fellt vandamál að stríða og einnig sé
áfengisneysla unglinga mikið
vandamál í Bretlandi og á Írlandi.
Samevrópsk rannsókn á áfengisneyslu, reykingu
Drykkjuvenjur no
unglinga áhyggj
Forvarnarstarf Íslend-
inga skilar marktækum
árangri og reykingar
eru fátíðari hér á landi
en í flestum öðrum
Evrópulöndum. Þetta
er á meðal þess sem
kom fram í kynningu
dr. Þórólfs Þórlinds-
sonar, prófessors við
Háskóla Íslands, á
ESPAD-könnuninni.
Dr. Þórólfur
Þórlindsson

 
 

 

 
  

 

!"

#




$ 
 %
 
&


'


(

')*
#+

, 
" 
*

 --.-

-"-/001--/000-"
!
2

-/3-"-
-
-!2- -
 /4- -
-2-"-
2-"-5

/001
/000
41/4/16461747184 4 1 /4 /1 64 61 74 71

 
 ,  
 





 
 %
 
&
'

 (

 

$ 
 #



!"

#+

')*





 --.-

-"-/001--/000-"-!
2

/3-"-
-
-!2-
- 
-  
74-
" 
*
/001
/000
4/464748414 4 /4 64 74 84
   

 
  
 
 

 !
 

#$  %  
#$
      
 
"&'
 (


 

>-

 ÞRÆLABÖRNIN Á INDLANDI
RÉTTA LEIÐIN?
Miklar efasemdir hljóta aðvera uppi um að Bolvíking-ar séu á réttri leið í atvinnu-
málum. Nú eru uppi hugmyndir um
að bæjarfélagið sjálft, verkalýðs-
félagið á staðnum, fyrri eigendur að
rækjuverksmiðju NASCO o.fl. aðilar
komi að stofnun nýs hlutafélags sem
efni til rækjuvinnslu og bolfisk-
vinnslu á staðnum.
Ljóst er að aðilar sjálfir hafa ekki
sterka sannfæringu fyrir því sem
leitazt er við að gera. Þannig segir
Ólafur Kristjánsson, bæjarstjóri í
Bolungarvík, í samtali við Morgun-
blaðið í gær: „Við gerum okkur grein
fyrir því, að ekki er æskilegt að
sveitarfélagið standi í atvinnu-
rekstri. En við metum stöðuna þann-
ig, að við missum fólk úr bænum, ef
ekki verður brugðizt hraðar við en
gert hefur verið til þessa.“
Lárus Benediktsson, formaður
Verkalýðs- og sjómannafélags Bol-
ungarvíkur, segir í samtali við Morg-
unblaðið í gær að vissulega sé ekki
æskilegt að félagið taki þátt í fyrir-
tækjarekstri en í þessu tilviki megi
segja að nauðsyn brjóti lög.
Í umræðum um atvinnuvanda Bol-
víkinga að undanförnu hefur það ver-
ið staðfest sem Páll Pétursson
félagsmálaráðherra hélt fram fyrir
skömmu, að einungis þriðjungur af
þeim fiskafla, sem landað er í Bol-
ungarvík, komi til vinnslu á staðnum.
Í ljósi þess að umtalsverður hluti
þess afla, sem fluttur er á brott frá
staðnum, er unninn í nágranna-
byggðarlögum hlýtur sú spurning að
vakna hvers vegna fiskvinnslustöðv-
ar í Bolungarvík hafi ekki sömu að-
stöðu til þess að kaupa aflann eins og
fiskvinnslufyrirtæki í nágranna-
byggðarlögum. Er skortur á at-
hafnamönnum í Bolungarvík?
Reynslan af þátttöku sveitarfélaga
í atvinnurekstri er vond, bæði fyrir
viðkomandi fyrirtæki og sveitar-
félögin sjálf. Þess vegna ættu Bol-
víkingar að fara varlega í að fara
þessa leið. Ef markmiðið er að koma
í veg fyrir fólksflótta frá Bolungar-
vík er líklegt að lausn á borð við
þessa verði til þess eins að fresta
þeim fólksflótta í skamman tíma.
Einkaframtakinu hefur tekizt að
byggja upp öfluga smábátaútgerð í
Bolungarvík. Hvað er því til fyrir-
stöðu að hið sama geta gerzt í fisk-
vinnslu?
Stundum er skynsamlegt að flýta
sér hægt. Bolvíkingar ættu að íhuga
vandlega stöðu sína og kanna hvort
ekki sé vænlegra til árangurs að
skapa betri skilyrði fyrir þá fisk-
verkendur, sem nú halda uppi fisk-
vinnslu á staðnum, og stuðla þannig
að aukinni atvinnu í bæjarfélaginu.
Bolvíkingar hafa séð það svart áð-
ur og lifað af. Það mun einnig gerast
nú þótt ekki verði gripið til þeirra
ráða að blanda bæði sveitarfélaginu
og verkalýðsfélaginu í atvinnurekst-
ur. Kunnátta þeirra liggur á öðru
sviði.
Lýsingar á kjörum, aðbúnaði oglífi ungra barna á Indlandi, sem
hneppt hafa verið í vinnuþrælkun
frá unga aldri, sem birtust hér í
Morgunblaðinu á þriðjudag undir
fyrirsögninni Þakklát andlit segja
meira en þúsund orð, láta vart nokk-
urn mann ósnortinn.
Það er hörmulegt til þess að vita
að víða í heiminum skuli það vera
látið óátalið að börn séu hneppt í
þrældóm, þau rænd bernsku sinni og
æsku, svipt möguleikanum á að
mennta sig og að eiga von til þess að
geta lifað mannsæmandi lífi.
Enn hörmulegra er til þess að vita
að slíkt skuli gert í samráði og með
vilja og vitund foreldra, oftast feðra,
til þess að greiða skuldir foreldr-
anna við vinnuveitendur, eins og lýst
var í ofangreindri grein, sem m.a.
segir frá því að biskup Íslands og
fulltrúar Hjálparstarfs kirkjunnar
voru á ferð um Indland og kynntu
sér aðstæður barna í ánauð og þeirra
sem frelsuð hafa verið úr ánauð.
Það virðist sem það hafi ekki
mikla þýðingu að nauðungarvinna
barna á Indlandi er bönnuð sam-
kvæmt þarlendum lögum. Alla vega
skipta börnin tugum þúsunda sem
hneppt eru í þrældóm. Þau vinna tólf
tíma á dag í vefnaðarverksmiðjum,
jafnvel frá fjögurra ára aldri og þau
fá hvorki mat né drykk frá vinnu-
veitanda sínum og einungis tvö hálf-
tíma hlé allan liðlangan daginn. Auð-
vitað bíður sérhvert barn varanlega
skaða af slíkri meðferð.
Það er fáfræði, fátækt og neyð
sem í upphafi knýr fjölskyldurnar á
Suður-Indlandi til þess að taka lán.
Skilningur á afleiðingum þess að
ráðast í lántöku hjá okurlánurum er
ekki fyrir hendi hjá hinum snauðu
fjölskyldum og síðar kemur á daginn
að eini möguleikinn á endurgreiðslu
er að selja börnin í þrældóm og sam-
kvæmt lýsingum úr greininni, dugar
slíkt ekki til því börnin gera ekki
meira en vinna fyrir vöxtunum en
höfuðstóllinn stendur óbreyttur,
jafnvel eftir margra ára þrælkun.
Við Íslendingar erum yfirleitt
fljótir að bregðast við neyðarkalli og
þannig brugðust landsmenn við á
liðnu sumri þegar Hjálparstarf
kirkjunnar hóf söfnun til að leysa
indversk börn úr ánauð. Alls söfn-
uðust um 30 milljónir króna og sam-
kvæmt þeim upplýsingum sem veitt-
ar voru um þörfina, að um 5 þúsund
krónur þyrfti til þess að leysa eitt
barn úr ánauð, ætti upphæðin sem
safnaðist hér á landi að duga til þess
að leysa um 6 þúsund þrælabörn úr
ánauð. Það eru því umtalsverð áhrif
til hins betra sem söfnunarféð getur
haft á líf þúsunda indverskra barna
og er það vel.
Í áðurnefndri grein kom fram að
nú hafa aðeins 36 börn verið leyst úr
ánauð en reiknað er með að fjöldi
barnanna, sem leyst eru úr ánauð,
aukist í viku hverri. Af þessu er ljóst
að mikilvægt hjálpar- og umbóta-
starf á Indlandi fyrir söfnunarféð er
rétt að hefjast.